Jan Perfect of De weg der volmaking, vertoond in het leven en de zonderlinge lotgevallen van een voornaam wijsgeer

[p. 26]

Derde kapittel.

Men kon in den volstrektsten zin van het woord zeggen dat de heer Ezechiël Perfect, een martelaar van de heilige leer der Regeneratie geweest, en als dusdanig gestorven was. Ook het hart van zijn lieve Zoontje hong sedert lang aan dezelve; en zijns Vaders dood was hem een nieuwe aandrang om dezen, in dezelfde leer, als Apostel op te volgen. ‘Is de volmaaktheid op handen,’ zeide de vrome jongeling, ‘daar niet meer aan te twijfelen is, want onze oude schoonmaakster zwoer er bij, en Papa Perfect is er op gestorven, dan is er noodwendig ook geen volmaakter beroep, dan om deze leer openlijk te belijden, uit te breiden en is het nood, gelijk zijn edele deed, er voor te sterven!’ De eenige verandering, welke hij in zijn voornemen maakte, was om de zaak als zaak, kon het zijn, nog wat dieper in te zien, wat meer te beredeneren dan, meende hij, Papa zelf gedaan had, en er wat minder Jalappe bij te kaauwen.

[p. 27]

‘Het Cosmopolitismus,’ zeide de jonge heer Perfect, zijnen zwarten rok voor den spiegel aantrekkende ‘het Cosmopolitismus is de hoofdgrond waarop het geheele werkje der volmaking rust - ten minste - rusten moet. Het is niet Leyden, Kampen of de Beverwijk alleen, waar de inwoners binnen kort ingevolge der doelmatige verordening onzer ziels- en ligchaamshoedanigheden den hoogsten graad van verlichting en verbetering moeten bereiken. Alle landen des Aardbodems hebben er gelijke aanspraak op. Het is dus de pligt eens Wijsgeers, van de zekerheid dezer stelling overtuigd - om dezelve ubique terrarum, dat is te zeggen, de geheele wereld door te gaan bevorderen. Ook wat is er in dat vak hier te Leyden, tegenwoordig nog, uit te rigten? Zoo ergens in ons Vaderland eene plaats zij van welke men zeggen kan, dat zij in der daad reeds nabij de volmaking zij, zeker het is deze! De wetenschappen staan er in haren weligsten bloei: en het zou mij Jan Perfect geen oogenblik verwonderen, dat zij met onzen ouden Aloë te gelijk nog eens vruchten zullen opleveren. Met de weverijen staat het zoo schoon als het nog ooit gestaan heeft, sedert dien tijd namelijk, dat wij geen debiet in laken meer gehad hebben. Wij raken zelfs in dat artikel de volmaking zoo nabij, dat wij reeds om de duurte van hetzelve met dat van Rusland kunnen wedijveren. Onze Policie wordt het gezegend voorbeeld der algemeene verbetering: en de letteroefenende jeugd kan zich nergens zoo goed als hier in het nachtwandelen en het pruikenstelen volmaken. Ons Nozocomium eindelijk

[p. 28]

dat hoor ik binnen kort staat opgerigt te worden, om er onze oude dienstmaagden der stamelende hulp van jonge studenten toe te vertrouwen, en hun de kunst als op zoo veel broddellappen te leeren...... maar waartoe verdere uitweidingen! Alles grenst zoo na aan het verhevenst ideaal, dat hier volstrekt niets meer in dit vak te doen of te leeren valt! nemen wij dus liever den wandelstok des wijzen op! kruisen we als een tweede Bias de wereld door! zien we hoe het best en het kortst de volmaaktheid overal te bevorderen! Die ze bevordert, zei Papa, zal er een, zelf een groot deel van erlangen. De groote man had gelijk: de arbeider is zijn loon waardig: en de eer is dubbel zoet voor dengenen die ze verdient! Onvolmaakt nog ga ik uit: en wie weet of ik niet zoo volmaakt zal wederkomen, dat niemand mij erkennen zal. Pillen knijpe, die pillen knijpen wil! ik bedank voor het werk. - Doch wacht eens! - Eerst voor een oogenblik de ijzeren kist van Vader Ezechiël bezocht! - men kan nooit weten! - Het onvolmaakte geld mogt somwijlen bij de volmaaktheid te pas komen. En dan de weg der Wijsbegeerte en der onsterfelijkheid op! - Proficiat tibi Jane Perfect!’

Johannes Perfect is U, waarde lezer! reeds van den kant zijner zielshoedanigheden bekend; en dat die van het eerste nommer waren, weet gij. Doch wijl dezelve niet altijd even zigtbaar werken, als het uiterlijke dat op zijne reis het eerst in aanmerking moest komen, zullen wij de eer hebben U te zeggen, dat deze Spiegel der

[p. 29]

Ziel, gelijk zich de heeren onzer aesthetische fabrijk duidelijk en klaar uitdrukken, bij zijn Ed. zoo zuiver was, dat men in dezelve een voor een ook de meest verborgene van alle deze hoedanigheden zag afgemaald. Scheel zag hij, dit wisten wij en het hoorde bij zijne wijsgeerige bestemming als de voorwerpen der volmaaktheid opzoekende waar zij niet altoos waren, en dus dikwerf daar henen ziende, waar eigenlijk genomen, niets van dezelve te zien viel. Het lijkbleek gelaat en de hol liggende grijze oogen kenmerkten zijn diep doordenken, vlug begrip en applicatie. De wijde en scheeve mond duidde bevatting en overweging tevens aan. Zijne buitengewone magerheid en zijne zes voets lengte, droegen bewijs der fijnheid van zijn delicaat vernuft en uitstekende zielsverhevenheid, welke echter nog meer zoude getroffen hebben, zoo niet zijne rondgebogene beenen, en zijne platte regtlijnige voeten, getuigen van den geometrischen aanleg zijns verstands, iets van derzelver anderzins onwederstaanbare bevalligheid ontnomen hadden.

De garderobe van den jongen heer stemde overeen met zijnen Zielsspiegel, en zoo afgesleten en glimmend was zijn zwarte rok, dat er kans scheen om ook dezen binnen kort tot eenen wezenlijken spiegel te kunnen bezigen. Onder beide deze spiegels lag een teeder hart, en eene zeer werkzame natuurkracht - bezittingen beide waarvan zich een man als de heer Johannes Perfect was, zeer wel had kunnen passeren: en het hoofd des jongen helds was gedekt met een dier ontzettende hoofdhulsels, welke de Genius van zijne vaderstad ter verwarming der

[p. 30]

geleerde ooren onder hare aanzienlijken, heeft uitgevonden, en welke daarom onder den naam van minervapruiken, heinde en verre, beroemd zijn.

Na afscheid van zijne huisgenooten te hebben genomen, die hem zeer wel lozen konden, na zijnen meesterknecht, die hem uitlachte, en den reeds grijs geworden' stamper, die alleen hem beklaagde, de belangens zijner kruidenmengerij te hebben aanbevolen, stapte de Heer Perfect den 9 Augustus 1746 des avonds, even voor negen uren, buiten de witte poort de trekschuit in, van gedachte, gelijk zijn Edele was, om door eene gemakkelijke nachtreize, den weg naar Amsterdam af te leggen, waar hij het allereerst begeerde te zijn, wijl hij zich in deze volkrijke stad, en op dit uitstekend tooneel van beschaving, eenen rijken oogst van bespiegelingen beloofde: en reeds daar het zijne ton het groote werk, en den opbouw van het aardsche Jeruzalem dacht toe te brengen.