|
| |
| |
| |
X
It is de oare jûns al wer skimerich, as Jantsje mei de koer yn 'e earm it lêste húske ynstapt by Sake en Klaske yn 'e hoeke fan Dykslobbe.
Under yn 'e koer hat se har lêste jefte.
Mar it is fan it alderbêste fan it laam, want mei Sake Klaske hat Jantsje wat mear op dan sljocht hinne en wer.
Dat komt net omdat Klaske no sa'n spesjale freondinne fan Jantsje is.
Hja hat no sasear gjin lêst fan it minske hân, mar ek gjin nocht. Dat wie lykwols de lêste jierren ek ûnmûglik, want Klaske leit al jierren en jierren op bêd, troch in sykte alhiel ferlamme.
Mar ek foar dy tiid hat Jantsje neat oan har hân, dat it weardich makket om har no mei in ekstra bêst byt fan it laam te betinken.
En dochs kriget se it bêste, want Klaske is in dochter fan âlde Sjut fan de Pakjehoeke, dy't ek al lang ferstoarn is, mar dêr't Jantsje safolle goede dingen fan heard hat, benammen oan har mem dien, dat se mei dizze fette jefte ûnder yn 'e braskoer de mem yn 'e dochter earje wol.
Har jefte wurdt dan ek mei tige blidens oannommen, ek al wer net omdat Sake en Klaske nea wat krije.
Want Sake hat ûnmjitber lange rigels netten yn 'e see, en as men de fûgels by 't sekfol fangt, giet men sels troch de bank ek net foarby. Mar lammefleis is ris wat oars.
En wêr't Jantsje it wei hat, hoecht Sake ek net nei te rieden,
| |
| |
sa'n âlde rôt bûtendyk wit wol wêr't sok spul wei komt. Sake wit lykwols noch mear, ek wol oan wa't it laam tabeheard hat.
In boer fan de Marrumer kant hat de hiele seedyk en bûtendyk ôfswalke, omdat er in laam miste en no't Jantsje mei dizze jefte komt wit Sake fuort ek, wêr't it laam keard is. Hawar, it is goed teplak kaam.
Jantsje fertelt him lykwols ek iepenhertich, hoe't se der oankommen is.
Och, wêrom sil de iene seedykster stroper wat foar de oare efterút hâlde.
‘Muoite wurdich,’ seit Sake, ‘wie it al dea, of hast it in hantsje holpen?’
‘It lei fersûpt efter de slatwâl,’ seit Jantsje.
‘Soa,’ seit Sake, ‘no it is foar dy in hiele slach fanke, it is dan mar sa't is,’ wêr't er mei sizze wol, dat it foar him lang net fêst is, dat Jantsje it laam dea fûn hat.
Soks fielt Jantsje ek wol, mar it is har de muoite net wurdich om dêr fierder oer te praten.
‘Ha jo neat krige?’ freget se, want dat Sake dy nachts yn 'e baan west hat, stiet fansels sa fêst as in hûs.
‘Gjin grevel,’ seit Sake, ‘mar al de helte fan myn netten ferspile.’
Sjoch, dat leaut Jantsje wer net.
Want it geroft is wol by de dyk lâns rûze, dat der yn 'e Lobbedykshoeke tige wat oankommen is, en dat der wat fan oan is, hat Jantsje wol fernommen hjoed, it wie ien plysje, allegearre plysje op 'e dyk.
Hawar, dat in seedykster yn dat slach fan saken de wierheid net seit, is in dochs sa deagewoan ferskynsel, dat it gjin minske, en dus Jantsje ek, nij docht, dat Sake it ek net docht, en no sit dy noch wol yn it hokje.
Bûtendyk hearsket no ienkear in oar begryp oer wierheid en leagen, dan binnendyks.
It is Jantsje lykwols ek allike folle, hoe't dat sit, hja leit har woldieden op 'e tafel, hoastet ferheftich en wol wer fuort, hja moat op bêd, sliep ynwinne, foar't der wer wat wankt.
| |
| |
‘Bliuw efkes sitten, fanke,’ seit Sake, ‘ik sil de kofje brún meitsje, hâld dû Klaske mar wat selskip, ik moat winliken efkes fuort.’
‘Sjesa,’ seit er, as er ynjit, ‘jou dy mar efkes del, ik kom sa wer thús.’
As Jantsje lykwols in healoere sitten hat, is Sake noch net wer boppe wetter.
Mar Jantsje moat nei hûs ta, want it tsjustert hurd oan en de seedyk is smoarch en glystrich.
As se ôfskied nimt fan Klaske en de koer yn 'e earm kriget, tinkt se: heden dy koer is noch sa swier, Sake hat der grif wat yntreaun.
Bûtendoar ûndersiket se de ynhâld, in fjouwerkantige bobbel leit yn 'e koer.
Dat is foar Jantsje foar it skieppefleis. Hawar, dat is in goed ding, as men sa'n nachtraverij efter de rêch hat.
As se ticht by har húske kommen is, stiet der in man op 'e dyk, in plysje, tinkt Jantsje, en ûngemurken lit se de flesse út 'e koer glide, de man koe ris nijsgjirrich wêze.
Mar it is gjin plysje, it is Sake en as Jantsje dat wit, hellet se alderearst de flesse wer op.
‘Jo hjir noch alhiel?’ seit se ferheard.
‘Ja,’ seit Sake, ‘ik ha tsjintwurdich dieven by myn fûgelnetten en no trappearre ik ien, ik ha him wit hoe fier efter sitten, mar hy koe hurder rinne as ik. Ik woe dat ik him yn 'e hannen krige hie.’ En Sake himet sa swier, it is der grif nochal wat op oan kommen.
‘Kom mei yn 'e hûs,’ seit Jantsje, ‘dan kinne jo efkes bekomme.’
Mar Sake wit hast net, hy wynt him nochal wat op oer de dief, dy't syn spul net gewurde litte kin.
Ja, dat kin Jantsje har begripe, as men as seedyksters inoar ûnderinoar net fertrouwe kin, dan is it net bêst mear.
Dêr heart men oan 'e seedyk oars net fan.
Hawar, de man is sa efter de pûst, dat lit him mar efkes by Jantsje útpûste.
Yn 'e hûs hellet Jantsje de flesse út 'e koer en seit: ‘Jo wurde betanke, Sake!’
| |
| |
‘Ik tocht, jo hoasten sa Jantsje, ik soe der mar ris ta gean, it sil jo goed dwaan. Ik hie leau 'k ek wol sin oan ien.’
‘Dan nimme wy beide wat,’ seit Jantsje, altiten ree om mei te dielen.
Sa drinke se tegearre en petearje oer de fijân, dy't Sake syn netten net gewurde litte kin, oer Klaske, dy't al lange jierren leit en oer de kânsen, dat der yn dizze moanne noch ris wetter komme sil. Sa om lichtmis hinne wol dat wol, en it tij komt aanstons ek noch binnen de wike.
En Sake bliuwt mar sitten en wurdt sa praatsk nei it twadde romerfol, dat Jantsje de boel mar opberget, hy koe thús ek wol wat hân ha, it kin fansels ek komme fan de nochtren mage.
‘As ik dy sa sitten sjoch Jantsje, dan tink ik: wie myn wiif ek mar sa sterk,’ seit Sake. ‘Dû allinne en ik ek winliken as men it goed besjocht.’
Jantsje knikt. ‘Ja man, elk hat wat’, mear seit se net; se kin dochs muoilik tsjin Sake sizze, dat se ek wol graach fan dat allinnewêzen ôf wêze wol, en dat se der ek al tweintich jier fergees op wachtet.
‘Wolst net in man ha, Jantsje?’ freget Sake.
‘'k Wit net,’ seit Jantsje, ‘it sil wol net folle jaan wat ik wol.’
‘Dû koest oars hielwol ien ha, fanke.’
‘Miskien wol,’ seit Jantsje. Sake hat grif thús ek al wat hân, want sa praatsk is er tsjin Jantsje noch nea west.
Ungemurken luorket se nei de spegel, dêr hat se wol earder yn sjoen, mar dêr is it net better fan wurden.
Dochs sjogge de manlju wat yn har, Jabik Jitses mei syn byldspraak fan pot en lid en no dizze man ek wer.
Mar dy beide hat se net folle oan en dêr't se al wat oan ha kin, dy binne oant distiid ta weibleaun.
‘Ik bin fjirtich jier, Sake,’ seit se.
‘Jout neat,’ mient Sake rojaal, ‘dû bist sûn en sterk, ik woe, dat myn wiif sa wie.’
Ja, dêr kin Jantsje ynkomme, dat er dat wol, wa soe dat net wolle.
‘Ik ha der in bitter bytsje oan,’ suchtet Sake.
| |
| |
‘Ja man,’ moat Jantsje tastimme, it begruttet har wier om Sake, har herte is altiten iepensprongen foar oarmans lijen en dat docht it no wer.
Mar dan bedjert Sake it folslein, en dan fernimt Jantsje dat er mear drank hân hat, dan by har hjir.
‘Kin’ dû en ik it net iens wurde, fanke?’ freget er oereingeand en op Jantsje tageand, mei beide hannen foarút.
Dat makket Jantsje wekker, al hat se net folle leafdemominten belibbe, dit fielt se dat it hurd de ferkearde kant út giet.
It makket har net ûnstjoer, se is fjirtich jier, mar de dochter fan Swarte Gelf wurdt wekker.
‘Soa,’ seit se, ‘binne dat de meneuvels’ en oereingeand fettet se dy útstutsen hannen en draait se, dat Sake oer 'e grûn krôlet. Dan in slach tebek dy hannen en Sake stiet wer.
‘En no derút, foar't ik dy de bonken foargoed brek.’
Sa rekket Sake ta de doar út, sûnder tange, mar like hânsum as de doarwarder yndertiid.
En Jantsje sakket yn 'e stoel, dochs wol in bytsje oerstjoer. Hja kin folle ha, it libben hat har hurd makke, hurd as izer, yn har ivige striid tsjin de minsken omdat se, no ja, ienkear Jantsje fan Swarte Gelf is.
Mar no is dochs wer efkes oplibbe dy tiid fan tweintich jier tebek mei de kreupele efter de seedyk.
Doe is se begeard en hat begeard en al ha de jonges der ek al op wylde wize in ein oan makke, dat begearen wie fan beide kanten rjocht en earlik.
En no hat der wer in man de hannen nei har útstutsen, mar al is se dan ek Jantsje fan Swarte Gelf, dit mocht se net oannimme.
En dan sa'n man, dizze man, tsjonge, tsjonge.
Hjir hat Jantsje wol oan. As se al lang op bêd leit, hâldt it har út 'e sliep en it bliuwt dagenlang yn har omwoelen. Dit kin se ûnmûglik yn har besmoare litte.
En oan de iennichste minske, dêr't se wat wurdearring by fynt, fertelt se fan dizze nuvere loop, en dat is de plysje.
Ja, hja docht it net om der wat fan makke te krijen, hja skod- | |
| |
hollet ferheftich as de plysje op de ûnmûglikheid dêrfan wiist, nee, nee, dêr is it har hielendal net om te dwaan.
Mar hja moat har ûntlêstigje; Jantsje, de rauwe, mar iepenhertige soe útinoar springe as se dit net diich en dêrom, dêrom allinne fertelt se it.
In oarenien as Jantsje hie dit faaks al dien en it hie ek better west, want no hat it gefolgen, net foar de skuldige, mar foar de ûnskuldige.
Efkes letter is it yn betrouwen fertelde, it doarp oer.
It wurdt, lykas altiten, al moaier en moaier ferteld en no fielt Jantsje wat se earder betinke moatten hie: wat stilder, wat better mei soksoarte dingen.
Want de folksstimming slacht yn syn grutte mearderheid oer nei de kant fan Sake, dy't tige op 'e tean trape, mar rjochtop en swijend op de praatsjes reagearret.
Mar it praatsje giet troch en fret op 't lêst sa djip yn, dat it as fansels oan de tsjerke ta komt.
En dan moat der rjochtdei hâlden wurde. Beide binne oan deselde tsjerke, Jantsje ûnmûnich, want dy is gjin lidmaat, mar de oare is foaroanman.
Sa kriget dit mûske noch in sturtsje en as op in jûn twa mannen by Jantsje yn 'e hûs stappe, dan moat se foar de knobus.
En dan fielt se dat se allinne stiet yn it libben, alteast wat de praters oangiet, dy hat se net op 'e side en de swijers, dyjingen, dy't se, al goeddwaande oan har kant hat, telle net mei.
It sil Sake grif swier fallen wêze om hjir de priis te winnen, mar it iene kwea bernet by him it oare.
En sa slagge ek de skealjes fan de tsjerke nei syn kant oer.
Och, it is ek net sa'n wûnder, Jantsje is Jantsje ommers, de dochter fan Swarte Gelf. Ja ek wol fan Kike, wis wol, har mem wie in bêst minske, mar hja aardet har mem yn it stille goed-dwaan, dêr't gjin minske wat fan gewaar wurdt, útsein inkelden.
Uterlik, nei de wrâld ta, is se de nuvere dragonder, it manwiif, de rauwe, rûge, dy't Bouke Ruerds de kjellens op 'e lea jaget mei in deade seeman.
| |
| |
Nee, de skealje slacht foar Jantsje de ferkearde kant oer, dat kin hast net oars.
Sa sjocht de tsjerke it ek, nei it tsjûgenis fan Sake.
It is fansels net út te meitsjen, soksoarte fan dingen binne no ienkear gjin tsjûgen by.
En sa weacht Sake syn nee krektlike swier as Jantsje har ja. Teminsten, sa moast it wêze, mar de skuldige wurdt Jantsje. Dêr helpt gjin fûl fjochtsjen fan har kant oan.
Dat makket har noch hurder tsjinoer de wrâld, it jout noch mear de deastek oan dat stik fan Jantsje' libben, dat lûkt nei de side fan har mem en se wurdt noch mear Jantsje fan Swarte Gelf.
Allike heech as Sake draacht se de holle, allike trou as altiten giet se nei de tsjerke, dy't har behannelt as de wrâld om har hinne.
Mar wat ek yn har herte kâld wurdt, ferklûmet en stjert, net har leafde foar it lytse, it misdielde, it illindige. Dêr giet har herte noch likefolle, nee, mear noch nei út en der bliuwe yn har libben objekten genôch om it goede yn har út te libjen.
Want Kike yn har is ûnstjerlik.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd