Swart mar leaflik

[p. 13]

II

It is op in sneintemoarn om sân oere hinne, dat Gelf de skonken oer de bêdsplanke hinne slacht.

Hy hat al in pear oere wekker lein te harkjen nei de grommeljende lûden bûtendyks.

Dy lûden fertelle him wat, de seedykster ken se allegearre, en hy ferstiet se ek.

Dy lûden korrespondearje op de opjeften yn 'e Inkhuzer almenak. Dat is no ek wer sa.

De Inkhuzer almenak hat efter dizze snein stean ‘Springvloed’ en de lûden dy't Gelf no al in pear oeren oanien heard hat, sizze itselde.

Winliken sizze se mear as de almenak. De swierens fan it springtij wurdt net opjûn yn 'e almenak, mar de see kundiget se foarút oan.

En nei dy grommeljende oankundiging hat Gelf al in set lein te harkjen en dy ha him optlêst ek fan 't bêd ôfjage.

Troch de bank wurdt dat sneins net foar achten, ommers dat is de iennichste dei, dat in earm minske him útsliepe kin.

Hy wurdt wol alle moarnen fjouweren en fiven wekker, snein-temoarns likegoed as alle oare dagen, mar dan keart er him om en jout him wer del.

Mar fan 'e moarn hat Gelf him net wer deljaan kinnen, de see hat him wekker hâlden troch syn útsûnderlike lûden.

De almenak hat him ferteld dat it oerdei om toalve oere tij wêze sil, springtij noch wol.

[p. 14]

Mar de see skynt it mei dy opjefte net iens te wêzen, dy hat al in pear oere grommeljend oankundige, dat er wolris wat earder komme kin.

Dat is lykwols ek wer gjin nijs foar de seedykster, benammen by springtij giet de seeman neffens it spraakgebrûk fan de seedykster fòàr lykas in klok.

Neffens de lûden efter de dyk wei koe er hjoed wolris in moai stik foar gean.

Dêr mei Gelf oars wol graach oer, it betsjut wyld waar en heech wetter, beide dingen dy't in seedykster tige te pas komme en him fakentiids mei troch de winter skuorre.

Is Gelf dan meastal ek bliid mei de foarlike lûden, hjoed komt it him min út.

Want it is snein en dat betsjut nei tsjerke ta, nei it doarp ta, in foech healoere rinnen.

En dat mist gjin seedykster, of it moat der mei it waar al slim foar stean.

Sels de see, dy't him ta syn slaaf makket, dy't er, oan 'e hals ta troch it wetter, temjitte giet, is net by machte, dy sneinske gong nei it doarp ta te kearen.

Sa sit it mei Swarte Gelf en syn húshâlding ek.

Dat bringt him hjoed tige yn 'e tiis.

Neffens de almenak binne de see en de tsjerke it hjoed iens, tolve oere tij, krekt tusken de beide tsjerketiden yn.

Mar de lûden dy't al sûnt de iere moarn oer de dyk beare, fertelle it oars.

Dat hat Gelf de sliep benommen en dat jaget him ier en betiid fan it bêd. Hy rekkent, healwei njoggenen, oant âlve oere ta, wat kin der yn dy tiid net barre.

‘Beroerd,’ seit er, as er by de seedyk op klaut, en de sprake fan de see no nammenste better ferstiet.

Oeral yn it wide bûtendyksfjild rinne minsken, dy't de skiep mei lûde útroppen en earmswaaien nei foaren driuwe nei feilige oarden; allegearre ha se al fier foar de tiid freze foar dy grommeljende see, waans lûd se fersteane en freezje.

[p. 15]

Gelf sjocht se wrotten en rinnen en heart se razen, om de tsjinakseljende bisten troch de dammen te krijen.

‘Idioaten,’ grommet er. Hy soe foar noch sa folle net dy oppasserij ha wolle, it bynt tefolle de hannen; as der wat te winnen falt, moatte se efter in oar syn spul oan.

Dochs rint er skeanoer de see yn, want fan fierrens sjocht er in beheind keareltsje omwrakseljen mei in hiel keppel skiep, dy't er net nei foaren krije kin.

Dy sil er efkes helpe, dat is in ûngelokkich stumper, dy't him net rêde kin mei sa'n keppel en dat is in soan fan âlde Sjutmuoi, dy't harren ek út 'e need holpen hat.

As er him holpen hat en de dyk del rint nei syn húske ta, is it om acht oere hinne, hy moat oanmeitsje, ite en ferklaaie, njoggen oere giet de tsjerke oan.

Yn it efterhûs kommen raast er earst de jonges fan 't bêd en dan giet er yn 'e hûs, dêr't Kike omskrept mei tee en iten en sneinske klean.

Fuort dêrnei komme de jonges ek yn 'e hûs, hja hawwe ek al op 'e dyk west en witte, likegoed as har heit, dat tsjerke en see fan 'e moarn yninoar rinne sille. Dochs witte se, dat se aanstons nei tsjerke gean sille, allegearre, dizze jonges; de âldste hast al fiifentweintich jier, sil it net yn 'e lea krije om te sizzen wat er tinkt: ‘Lit no alteast in pear fan uzes thúsbliuwe om ûnder tsjerktiid ús trekken waar te nimmen.’

Dat koe dochs fan 'e moarn sa wûndre skoan, want it is ek noch Nachtmiel, hja binne binnen in oere wer út, want dûmny lit foar't it Nachtmiel begjint, de net gerjochtigden de tsjerke ferlitte. ‘Dit rint fan 'e moarn yn 'e tiis,’ seit Gelf, as hja meiinoar teedrinke en de jonges swije, tinke al ‘eigen skuld ommers,’ mar uterje it net.

Om healwei njoggenen stekke se mei-inoar nei tsjerke ta, heit en de fjouwer soannen. Kike is noch net yn steat de reis nei it doarp te dwaan.

As se de modderleane lâns rinne, op plakken teantsjend om it wetter bûten de klompen te kearen, steane se by dammen en hikken stil en himmelje de klompen ôf, dy't dochs aanstons wer

[p. 16]

smoarch wurde sille. Want de see ropt en de tsjerke ropt, hja folgje de rop fan de lêste, mar hearre likegoed mei langstme nei de earste, dy't by elke daam swakker wurdt.

Dochs is by de tsjerkedoarren en ek yn 'e tsjerke de rop fan de see net wei. Under it koarte preekje skeuvelje de jonges ûnrêstich yn 'e bank om en ek Gelf sjocht it wetter oan 'e kop fan 'e dyk ta.

As de preek út is, naaie de jonges út en fjouwerje de leane del nei hûs ta, en Gelf sit op hjitte koallen.

Hy wit dat it net goed is en net te pas komt ûnder de betsjinning fan it hillige, dizze hurde bolster hat ièn weak steed dat ien-kear yn 'e wike in dei, en fan dy dei twa kear in foech oere lûd opsprekt. Mar dochs it giet sa starich, de dûmny, ien út in oar plak, sjit suver neat op.

Op 't lêst komt de ein en as in rinket stoot Swarte Gelf de wei út nei de seedyk ta.

As er op 'e seedyk komt, stiet it wetter oan 'e kegen ta.

De jonges yn âlde klean binne op harren post, mar Gelf sjocht mei ien eachopslach, dat der hjoed neat opsitte sil en dat is no noch wol springtij.

‘In meagere snein,’ eamelt er, as er by de dyk del giet yn 'e hûs. Dêr lizze syn âlde klean op 'e stoel, Kike hat se al foar him dellein, want oars soe der gjin hûs mei him te hâlden wêze.

Mar Gelf ferklaait him net, hy kin oerdei gerêst wer nei tsjerke gean.

Kike sjocht him ferwûndre oan, de jonges wiene poergek en no Gelf?

‘In spul fan neat,’ seit er, ‘de see is dizze dei baas fan 'e tsjerke west.’ Oer it Nachtmiel en de preek praat er net.

As it itenstiid is sil er de jonges roppe, mar it hoecht net; mei in pear stikken brânhout op it skouder komme se foar de ruten lâns.

De oerdeis ien oere stekke se wer mei-inoar nei tsjerke ta. It wetter is al wer fan 'e pôlen ferdwûn.

Dûmny tanket foar de segen fan it Ferbûn, dizze moarn sichtber ûndergien.

[p. 17]

Ja, it is wier, Gelf moat it tastimme, mar de see hat it hjoed wer sitte litten.