|
| |
| |
| |
De boer
De zaal is echt te hoeëg óm dich op dien gemaak te veule. Dan zoot ich nog lever op mien dómpig kaemerke te aete. Het sjmeuktj mich hie neet.
Ich bèn angers gein sjlóknaas aan taofel. Mèt ein tas aangelingdje kóffie en ein paar drueg bótterhamme móste we ós in het veldj dök eine ganse daag kóntent doon. Saoves toes ote we ós dan toe aan ein pan gebraoje aerpele en ein kómp bóttermèlkse pap. Vètpot waas het neet, mer det haaj in Böggeme van oos saort miense nemes.
Het is mer ein raar gedoons hie. Ederein is zoeë sjtil, neet gewuen sjtil. Hie hingtj zón wörgendje sjtildje, wie ónger het lètste sjtök in de trein nao Frieslandj.
We wore bekans drie waeke óngerwaeges, bie-ein geduudj in äövervol viëwagons. We haje teväöl ozel en leid aan de kop óm nog normaal te kinne dinke.
Ingelse vlegers hele ós aanhaojendj mèt keugel en granate äöver die röbbe: we móste hiel get man achterlaote in kapotgesjaote fabrieke of in het aope veldj. Doeëje mètneme moch neet van de Pruse, waat de lammeterendje familie ouch probeerdje.
In de wagons waas het zakkeduuster. We loge of zote op get vèttig sjtrue vol gedruegdje koeflatse. De lócht waas bedómptj wie in eine toee potsjtal en sjloog op de lónge. Het sjtónk nao zjweit, bedorve aom, kóts, pis, sjtróntj en sjrik.
Nao gedruegdj en vers blood van óngesjtèldje vrouluuj die niks haje óm zich te versjuene. Nao het gerónne en vers blood van gewóndje det door het verbandj haer van de boetekantj aankookdje tot goor korste.
| |
| |
Mer we wore te wied weg óm ós dao nog drök óm te make, óm ós óngerein op zón dinger aan te kieke; te görg óm ós te dabbe taege vlue en anger óngesiefer. Hóndjsmeug wore we en krank; laeggesjete en laeggekótstj baove ein tón die in de hook van de wagon sjtóng en woeë ich op zoot as de dèksel d'rop loog.
Erm hels wore we, we haje niks en kóste niks as aafwachte en sjoew zeen. We zote allemaol in dezelfdje trein woeë het normaal burgerlaeve ein iëwigheid wied weg leek.
Väör de Pruse wore we mer lestig, ze haje het al drök genóg mèt zichzelf. As we Joede wore gewaest, haje ze zich die meute óm ós te evakuere zeker neet gedaon. Mer wie we d'rbie loge of waat van ós terecht mós kómme, interesseerdje häör niks.
Wichter loge väör doeëd taege häör moder aan, oetgedruegdj door koorts en te kapot óm te janke.
De groeëte zoot het hert hoeëg. Waat ging gebäöre? Wannier kwome we aan? Kwome we waal aan? Nemes waas zien laeve zeker, ederein waas bezig mèt zichzelf, zien eige angste en kleine haop óm alik oet de misaerie te kómme.
Dao waas amper get te aete, drinke kóste we allein as de trein sjtil sjtóng, as we gelök haje teminste. Inèns wore al die miense woeë se in Brögke mèt op de trein woors gesjtaptj en woeë se dich aan haads vastgehaoje, gein lotgenote mier, mer taegesjtenjers. Die sjnee mik die eine angere opoot, kós dich neet mier kriege. Op de plaats woeë hae sjtóng, kós dich neet sjtaon. Koortsige wichter woeë se angers kómpassie mèt haads, kóste dich noe aansjtaeke en dich mèt de hèl in riete.
In det lètste sjtök van de reis waas het ‘eder väör zich.’ We haje de henj vol aan äöverlaeve op ein plaats woeë sjterve mier väör de handj loog.
Zón zelfdje sjtildje as in dae wagon die ós laam sjloog wie eine klamme augustusdaag, hingtj hie. Mer mesjien veul ich det zoeë ómdet ich eigelik noeët oet dae trein gesjtaptj bèn. Op het lètst van de aorlog tèldje allein mer dien sjae- | |
| |
mel pens; väör waat in diene kop ómging, waas geine tied. En wie het allemaol väörbie waas, höb ich dao noeët mèt emes äöver kinne kalle.
Nao de bevrijding waas geine tied óm trök te kieke. Dao mós opgeboewdj waere, in de henj getuftj, gewèrktj. En wie jaore later waal tied waas mesjien, zoot ich al allein, opgesjlaote op dae sjpieker mèt eine vergaete aorlog dae zich in mien herses haaj vastgevraete wie de kanker in de knäök van vader.
Gein wónjer det ich dink det al die miense hie mèt hetzelfdje leid zitte en daoróm zoeë sjtil zeen. Mer mesjien is het gewuen mer ein regel van de begiene det neet gekaldj moog waere ónger het aete, zoeë wie in väöl kloeësters.
Ich höb mich mer weer apaart gezatte. Ich bèn meug, te meug óm te kalle. Vanacht de halve nacht zónger sjlaop, dao kan ich neet mier taege. Det is waal oeët angers gewaest.
Wie ich vieftiën waas, mós ich sjnachts al opblieve as ein kreem ging bagke, oeëttieje drie nachte achterein. Mer ich waas sjoew, ederein kós zoeë äöver de gank van de verkessjtal bie mich kómme. Daoróm mós ós Drees bie mich blieve.
Mer dae sjleep nao ein keteer al wie eine ris, door het sjpektakel van de bagkendje kreem en de verkskes haer. Det hae dao loog te sjnorke, goof ich niks óm, as mer emes bie mich waas.
Boerewerk höb ich altied gaer gedaon. Ich haaj d'r niks óm gegaeve as we ein boerderieke gepechtj haje, Tien en ich. Mer ja, Tien waas eine sjtadse, dae wis van vië niks aaf.
Mesjien haaj hae nog gelaefdj as we... och waat... as, as, as. ‘As de as briktj, vèltj de ker,’ zag groeëtvader altied. ‘Mèt as, as, as, sjuuts se niks op. Det is dich riek tèlle mèt niks.’ Groeëtvader leet zich door nemes gek make. De Nuechtere oet het Sjträötje, neumdje ze hem.
Tien is gesjtorve, väöl te jónk en op ein versjrikkelike
| |
| |
maneer. Dao haaj ich mich bie neer te ligke, dao waas niks aan te verangere, al haaj ich ein miljoen gehadj. Magere Hein is neet te besjtaeke. Det is mer good ouch. Sjtèl dich väör. Dan kochte de diekköp zich het iëwig laeve, en wae ermoodzejjers kóste ós de bóks mèt eine poes toebinje.
En aevel, waat zooj ‘iëwig laeve,’ ich mót d'r neet aan dinke. Het laeve kan sjoeën zeen, aaf en toe. Mer wie aojer det se waers, wie minder gooj dinger väör dich zeen weggelagdj. Ein iëwig laeve zooj duchtig in dien naodeil kinne oetpakke.
‘Doe mós zoeë laeve det se eder moment mèt ein geröstj gemond kins vertrèkke,’ waas groeëtvader ziene vaste raod. Het kruutske op Asgoonsdig waas väör hem ein van de hoeëgtepuntje van het geluif.
‘Miens, gedink det se van sjtaof en asse gemaaktj bès en opnoew sjtaof en asse zuls waere.’ Groeëtvader kós dao äöver praeke asof hae op het seminarie haaj gezaete. Eders kier as emes van ós ein besjloet mós neme woeë hae äöver twiefeldje, heel groeëtvader hem die wiesheid väör.
Zit ich miene pruts weer kaod te prakkezere. Gelökkig laote ze mich de ierste paar daag ein bietje in mien waeze. Dao höb ich vanmörge ekstra väör gevraogdj. Same mèt de geistelik haaj ich ein gesjprek mèt ein van de begiene die hie alles regeltj. Ze wool det ich van begin aaf aan zoeëväöl mäögelik mètdeej. Mer nao väöl soebatte kreeg ich gedaon det ich de kans krieg mich op mien maneer te gewinne. Ich veul mich het meist geröstj as ich op mien eige bèn.
Ze gaon weer baeje. De begien tiktj mèt häöre laepel taege de tejjer. Ederein hèltj op sjlaag op. Die oudjes zeen hie gedrildj wie Pruse. Ich sjpeel mer weer mèt. Neet opvalle is de bèste maneer óm mèt röst gelaote te waere. Det waas in de aorlog al zoeë. Det gemurmel duit mich dinke aan ein besjeting door de Ingelse.
We wore oet de trein gevluchtj wie het alarm klónk. Ich waas ein hoes binne gevlaoge, woeë zès begiene zote.
| |
| |
Det wis ich pas achteraaf, wie ich mèt häör en eine aoje geistelik in de kelder zoot. De gebedjes die dao gepraeveldj waerdje, klónke wie het sjmoezele hie, asof se van wied aaf eine korf bieje huers.
Nao die besjeting trok de trein neet drek wiejer, de lokomotief haaj sjaaj opgeloupe. Ein vrouw die ich kós oet Neel waerdje nao binne gebrachtj, ram van de wap. Ze waas mèt häör drie kinjer in ein manshoeëg rioolpiep die naeve het sjpaor loog gekraope, óm te sjoele.
De vlegers vlaoge äöver en kwome trök. Eine kwoom wie eine dulle reuzesjprinkhaan liëg van väör op häör aaf, terwiel de keugel van ónger oet zien pens de gróndj in sjloge of aafketsdje op de rils.
De piep loog mèt de aope kantj in de lingdje van de kogelbaan. De drie wichter die tamelik väöraan zote, waerdje väör häör ouge aan sjnammele gesjaote; det ze zelf in laeve bleef, waas ein ekstra pesterie van Hein dae weer ougstdaag haaj.
Het vrouwke waas gek van verdreet. Het deej niks as bäöke zónger traone en keek haol en laam gesjlage oet de uig. Zoeë brachte ze het erm miens bie de begiene binne die häör van de Pruse móste opvange.
Het blood van de wichter ziepeldje van häör aaf, mer det haaj ze neet èns in de gate. Ich holp de zösters ómdet ich de vrouw kós. Ich wees häör zuver en wool häör mèt kleier en al ónger de daekes doon, want ze waas sjteinkaod.
Mer dae vogel ging neet op. De vrouw haaj ein mansluujbóks aan en det moch neet. Het waas aorlog en ederein droog want hae nog haaj of kriege kós, mer väör die Pruse begiene bleve regels, regels; aorlog of neet. Pas wie ich häör ein väöl te wied kleid haaj aangetoegeldj van ein vrouw die óngertösse twintjig kilo lichter waas, kós die erm zeel ónger de wol.
Op het kaemerke woeë we häör neerlagte, hing baove het bèd ein groeët portret van Hitler. De sjmaerlap keek mèt det gemein Pruus lechske of hae persuenlik die vrouw
| |
| |
häör kinjer haaj vermaordj.
Wie de trein waas gemaaktj, ging het weer gouw genóg wiejer. Ouch de aorlog ging door en de waanzin van het gesjleip mèt miense die as ratte vanoet de lócht waerdje neergekogeldj. Nemes van ós kós zich äöver die vrouw óntferme. Waat zoje we ouch taege häör höbbe mótte zègke?
Det het erg waas van die wichter?
Det ze noe in de hemel wore?
Det de Ingelse neet baeter wiste of ze sjaote Pruse nao de verdommenis?
In mien hert waas ich blie det ich neet in dezelfdje wagon mèt die vrouw wiejer hoofdje.
Welke truest haaj ich häör kinne beje?
Woeë kós dae erme hals zich nog aan vasthaoje?
Wiejer ging de trein, tot de volgendje besjeting; wiejer ging de aorlog nao de volgendje sjlachtoffers; wiejer ging het laeve, zónger kómpassie.
Het baeje is aafgeloupe, ze sjtaon allemaol op. Ich wacht mer tot ich as lètste oet de zaal kan gaon. Ich höb noe geine zin óm mèt emes te kalle. Zeker neet mèt eine vraemdje. Op de waereldj woeëne väör mich óngerhandj allein nog mer vraemdje.
Mich tuntj det ich mer nao mien kaemerke gaon, mich get gaon ligke, al zal ich waal neet sjlaope. ‘Poep je niet, dan rust je toch,’ zag groeëtvader altied as emes get lang nao ziene zin op het huuske bleef zitte. Die aoj miense haje äöveral eine sjpräök väör. Sjpräöke en het gelouf wore häöre haojvast. Mer dao wins se geine aorlog mèt.
Die trap, die trap. Dao braek ich nog eine kier de nak äöver. Waat zeen mien bein versjlete. Waat bèn ich versjlete.
Het insigste waat nog ein bietje wèrktj zeen mien gedachte. Mer die blieve óm hetzelfdje puntj róndjdrejje. Waat zooj gebäöre mèt dien gedachte as se doeëd bès? Zoje ze allemaol verlaore gaon? Zooj alles waat eine miens wètj en geliërdj haet in eine sjlaag weg zeen, as de kaers väörgood
| |
| |
oetgeit?
Raar idee eigelik. Doe duis dien bèst óm zoeëväöl mäögelik te liëre en te weite en al die kinnis vluugtj op eine daag boes oet dich weg wie lócht oet ein aopegetrokke weckglaas.
As ich mich de tied pak, kóm ich toch waal baove. Vanmörge bèn ich op mien gemaak nao boete gesjraveldj. Loupe, kins se det sjrankele neet mier neume. Ich höb intrintj gein macht mier äöver de bein. Het waas zoeë wie zoeë al niks mier, det loupe van mich, want miene liesbräök blieftj mich negere. Mer as ich ónröstig bèn, sjleit het mich drek in de kute. Net of de illesjtiek oet de sjpiere trèktj.
Dao is mien kaemerke al weer. As ich mich ein uurke gelagdj höb, kan ich sjtraks mesjien nog effe nao boete, het leek mich dao de meute waerd.
Ich höb neet väöl gezeen van waat róndjóm het geboew liktj, want ich kós neet wied van d'r handj. Mer ich geluif det die begiene eine sjoeëne, groeëte blomehaof höbbe.
Ich waas as maedje gek op blome: sjteinfioele, lepine, junkerkes, balroeëze en flette, wae haje ze allemaol in oos häöfke. Moder deej de blomehaof èn de mooshaof. Det waas bie de meiste boete in Böggeme vast vrouluujwerk. Ich holp häör altied gaer.
Det höb ich in de sjtad gemistj. Op het vreugjaor sjpaje en zejje. En dan wachte tot alles oetkumtj en väörzichtig de drek tösse de rieje kroeje. As het drueg waas, leeps se saoves mèt ein paar ummere water en ein sjteelpan nao de haof óm de jóng plantje aan de gang te helpe. En dich ergere aan de kräön en de doeve die dich alles opvrote as ze de kans krege, huerdje d'r ouch bie.
Sjtóm eigelik, die veugel doon niks angers as waat miense ouch doon: probere in laeve te blieve. Eigelik is het väör die biëste iëwig aorlog, taege de miense die häör van het voor aaf wille haoje. Mer zoeë zuus se det neet as se ei- | |
| |
ne haof höbs. Dan zoojs se al det gefugel het leefst nao de verdommenis helpe.
In edere miens hoestj eine Pruus.
Tomate. We haje as ierste in Böggeme tomate. Groeëtvader waas ein waek nao Belsj gewaest, nao Luuk. Dao woeëndje zien broor, aome Wöllem, en dae ziene zoon haaj ein tuinderie. Wie groeëtvader nao hoes kwoom, brach hae vieftiën tomateplantje mèt.
Die gruudje en bleudje, krege greun kralle, mer we wiste neet waat we d'r mèt aanmóste. Gans Böggeme is kómme kieke wie die böl langzaam dieker waerdje en kläör krege. Mer nemes dors van die ónbekindje eppelkes te preuve, ze zoje èns giftig kinne zeen.
Wie pesjtoeër huerdje van oos bezunjer plantje, kwoom hae kieke. En dae wis natuurlik wie se tomate mós ougste en aete.
Wie ich mien ierste tomaat oot, höb ich ze achterein oetgetuftj. Bah, waat eine zoere remmel. Mèt sókker wore ze waal te verdrage, mer zoeë...
Ich bèn te aod en te kräöpel, angers vroog ich mich ein lepke gróndj väör michzelf. Det kan, teminste, det zag de Boer.
De Boer!
As toeval besjteit, waas dit toeval. Ich haaj hem väör het lètst gezeen in de trein nao Frieslandj. Dao zeen we ós kwiet gewaore. Naodet we weer èns besjaote wore, kwoom ich in eine angere wagon terecht. Ich dach det hae allang doeëd waas, neet oet Frieslandj waas trökgekómme mèt vrouw en kinjer.
De Boer trouwdje in het begin van de aorlog, drek naodet zien vader waas gesjtorve. Zien moder waas al langer doeëd. Mèt Paula, zien vrouw, en ziene opa zoot hae op ein boerderie in Liëwe. En wie det vreuger ging, haaj zuuj drek get ónger de sjolk.
Dao mós dus ein maagd kómme die het boerewerk
| |
| |
aankós zónger det ze häör de ganse daag móste kommandere.
Ich zoot al ein diek jaor allein in de sjtad en kós miene drej mer neet vinje. Ich poetsdje hie en dao waal get, holp èns oet in ein kaffee, mer ich kreeg miene sjlinger neet te pakke. Wie emes mich vertèldje det ze in Liëwe ein groeëte maagd zóchte, bèn ich dao vort haer gegange.
Ich vertèldje de Boer det ich toes in Böggeme altied boerewerk haaj gedaon en ich kós vort blieve. Ich höb hem ouch rechtoet gebeechtj wie ich de lètste jaore in de sjtad de kost haaj verdeendj, mer det kós hem niks sjille.
Det haet hae dök op zien bótterham gekrege, det hae ein vroumes van mien saort aan het werk haaj, want ziene opa bleef hem det aansjoere.
Waat de Boer zich waal neet op de nak looj mèt zich zón hoor oet de sjtad in hoes te haole.
Waat de miense waal neet móste dinke.
Of hae zich nog waal dors te beechte bie pesjtoeër.
Of zien vrouw det waal good vónj.
Dae iezegrim waas d'r eine van de aoje sjtempel. Bie ós in Böggeme haads se ouch ein paar van die men. Mèt de móndj fien kalle en precies weite waat angere mótte doon en laote. Mer óngertösse.
Ich höb eine kier op ein plaats oetgeholpe wie ich ein jaor of zevetiën waas. Die vrouw loog van häör derdje wicht in het kinjerbèd.
Häöre manskaerel wèrkdje door de daag op de rinkaove. Sjmörges en saoves mós hae dan zorge väör ein paar boonder landj, twië verkes, ein koe en ein paar geite. Väöl werk mook hae dao neet van. Dae vent haaj eine godsdeenstfiemel. Hae zoot dök oere in de kamer te baeje väör het beeldj van Sint Allegón terwiel het gesjneje graas in de wei loog rot te waere en hem de aerpele verrèkdje in de drek. Mer wintjer of zomer, hae ging sunjes te voot nao de Remunsje Kepel. De Sjienheilige, zagte ze in Böggeme, mer ich sjnapdje toen nog neet woeëróm.
| |
| |
Oos moder waas de gojigheid zelf. As die väör emes get kós doon, deej ze det. Dus mós ich dao oethelpe zoeëlang die vrouw in bèd zoot. Ich haaj het dao gaaroets neet sjtief op want det waas ein vèttig hoeshaoje, dao sjtóng het väör bekandj in Böggeme.
Ich höb eine alike mörge werk gehadj óm het fornuus zuver te sjoere. Die ring, dao waas gein beginne aan: äövergekaokdje mèlk, verbrandj vèt, verkaoldje oje, alles zoot d'rop vastgekooktj.
Mer ich pakdje dae vètzak aevegood ónger henj; ich wool neet höbbe det naoderhandj äöver mich gekaldj zooj waere, det ich mien werk mer half deej.
Ich wees, sjtreek, kaokdje, verzorgdje de moder en het wicht, heel die twië anger kinjer aan de gang en voordje tössedoor ouch nog het vië. De derdje daag zoot ich saoves op de sjtal ónger de koe wie de Sjienheilige inèns achter mich sjtóng. Ich haaj niks gehuerdj en merkdje het pas wie hae mèt allebei de henj vol in mien wames greep.
Ich sjrók, ich kaakdje, greep de mèlkummer, klaatsdje hem daomèt recht väör det gevraet en rendje de däör oet. Ich bèn d'r noeët mier binne gewaest.
Ich sjaamdje mich de ouge oet de kop. De miense zoje kinne dinke det ich begós waas. Ich höb moder niks vertèldj, zag allein mer det ich dao noeët mier haer ging. Die begreep waal waat aan de handj waas, want ze leet mich in mien waeze en det waas angers niks väör häör.
Dae aoje in Liëwe waas prónt zoeë eine. Taege de Boer mekkere det het óngepastj waas óm mèt ein vroumes wie ich ónger ein daak te sjlaope. Mer wie ich op eine kier tuite sjtóng te sjoere op de koesjtal ómdet het boete raegeldje, sjtóng hae inèns väör mich. De bóks wied aope, het dink in de haojing.
Hae haaj ziene daag good oetgezóchtj, nemes waas toes as wae twië. Hae leep op mich aan en probeerdje mich mèt ein oetgesjtaoke handj te paje, wie se eine hóndj loks. Mer ich zat het natuurlik in de achteroet.
| |
| |
Hae kwoom mich nao en greep mich vast. Het waas väör ziene laeftied nog eine flinke patroeën, altied hel gewèrktj, sjterk waat d'r aan waas.
As hae mich gevraogdj haaj... het haaj mich mesjien neet èns get kinne sjille óm zónne aoje miens... het waas per sjlot mien werk gewaest... en ich kin de manskaerels... ich weit det het häör begintj te jäöke as het weer get te lang geleje is.
Mesjien, as hae het gewuen gevraogdj haaj... mer det kumtj bie zón figure gaaroets neet op, gewuen get vraoge... bie dae haole baer in Frieslandj neet en bie dae aoje in Liëwe ouch neet.
Zón men dinke: ‘Vroumes allein, det pakke we.’ Ouch al sjandale ze äöver dich: ‘Vroumes allein, det pakke we, as het mer nemes zuut.’ Det dach dae gelpsjteel dae middig op dae sjtal ouch. Mer dae daag liërdje hae pas wie hel tuitedèksels zeen en wie pienlik ‘edele delen.’
Hae haet vanaaf det moment taege de Boer gein verkierdj waord mier äöver mich gezagdj en ich höb noeët mier last van hem gehadj. Hae ging ouch gouw genóg doeëd want mèt de evakuasie waas hae allang begrave.
De Boer waas geine verkierdje. Hae waas goed väör zien vrouw en wichter en ouch väör mich. As jónge jóng haaj hae het al neet gemaekelik gehadj ómdet hae toes mós aanpakke väör eine groeëte. Wie hae väör zien eige aan de gang waas, mós hae poejakke óm de kop baove water te haoje, want hae haaj het bedrief in eine sjlechte tied väör väöl te väöl geldj äövergenaome.
Hae maordje zich kapot en dök holp hae ouch nog oet op anger plaatse as emes krank waas. Ein väörjaor haaj hae de veljer van ziene naober al geploogdj en ingezejdj wie hae aan zien eige landj nog mós beginne. Dae angere miens waas krank en het werk mós toch doorgaon. Dus vónj de Boer het neet mier as naoberplicht óm bie te sjpringe.
‘Waat se vandaag väör eine angere duis, kries se mörge van hem trök,’ waas ziene kal. Zoeë waas dae, good mer
| |
| |
in die dinger op het ónnuezele aaf.
Wie langer de aorlog doerdje, wie mier de miense oet de sjtad de boerderieje begóste aaf te loupe óm aete. Mer de meiste boere kóste ouch neet väöl helpe, ze móste levere aan de Pruus en zjwart verkoupe waas gevierlik.
De Boer deej noeët get zjwart; hae haet geine gölje aan de aorlog verdeendj. As hae gewildj haaj en de riskasie haaj dörve neme, waas hae sjatriek gewaore. De sjippers die op de Maas vore, kwome sjnachts aangekloppe en baoje goud väör kaore en aerpele. Want wiejerop, in het Weste, krege ze det goud döbbel trök. Mer de Boer verkocht häör niks, geine zak.
Waal holp hae die erm hels oet de sjtad die mèt klein wichter zote en gein mèlk haje. Mer hae goof het kaore of de bótter nog lever väör niks weg dan eine cent baove de pries te vraoge.
Det höbbe d'r väöl gedaon, zich riek gemaaktj aan angermans ozel. Drie gölje vraoge väör eine kilo kaore van viërtiën cent, det gebäördje door eige volk. Die väör de aorlog geine nagel haje óm zich te kratse en d'rnao weust begóste oet te pakke, die mós se in de gater haoje.
Eine kier, vlak väör de evakuasie, kwoom eine nette hier oet Remunj achteróm. Het waas al óngevier dónker. De miens haaj ein blauw kóffietuitje bie zich.
Of hae mèlk kós kriege?
Mer de Boer haaj gein mèlk mier, de kuuj wore laeggetrokke en alles waas geleverdj.
‘Ich kan uch neet helpe,’ zag de Boer.
Ich kós dae miens nog. Het waas eine plisieman oet de binnesjtad. Tien haaj dök zat kóffie mèt hem gedrónke wie hae nog laefdje en sjnachts neet kós sjlaope.
Dae miens begós te lammetere. Hae zooj en mós mèlk höbbe, zien wicht waas sjterveskrank en dao waas nörges get te kriege. Ze haje hem gezagdj det hae het mer bie de Boer mós probere; of de Boer hem in Christusnaam wool helpe en hóngerd gein ein.
| |
| |
‘Ich höb hie nog twië liter,’ zag de Boer, ‘väör mien eige wichter.’
‘Noe gaeftj mich toch get van die mèlk,’ baedeldje dae plies. ‘Hie, ich höb get te rule.’ Hae haoldje ein hiel net kinjerjeske det in ein gezèt gedrejdj zoot ónger ziene jas oet. Ich zeen het nog väör mich, ein roeëd jeske mèt sjtóffe knuip en eine kappesjon.
Ier het sjpeel ein inj haaj, ging dae plies mèt zien mèlk nao hoes haer. Blie waas dae miens, blie. Hae kösdje het jeske van dankbaarheid.
Ein oer later kós de Boer zien kuuj nog èns allemaol gaon naomèlke óm mèt kletskes en bietjes nog eine liter väör zien twië eige wichter bie-ein te zäömere.
Ich zoog hem sjtraks zitte, de Boer, väör op de groos op ein bank, aod, krómp en meug: miene ierste bekindje hie. Wie hae mich trök kós, begós hae te griene en wie hae oetgegrene waas, kwome de verhaole.
Het is hem precies vergange as mich: väöl taegesjlaeg en aod gewaore mèt mer ein óngerwerp in de kop: het persuenlik leid van eine aorlog det door sjrievers vergaete is.
‘Het jeske,’ vroog hae, ‘wèts se nog van det jeske?’
Ich wis het nog.
Wie we in Brögke de trein in móste, haaj de aodste van de Boer het jeske van dae plies aan. Het jungske kós waal van de börgemeister zeen gewaest, zoeë prónt sjtóng hae d'r op. In dae tied haaj al nemes mier get fatsuunliks aan het lief. Het waas eine helle wintjer en nao kläör of maot van de kleier waerdje neet mier gekeke, as ze mer werm wore. Mer dit jeske waas get apaarts, ein oetzunjering woeë de Boer en zien vrouw gruets op ginge.
De wichter wore allebei krank. Väör de aodste goof ich gein paer mier wie ich dae väör de lètste kier zoog. Het menke zoot mèt beklemdje bräökskes zoeë groeët wie ein voest. Eigelik zooj hae geopereerdj waere, net wie we in Liëwe weg móste.
‘Hae gleudje wie eine piepekop en dao zoot gein lae- | |
| |
ve mier in, wie ich hem in Frieslandj aan eine dokter leet zeen,’ vertèldje de Boer. ‘De dokter sjödje allein mer mèt de kop, en ich kós gaon.’
Toch haet de Boer zien kinjer alle twië laevendj mèt trökgebrachtj, terwiel moder eine derdje bienao zeve maondj ónger de sjorte droog.
Ze kwome in Liewarde aan, in de Frieslandjhalle.
Dao is het zoeë groeët det het neet gek is det ich het hoeshaoje van de Boer neet trökvónj. Ich höb ouch neet echt gezóchtj, ich waas te mörggesjlage door die waeke in dae trein óm mich nog zorge te kinne make äöver angere.
In de halle waerdje ze opgevange, krege get te aete en móste de wichter äöverdoon aan wildjvraemdje, Poolse vrouluuj die kriegsgevange wore. De Boer waas zoeë kapot det hae neet besefdje waat hae riskeerdje door de kinjer aan ónbekindje mèt te gaeve. Mer achteraaf bleek det gelökkig gein riskasie te zeen gewaest. Die Poolse maedjes verzorgdje de wichter. Ze wese häör, sjaore de köpkes, óntsjmèdje häör gans en deje häör daonao zuver lievendj en äövergood aan.
De Boer haaj het jeske van dae jóng achtergehaoje wie ze de wichter kwome ophaole, sjoew det hae het neet mier trök zooj kriege. Dao waas óngerhandj gein kläör mier aan te zeen, zoeë vèttig waas het van sjtaof en sjpie, want det wicht haaj de half reis ligke äövergaeve.
Det het jungske nog get op te gaeve haaj, waas ein wónjer op zich want het kindj haaj niks mier in het lief; mer sjpieje mós het. Zeker naodet de Boer eine kier mèt aete trökkwoom. Hae sjpróng sjtiekem oet de trein wie dae weer èns ein poeës sjtilsjtóng, leep het veldj in en leet zien vrouw mèt twië kranke wichter en doeëdsjrik achter. Hae riskeerdje waal ziene kop, mer hae mós op sjoeëj nao get te aete väör zien wichter. Niks doon, zooj hem allebei zien jónges koste, dach hae.
Hae paterdje door de sjnië, dwaers äöver de kaal veljer nao ein boerderie en klopdje aan. Ein vrouw deej hem
| |
| |
aope. Die Pruzin die häöre miens aan het front haaj, kreeg kómpassie mèt de Boer.
Op het fornuus haaj ze ein pan maoremoos sjtaon en ein sjtök worst. Dao deej ze hem get van in de sjteelpan die hae bie zich haaj. In het midde mook ze ein kuulke woeë ze mèlk in sjödje.
‘Für die Kinder,’ zag die gooj Pruzin.
‘Noeët mier höb ich zón sjoeën Duits gehuerdj,’ zag de Boer mich sjtraks en hae jankdje opnoeuw.
Wie hae mèt zien pan ónger de jas, óm de sjat neet kaod te laote waere, trökging, sjtóng de trein dao gelökkig nog. Hae kwoom óngezeen de wagon weer binne en begós het lekker aete achterein aan de kinjer te vore.
Mer wie gietsig die het moos en de mèlk nao binne soekdje, het kwoom d'r mèt nog groeëtere vaart weer oet. De mage van de menkes wore ram van sjlaag en kóste det vèt aete neet mier verwèrke.
En al dae sjpie en anger voeligheid zoot in det roeëd jeske det grauw waas gewaore wie sjtraotedrek en sjtief sjtóng van de vètzooi. Daoróm wees de Boer het ónger eine kraan mèt kaod water en zeip.
In de Frieslandjhalle sjtónge hoeëg sjtaove woeë de miense róndj ómhaer in sjlaop wore gevalle. Ouch de vrouw van de Boer sjleep. Die waas toen al get krenkelik, de Boer sjtóng d'r eigelik allein väör wie hae mich kwiet waas gewaore.
Hae dors het jeske neet óm de sjtang van ein sjtaof te hange óm zelf ouch efkes ein oug toe te kinne doon, sjoew det emes mèt het köstelik sjtök op de luip ging. Dus haet hae de ganse nacht väör de sjtaof gezaete óm het jeske te laote druege, de erm recht väör zich oetgesjtaoke nao het veur, totdet ze sjtief wore, zónger geveul, en van de kramp bleve sjtaon.
Waat eine miens toch bieblieftj van de aorlog. Det van het jeske waas het ierste waat hae mich vertèldje.
Wie het de Pruse sjlecht begós te gaon in '44, begóste
| |
| |
die zich trök te trèkke nao de Heimat, de Ingelse achter häör aan. In het naojaor kraope ze mèt eine houp man róndj Remunj bie-ein aan de Maas óm de Ingelse aan de angere kantj te haoje. Zoeë kwoom in Liëwe inèns ein front te ligke.
Precies taege-äöver Liëwe liktj Böggeme woeë mien ganse familie zoot. Ich wis neet wie het mèt häör ging, allein det ze al bevriedj wore. Det vader net krank waas, wis ich neet, det ze nao Baoksem móste ouch neet. Ich zoot natuurlik äöver ederein in miene poepzak, al haaj ich toen min gelaeg óm lang äöver angere te prakkezere. Ich waas al blie as ich zelf weer alik door de daag kwoom.
Nao Böggeme haer gaon waas ónmäögelik want de sjpaorbrök waas gesjprónge. De Pruse loge aldaag op geen ziej te battere óm de Ingelse het äöversjtaeke ónmäögelik te make. De Tommies sjaote natuurlik trök, zoeëdet se gein röstige oer mier haats.
De boerderie van de Boer waas ein van de hoeëgste hoezer van Liëwe det neet zoeë wied van de Maas aafloog. De Pruse vorderdje daoróm het hoes óm ein houfdkwarteer in te richte.
De ierste tied kóste we nog blieve woeëne. Natuurlik móste we ós precies haoje aan waat de Pruus zag. Aan ós eige fornuus mochte we neet mier aankómme en het ganse baovehoes waas verbaoje terrein.
We móste väör de veiligheid in de kelder sjlaope, tösse de soldaote. Det wore meist nog half wichter, die in häör druime loge te janke en óm moder repe. Ich haaj dök kómpassie mèt die jungskes al zoge ze äöverdaag in uniform en sjtevele nog zoeë weust en gevierlik oet. Ich haaj het neet nuedig, mer ich höb väör die jónges dök zat de zök gesjtoptj of knuip aangezatte. Ich kós dees kinjer neet hate, ouch neet óm waat eine volwasse Pruus mèt Tien haaj gedaon.
Sjoew hoofdje ich eigelik neet te zeen want de kommandant haaj d'r de windj good ónger. Mer natuurlik waas
| |
| |
ich sjoew. Waat is ein vroumes getèldj in de aorlog? Toch neet mier as ein lief mèt ein gaat d'rin woeëop eine frontsoldaot väör aeve zien eige doeëdsangste kan vergaete.
Mer dao sjtook nemes eine verkierdje vinger nao mich oet, al waerdje ich vort väör eine soldaot gewaarsjuuwdj. Det waas eine waerse, forse vent dae ónverheuds väör dich sjtóng. De Pruse kótsdje op hem ómdet hae gein inkel fatsoen of iergeveul haaj.
Het waas eine Poolse vriewilliger dae de aorlog zoog as ein avontuur woeë geroufdj kós waere en verkrachtj. Volges de kommandant haaj hae al versjillendje vrouluuj óm zeip geholpe, zónger det ze hem get kóste make. De Boerin en ich móste zorge noeët örges mèt hem allein te zeen. Det waas soms lestig zat want dae vent lag het dao waal op aan.
Ich sjleep mèt ein króm ónger het kösse, as teminste gesjlaope waerdje. Want sjnachts kwome de vlegers äöver die nao Pruses ginge bómbardere en loge de Ingelse vanaaf de angere kantj van de Maas op ós te vieme.
De Pruse waerdje zich duchtig. Achter in de mooshaof haje ze de gróndj weggegrave ónger de betónne mèstkoel die de Boer net haaj gemaaktj. Det waas eine veilige sjötterspöt. In het gaat haje ze gesjöt neergezatte woeë ze soms nachte mèt loge te battere.
Gelökkig sjaote de Ingelse de meiste granate d'r naeve of richdje op Neel, wiejer door. Mer we höbbe in ein paar waeke tied aevegood drie of veer kier eine granaatinsjlaag in hoes gehadj. Det de boerderie dao nog altied sjting, waas eigelik ein wónjer.
Het waas ein hoeëg hoes en daoróm haje de Pruse aan de maaskantj ein groeët gaat in het daak gezaegdj. Van dao-oet kóste ze nao Böggeme kieke en sjete. We loge in feite väöraan in de veurlinie. Det kós dan ouch neet lang goodgaon. Op eine vieze daag krege we te huere det we binne ein half oer oos boeltje bie-ein gepaktj móste höbbe. We móste Liëwe oet, weg van het front.
Ein half oer óm diene póngel in te pakke!
| |
| |
Waat mós se mètneme?
Woeë kums se terecht?
Wiene kums se trök?
De Boer haaj zien lètste paerd, eine kräöpele voes, väör de ker gesjpanne en begós te laje. Get sjteul, ein taofel, de koekoeksklok.
Dao höbbe we sjtraks boete op de bank nog mèt gelache. Wie hae mèt zien hoeshaoje trökkwoom oet Frieslandj loog die eigeste klok nog op precies dezelfdje plaats woeë hae ze haaj achtergelaote: aope en bloeët op ein täöfelke in de Sjter. Det waas ein wónjer want de hoezer van de miense die móste evakuere, wore dök laeggeroufdj door volk waat achterbleef of ierder oet Frieslandj waas trökgekómme. Ouch van eige miense douge d'r eine houp neet.
Ein pan erwtesoep haaj hae bie zich, ein hoebelpaerd väör de wichter en ein aaks. Die is in de trein nog van pas gekómme wie we de wagon aope móste zeen te kriege.
Wae waerdje door vlegers besjaote en det ging zoeë flot in zien werk det de Pruse geine tied haje óm ós oet de trein te laote óm sjoelgelaeg te zeuke. Bie eine lóchtaanval móste we ós örges in ein geboew vluchte, of in het ergste geval kraope we ónger de trein. Mer blieve zitte in de wagon waas zelfmaord. De keugel moke van die dun wenj gemaekelik eine doorsjlaag.
Wie we neet d'roet kóste, haet de Boer de däör aopegebraoke mèt zien aaks en kóste we nog zónger óngelökke wegkroepe ónger de wagons.
In det half oer probeerdjes se alles op te laje waat se dachs det waerde haaj. Mer we haje gein bezej van aorlog, wiste neet det waerde in de aorlog hiel get angers beteikentj as dao boete. Waat móste we mèt ein koffer gesjteve taofellakes en sunjese kleier, mèt ein waerdig sjilderie, mèt de kaopere köp van de Drievuldigheid die baove de Boer zien bèd hónge? Waat sjuuts se in aorlog op mèt diploma's van de landjboewsjoeël, mèt de trouwkaers?
Niks! Mer waem wètj det van teväöre?
| |
| |
Achteraaf kins se dich väör de kop houwe det se neet mier lievendj väör de wichter höbs ingepaktj en het glaasservies neet höbs toesgelaote.
Achteraaf wèts se det se baeter ein paar zek kaore mier op de ker haads kinne goeëje in plaats van sjteul.
Achteraaf besefs se det se de inmaak op haads mótte laje, de sjwerdjese, iezere kaetele en tejjere in plaats van het porseleine trouwservies.
Mer det is achteraaf.
En zoeë trokke we, ein half oer naodet ós det waas aangezagdj, Liëwe oet, mèt ein ker half vol äöverbaojig gerei.
Wae wore te ónnuezel óm te beseffe det ós laeve op det moment waal èns eine gans angere drej zooj kinne kriege. Waat wiste wae van aorlog?
We zoje äöver ein paar daag trökkómme, dachte we, as het front verlagdj waerdje. Want det zooj gebäöre.
We zoje toes trökkómme en de draod gewuen oppakke woeë we hem haje laote ligke, en wiejer gaon.
Mesjien waas d'r sjaaj. Mesjien haje de Pruse het vië gesjlachtj en opgegaete.
Mesjien haje ze de sjtel en de mesjiener verenneweerdj, mer dao waas äöver haer te kómme.
We haje oos henj en ein gezóndj lief, dao zoje we zón taegesjlaeg gemaekelik mèt de baas waere. Emes dae wool wèrke, leet zich door geine Pruus trök zitte. En de Boer wool aanpakke en ich ouch want ich haaj d'r aard aan óm väör hem te wèrke.
Mer good det we in ós ónuezeligheid neet wiste waat ós te wachte sjtóng; dan haje we mesjien neet èns de mood gehadj óm wiejer te gaon en haje we in Liëwe de kop al laote hange. Noe ginge we, mèt taegezin mer neet echt óngeröstj, op paad nao Neel.
Wae zoje zoeëlang intrèkke in de Sjter, ein kaffee aan de kèrk, woeë ein tant van de Boerin woeëndje. Dao zoje we blieve, tot we trök kóste, ein paar daag, hoeëgoet ein
| |
| |
paar waeke tot Kerstmis.
Ich mót hoeëgnuedig nag de WC. Sjtief gelaege bèn ich, zónger geröstj te höbbe. Mien bein riejere. Waat is het toch get as se mier mós as het lief aankan. Ich loup mer naeve de wenj op óm mich vast te haoje. Gelökkig is de WC hie op de gank taegeäöver. D'r zitj nemes op, ze zulle waal allemaol ónger zeen.
He, he, hie kins se op dien gemaak zitte. Papeer is d'r ouch zat, zeen ich. Väör ich mich op ein vraemdje WC zit, lèt ich dao altied op as ich èns eine kier op ein anger plaats bèn. Ich weit waat het is óm zónger papeer te zitte.
Het waas de lètste waek van '44, de Pruse hele zoeëget aldaag razzia's, geine manskaerel waas mier veilig. De Boerin en ich wore mèt de twië kinjer ómgehoesdj nao de zölder van ein sjlechterie taegeäöver de Sjter. Dao wore we weggejaagdj ómdet de Pruse in de Sjter kwarteer moke.
De aorlog waerdje mèt de daag grelliger. Van de äöverkantj van de Maas sjaote de Ingelse op Remunj, en de kèrk van Neel waas ein prachtig mikpuntj. We loge opnoew in de frontlien, net wie ein paar waeke ierder in Liëwe. Het kós op dees maneer neet lang mier doere of we móste weg, nao Frieslandj. Aldaag vertrokke al miense mer wae probeerdje det zoeë lang mäögelik oet te sjtèlle.
Väör ein vrouw oet de sjtad waas det vertrèk al te laat. Ich sjtóng väör de daakraam op de zölder te kieke wie ze aafsjied noom van miense die nog in Neel bleve. Dao waas ein duchtige besjeting aan de gang mer die waas neet op Neel gerichtj, dus we kóste röstig nao boete. Die vrouw haaj meute mèt gaon, ze jankdje häör godsbèst. Wie ze zoeë wied waas, drejdje ze zich óm en wool wegloupe.
Het waertj mich eders kier weer kaod as ich d'raan dink: ein verdwaaldje granaat kumtj aangeflaote en sjnietj häör boes de nak aaf. De enige granaat die dae daag in Neel veel. De kop boedeltj ein paar maeter wiejerop de ziep in, de rómp zaktj inein. Het blood oet de rómp löptj door de
| |
| |
ziep weg en bringtj ein paar sekonde later kop en rómp weer same. Het ging zoeë flot det ich de kans neet kreeg óm mich te sjrikke.
Op bienao hetzelfdje moment kwoom de sjlechtersvrouw äöver de leier ómhoeëg mèt het aete väör de wichter. Wie ich de kinjer mèt haaj helpe vore, keek ich weer. Van het óngelök waas niks mier te zeen; het liek waas opgeruumdj en emes haaj mèt eine baezem en eine ummer water de ziep zuver gevaegdj.
De zölder loog baove de keulcel, ónger ein pannedaak. Tiny, de vrouw van eine naef van de Boer en zien wicht van zès maondj zote al ein paar daag bie ós. Sjteinkaod waas het op dae sjpieker, mer we wore blie det we ein plaats haje óm ós op te haoje.
De Boer en ziene naef zote in de buurt óngergedaoke, eders kier wisselendj van plaats. Ze haje al mèt drie angere ein paar daag ingemetseldj gezaete in eine van de kelders van de Sjter. Emes haaj de doorgank nao de kelder toegemetseldj en in de voge tösse de sjtein lóchtgate aopegelaote. Het metselwerk zoot binne ein houte fraem det precies in het moergaat pees. De ganse wandj waas wit gekalktj zoeëdet die moer ein gehiel leek. Mer lang hele ze het neet vol in die gevangenis. Dus broke we het gaat weer aope en móste de manskaerels zich op anger plaatse sjoelhaoje.
Det waerdje wie langer wie lestiger, want óngerdukers wore vogelvrie. As de Pruse het in haje, sjaote ze emes dae zich ónttrok aan de tewèrksjtèlling op de plaats äöverhoup óm anger óngerdukers sjoew te make.
We wiste ós geine raod mèt Tiny. Het vruike loog de ganse daag te janke, zónger det we häör kóste trueste. Zien aojers haje viërtiën daag lang ein wicht van ouch zès maondj in hoes gehadj. Det waas de jóngste oet ein groeët hoeshaoje oet Sjtaeveswiërt det taegeäöver de aojers van Tiny in Mofert waas geëvakueerdj. Die groeëte familie mós inèns in ein te klein hoes en daoróm waas det kiendje zoeëlang nao de vader en moder van Tiny aan de äöverkantj
| |
| |
verhoesdj.
Det wicht deej zich neet kóntent en jankdje de ganse daag zoeëdet de aojers van Tiny tureluurs waerdje. Dus vroge ze aan de moder of ze het wicht wool trökpakke. Det wool die vrouw oet Sjtaeveswiërt net gaon doon wie de besjeting begós. Ze rendje trök nao binne en zoog wie het hoes woeë häör wicht in waas versjillendje voltreffers kreeg. Nog väör de lètste granaat baove Mofert óntplófdje, waas die vrouw al aan de äöverkantj. Dao vónj ze de aojers van Tiny in de gank, allebei morsdoeëd. Häör wicht loog midde in de kamer in de boks mèt ein granaatsjerf te sjpele.
Ein paar daag later kreeg Tiny het verhaol oet de derdje handj bie ós op zölder te huere. Het wool mer neet begriepe det ein onnuezel wicht gelök haaj, terwiel groeëte miense mèt versjtandj van de waereldj wore geblaoze. Ich haaj kómpassie mèt het erm vruike, het waas ram van de kaart en wool mer nao Mofert, aafsjied neme van zien aojers. Mer det ging neet, het laeve in Neel waas al gevierlik zat. We wiste bekans neet mier wie we de manskaerels väör de Pruse verborge hele. Ze lepe 24 oer van de daag het gevaor opgepaktj te waere.
De Boerin waas in verwachting en haaj dao behuerlik last van; ze waas meug, haaj dieke bein en mós väöl ligke. Aan zichzelf en häör twië klein, kranke wichter haaj ze de henj al vol. Ze kós de zorg väör de Boer d'r echt neet mier bie höbbe. Daoróm deej ich det werk väör häör.
Door de daag probeerdje ich aan ekstra aete te kómme en hólp de vrouw van de sjlechter mèt wasse, kaoke en poetse. In de duustere brach ich de Boer zien aete en goof de berichte van zien vrouw door. De eine kier mós ich nao eine paerdssjtal, de angere kier nao ein sjöpke, örges achter in eine haof. Dao loge hae en ziene naef ónger eine houp sjtrue op get zek de daag óm te wachte, sjtief van de kaoj.
Det kós zoeë neet lang doere, de Pruse zoje häör ónherroepelik eine kier vinje en dan ginge we allemaol d'raan. Daoróm besjlaote we det die twië manskaerels het bèste
| |
| |
weg kóste gaon, weg oet Neel, woeë de Pruse nog minder te vertroewe wore as örges angers.
In Vloeërop woeëndje eine broor van de Boer en dao zoje we hem haer bringe. Gewuen loupe äöver de waeg waas te väöl geriskeerdj väör hem. Emes mós hem óngezeen bringe. Det ich det zooj doon, sjprook vanzelf; mer wie?
Bie de Sjter sjtóng ein hóndjsker achter in de sjeur. Dao höb ich hem mèt nao Vloeërop gebrachtj. Hae mós zich óngerhandj döbbel vaoge óm in de ker te kinne ligke. Ich lag ein matras en get aod bèddegerei äöver hem, ein paar kösses en twië sjteul. As de Pruse mich aanhele en vroge waat ich mós, zooj ich zègke det ich nao ein tant ging in Vloeërop óm häör oet te helpe mèt het hoeshaoje.
De naef zooj ouch mètgaon. Det waas nog eine jóng haost, dae van eine sjteiger gevalle waas en gein geveul mier haaj in zien rechter bein. Hae kós bekans neet mier loupe, zónger óm te walle. Mèt det malläör waas hae tot noe toe aan de Arbeidseinsatz óntsjnaptj, mer op het lètst van de aorlog kós de ergste invalied nog opgepaktj waere. Daoróm zoot hae ouch óngergedaoke.
Fietse ging nog waal ein bietje, dus we haje ós bedachtj det hae ein poeës nao mich, as vroumes verklèdj, op de fiets achter mich aan zooj kómme, zoeëdet we óngevier geliek in Vloeërop aankwome.
Wie we Liëwe oetgejaagdj waerdje, haaj de Boer eine aoje mèlkfiets ónger op de ker gelagdj mèt zek en daekes d'räöver en dae sjtóng bie de sjlechter op de zölder, bie de rest van het gerei waat nog äöver waas. Het waas eine damesfiets en det kwoom good oet.
Tiny waas ein net kindj mèt lang, blónj vlechte. Die höbbe we väörzichtig aafgekniptj en baoveaan sjtevig bie-ein gebónje. Ich haaj nog ein gooj wintjermöts die ich noeët gebroekdje ómdet ze mich äöver de ouge zakdje. Die vlechte höb ich netjes aan de binnekantj van de möts vastgezatte mèt iezergare. Van boete zoogs se dao niks van. Handjwer- | |
| |
ke kós ich waal, dao haaj ich bie de begiene op sjoeël al de hoeëgste puntje väör.
Alle gelökke waas dae naef neet graof van boew, aan ein passendj kleid waas gemaekelik te kómme. De vrouw van de sjlechter haaj nog eine aoje mantjel äöver, woeë hae zónger meute in pees. Zien eige sjoon kós hae geröstj aanhaoje want ederein droog aan de veut waat hae toevallig haaj. Wie hae zich ouch nog ein paar zök van de sjlechtersvrouw aandeej, kós hae zoeë väör ein jónk vroumes doorgaon. Hae mós allein neet de móndj aopedoon, want hae haaj ein sjtum wie ein keldergaat. Mer de vermómming waas perfekt en we haje alle haop det hae zónger probleme weg kós kómme.
Het waas de ganse waek al nöt kaod, de windj kwoom van de verkierdje kantj en het haaj gesjniëdj. De waeg wore glaad, mer daodoor zooj het gelökkig waal neet drök zeen. Ich waas nog noeët in Vloeërop gewaest, mer ich haaj mich de route precies laote oetligke. As nemes het zoog, kós ich óngerwaeges nog altied de Boer vraoge.
We vertrokke sjmörges op tied, mer neet te vreug óm neet op te walle. Waat mich bezeeldj haet óm zón óngernumming op mich te pakke, weit ich nog neet. As de Pruse ós gevónje haje, haje ze de Boer in de Roer gesjmete mèt ker en al. Mich haje ze mesjien waal opgesjlaote bie de Russiese vrouluuj die ze kriegsgevange hele en die väör häör de loupgraver móste make.
Mer ich ging, ich geluif det ich neet èns naodach of ich zooj gaon of neet. Zoeë waas det in de aorlog: doe deets, väör te dinke waas meist geine tied en dae te lang naodach, kós het dök al neet mier naovertèlle.
Het ierste sjtök, Remunj oet, ging nog god. Dao lepe mier miense mèt kerre en kinjerwages vol gerei, want de evakuasie waas volop op gang. Ich veel niks op tösse die angere. Mer einmaol boete Remunj begós de elenj.
De Boer begós te sjörge want dae waas óngertösse sjtief gelaege. Mer as hae zich get te fors verdrejdje, roldje
| |
| |
mich de sjteul van de ker. Ich sjtóng doeëdsangst oet det ich net get zooj verleze as eine Pruus naeve kwoom. Daobie zoot de ker vol hóndjsvlue en die wore dae erme hals vanaaf Neel al duchtig aan het begaffele. Aaf en toe kaakdje hae het oet det ich dach det het in Remunj te huere mós zeen.
Efkes väörbie Sjuendele begóste granate door de lócht te fluite. Woeë ze vanaaf kwome en waem ze aafsjaot, weit ich neet, mer ich deej het in de bóks.
Of de duvel mich naozoot, rendje ich mèt mien ker op het ierste hoes van Miëlik aan Woeë ich mich achter eine gevel sjoeldje. ‘De Kwekkert’ heet het en ich zoot dao wie zónne kwakkert op ein huukske te riejere, kaal en kaod. Ich zoot d'r nöt mèt te kieke. De granate vlaoge äöver en mich dreef het naeve de bein. We krege neet väöl soeps te aete in die daag, dus as se nao achter mós, waas het mer dun.
Miene leve God, ich wis mich geine kantj op. Ich sjtónk wie eine hoep en deej mich zoeë väörzichtig as ich kós dae vèttige tóddel oet. Mer dao waas ich d'r nog lang neet mèt. Woeë mós ich mich mèt aafvaege? Ich haaj doezendj gölje wille gaeve väör ein aoj gezèt.
Naeve het hoes loog eine mooshaof mèt sjproete. Mèt ieskaoj sjproeteblajer höb ich mich zuver gevreve. Nemes zoog mich want nemes waas boete, ein flinke sjniëbuuj heel de miense binne. Mer waat höb ich mich gesjaamdj, waat höb ich mich gesjaamdj!
Ich haaj sjrik det de Boer mich zooj ruke, mer dae haaj het gelökkig te drök mèt zien vlue. Wie ich weer ein bietje tuinbaar waas, waas die besjeting ouch aafgeloupe en kós ich wiejer. De bóks sjtook ich weg naeve de waeg in eine depe graaf, ónger eine poes drueg graas dae baove de sjnië oetsjtook.
Wiejer ging het nao Vloeërop. De Boer loog haost neet mier sjtil. Kramp en vlue moke het väör hem tot ein doorloupendje merteling, mer hae mós volhaoje. As de Pruse hem zoje vinje, waas het aafgeloupe.
| |
| |
Mien veut wore wie sjtein en ouch van ónger, noe ich gein bóks mier aanhaaj, begós het kaod op te trèkke. En ich waas mer sjoew, sjoew waas ich, vanaaf det we in Neel wore vertrokke. Sjoew det de Pruse mich aanhele, sjoew det ich de waeg kwiet zooj waere, det ich noeët mier toes trök zuj kómme.
Het waas eine grouwe daag en wied väör de nommedaag half óm waas, begós het al dónker te waere. Door de zenuwe väör het weggaon in Neel waas ich de knapzak vergaete en haje we óngerwaeges niks te aete en te drinke. Hónger kins se waal ein pueske höbbe, we wore het toch al neet vèt gewindj de lètste waeke, mer dorst is nötter. Van erme ozel höb ich mich op ein veldj get iesklumpkes gepaktj die op de blajer van de savoejekoeël zote vastgevraore. Die höbbe de Boer en ich in de móndj laote sjmöltje, det waas ouch water.
Ich weit neet mier wie, mer ich kwoom väöroet. Neel en Remunj loge achter mich, Miëlik haaj ich beziejes väörbie geloupe, Herkebos waas ich door en Vloeërop kwoom in zicht. Ein sjtök väör mich oet zoog ich ein brök ligke. Ich waas op, ich kós neet mier.
Te voot, mèt sjoeën waer, mèt sjoon aan de veut, äöver eine goje waeg, is het al ein hiel prestasie óm van Remunj nao Vloeërop te loupe. Mer ich waas op klump, de waeg wore kapot gevare, vol koele en glate sjtökke. Ich mós door hóndjswaer ein hóndjsker väöroet duje mèt dao eine volwasse kaerel in.
Ich zat mich naeve de waeg op eine ómgehoudje Kanedaas boum en haaj het leefst ein sjtökske gegrene. Baove Vloeërop waas het al haost aovendj, eine zoere windj sjnee dwaers door de kleier en huuldje door de kaal tek van de buim.
Mèt sjrik keek ich nao mien ker woeë gein laeve mier in te bekinne waas. Waas de Boer van erme ozel in sjlaop gevalle, of haje de vlue hem mèt alleman klein gekrege? Ich dors neet op te sjtaon óm te kieke, want ich zoog van links
| |
| |
eine fietser langzaam aankómme. Det zooj dae naef óngerhandj kinne zeen. Van rechts, oet Vloeërop, kwoom eine wage. Pruse.
Ich trok zoeë wit weg det de kläör allein al mich zooj verraoje. Inèns begós de Boer te kóche det de sjteul dansdje op de ker. Ich waas blie det ich hem huerdje mer ich sjtoekdje gesjrókke taege de matras det hae sjtil mós zeen. Gelökkig kreeg hae zichzelf op tied in de handj. Het moch toch neet zoeë oetpakke det ich op het lètst gesjnaptj waerdje.
De wage heel väör mich sjtil en twië soldaote sjtapdje oet. Ich deej mer of ich häör gevraog in het Duits neet versjtóng en probeerdje leef te lache. Ich rateldje van de zenuwe in mien bèste Böggems det ich effe mós röste ómdet ich meug waas. Det ich nao ein tant ging die krank waas. Det ich mich bèddegood mèt haaj genaome óm op te sjlaope. Ich wees nao de matras en mós óngertösse hel mèt de batse niepe óm michzelf neet opnoew oet te sjtrieke.
As het mót, kan eine miens mier as hae wètj want ich vroog, wie eine richtige vreklap, of het nog wied waas nao Vloeërop. Det brach die Pruse op anger gedachte. Ze vergote de ker en waat d'rop loog en begóste te wieze. Het wore gein ónaevel jónges, ze winsdje mich ein gooj reis, lachdje nog èns en vore weer weg.
Opgelóchtj pakdje ich de ker weer aan en begós aan het lètste sjtök. Ich keek achteróm. De fiets kwoom dunder bie, ich zoog noe zeker det het dae naef waas.
De wage voor hem sjtapvoots väörbie, reej ein sjtök door, drejdje eine veldjwaeg in, sjtopdje, zat achteroet en kwoom weer sjtapvoots trök op Vloeërop aan.
Ich weit neet woeëróm, mer ich begós te renne. De brök kwoom dunder bie.
De fietser haaj ouch gezeen det de Pruse trök reje. Hae zat de zök d'rin en haoldje mich in. Wool hae väör de wage de brök äöver kómme? In het väörbiegaon gaof hae mich ein teike mèt de doem, zónger de handj van het sjtuur te haole.
| |
| |
Half äöver eine sjouwer kiekendj, zoog ich de wage vaart make en flot dunder bie kómme. Ierst voor hae mich achterop, daonao de naef.
De Pruse reje as ierste het water äöver en zatte de auto achter de brök sjtil. Allebei de soldaote sjtapdje oet. Ze sjloge de däöre mèt eine sjlaag toe en sjtónge ós op te wachte, de bein wied oetein, gewaer paraat.
Waat waas gebäördj det ze inèns wantroewe haje gekrege? Of wole ze gewuen ein sjpelke sjpele mèt ein paar erm vrouluuj óm te kinne lache? Ich haaj wille vluchte, mer kós nörges haer, geine kantj oet. Doorloupe en aafwachte waat ze móste, waas het insigste waat d'rop zoot. En de zenuwe in de handj haoje.
Het waas weer gaon sjniëje, de windj joog de vlokke recht op mich in, ze raspdje mien gezicht. Ich zat de ker sjtil, póngeldje kwansies get aan ein kösse mèt de rök nao de Pruse en zag taege de Boer det ze ós sjtinge op te wachte. Daonao leep ich vrekweg zoeë hel mäögelik door asof ich nörges sjoew väör hoofdje te zeen.
De naef veel zoeëget van de fiets zoeë langzaam voor hae noe. Net väör mich, waas hae bie de brök. Hae waas bekans aan de äöverkantj wie de Pruse hem sommeerdje te sjtoppe. Hae sjtapdje aaf en wool ziene fiets taege de läöning zitte. Mer eine van de soldaote pakdje hem de fiets aaf.
Ich bloos van oplóchting. Het waas die rouvers allein mer om de fiets te doon; dao waas äöver haer te kómme.
Mer de naef ging achter de Pruus aan en wool de fiets trökpakke. De angere soldaot lachdje hem oet en duudje hem weg. Hae zag get mer ich versjtóng het neet.
Ich haaj alle mote óm mien ker woeë ich mèt sjtilsjtóng väör de brök, op de plaats te haoje. De waeg leep get op en het waas dao flink glaad.
De eine soldaot lag de fiets achter in de wage, de angere pakdje de naef óm de sjouwer en begós hem kwansies te knoevele. Dae zoog mèt zien vlechte en zien roeëj wange van de kaoj ouch prónt oet as ein leef maedje. Mer zoeë ge- | |
| |
droog hae zich sjtóm genóg neet.
Hae duudje de Pruus van zich aaf en reep: ‘Haod de puet toes!’
Zien sjtum galmdje äöver het water en de kaal veljer.
De soldaote verangerdje op sjlaag, waerdje richtige Pruse en grepe hem roew vast. De möts mèt de vlechte ging sjeif hange en veel aaf.
Ich waerdje sjtief en kaod wie eine iespegel. Alles waas verlaore. Dalik zoje ze mien ker äöverhoup zitte en ós alle drie van kantj make. Mer tied óm mich dao zorge äöver te make, kreeg ich geine, waat toen gebäördje ging zoeë flot in zien werk.
Eine soldaot sjtampdje de möts mèt vlechte en al het water in. De angere greep de naef van achter óm de nak zoeëdet hae zich neet kós waere. Mèt twië man begóste ze wie gekke aan zien kleier te riete. De jas, het kleid en alles waat hae d'r ónger aan haaj, tot de óngerbóks toe, sjäördje ze hem in ein houmou van het lief.
Toen zat de soldaot dae hem vast haaj, de naef eine sjtevel in de rök en sjtampdje hem van zich aaf. Hae sjloog taege de gróndj woeë hae poedelnaaks loog te kake as ein verke det gesjtaoke waertj. Mer dit waas erger.
De Pruse die zoeë vruntjelik leke wie ze mich aanhele, verangerdje in beule. Eine soldaot reet de naef aan de haor ómhoeëg. De angere sjtoeëdje hem mèt geweldj ein paar kier flot achterein mèt de luip van het gewaer in het kruuts en óngerlief. De naef zakdje door de kneen, het blood dreef van hem aaf. Oet de aope gesjprónge boek hing ein sjtök derm nao boete. De naef mós kótse en de Pruse sjmete hem taege de läönig van de brök.
Hae probeerdje weg te kroepe, mer wie katte vlaoge de Pruse nao hem haor. Ze hele het gewaer bie de luip vast, höfdje het half baove de sjouwers as eine aaks.
‘Hier, doe blödes Weib, hier, doe blödes Weib.’
Det waas het insigste waat ze repe. En óngertösse hakdje ze mèt häör gewaerkolve in ein raozendje vaart op
| |
| |
hem in. De naef probeerdje ómhoeëg te kómme, mer zakdje inein. Hae kós zich neet waere, mer de Pruse ginge door mèt het lètste laeve oet hem te zjwaarze.
De linker erm van de naef sjtook sjuun ómhoeëg taege de brökläönig. Eine Pruus zat ziene rechter voot mèt zien volle gewicht d'rop. Het kraakdje en de versjplintjerdje knäök sjtoke van alle kenj door het vel. Mer toen waas hae dinkelik al doeëd want dae angere Pruus bleef mer mèt zien gewaer op de kop van de naef inhouwe. Dao waas al niks mier van äöver.
Ze ginge as dul huunj te seil, zoeë flot en mèt zoeëväöl geweldj det de sjlachting in ein minuut väörbie waas.
Ich zoog het, mer het dróng neet tot mich door waat gebäördje. Het ging op det moment volkómme boete mich óm, ich huerdje dao neet bie, haaj dao niks mèt te make. Ich mós mien ker haoje en zorge det de Boer en ich het d'r alik van aaf brachte.
Pas wie ich de sjlaag huerdje woeëmèt ze de naef äöver de brök het water in sjmete, besefdje ich det ich de volgendje waas. Die gedachte mook mich röstig asof get van mich aafveel noe ich die zekerheid haaj. Ich haaj mich volkómme in de handj. Doeëdgaon leek inèns aantrèkkelik. As het mer flot gebäördje.
Ich keek óm mich haer. Dit waas dus het lètste waat ich van de waereldj zoog. Neet väöl mier ocherm, want het waas óngerhandj gans dónker van ein nötte lócht die baove Vloeërop aan kwoom drieve. De kèrkklok sjloog, wie dök huerdje ich neet. Det ze mer opsjaote, dan waas ich d'rvan aaf.
Mer de Pruse ginge röstig mèt de erm äöverein väör de wage sjtaon, leke weer op gewuen soldaote en winkdje mich vruntjelik det ich door kós kómme.
Dao klopdje get neet. Ich waerdje weer sjoew en verkrampdje. Ich wool loestere, doon waat ze wole, mer ich haaj totaal gein macht. Waat ich ouch duudje, ich kreeg de
| |
| |
ker neet aan de gang. Ich kuumdje, kreeg eine kop wie veur mer ich sjtóng vast wie eine paol. Ich kwoom geine centimaeter van de plaats. In taegedeil, ich kreeg mich mer net zoeëväöl gehaoje det ich neet achteroet litsdje.
De soldaote sjtónge lachendj nao mich te kieke, lete mich effe aanhampele en kwome toen nao mich haer.
Noe waas ich toch nog aan de bäört, alles waas väör niks gewaest. Ich raok michzelf en veuldje geliek wie de derrie mich naeve de bein de klump in dreef.
Ouch de Pruse haje het gezeen. Ze vónje het waal ein gooj mop. Eine wees nao mich en ze begóste mich oet te lache.
As het dan toch gebäördj waas mèt mich, mós het mer flot gebäördj zeen. Ich sjlaot de ouge en wachdje op de ierste sjlaag. Mer dae kwoom neet.
Ich veuldje wie eine soldaot mich de ker oet de henj pakdje. Wie ich weer keek, zoog ich häör de ker same de brök äöverduje. Wie ze aan de angere kantj wore, sjtóng ich nog altied as ein beeldj te haoje. Ze winkdje en ich mót waal zeen gaon loupe want effe later gove ze de ker äöver mèt ein sjtaotige buging wie in ein tonielsjtök.
‘Na, bitte. Für DAMEN sind wir immer da!’
Ze brachte de hitlergroet, sjprónge in de wage en reje röstig weg asof niks gebäördj waas.
Ich zat de zök d'rin. Wie ich in Vloeërop op de gooj plaats gekómme bèn, weit ich neet; ich höb gedaon en neet gedachtj, gerendj höb ich asof ein gans bataljon Pruse achter mich haer zoot.
Het hoes woeë ich zeen mós, haaj ein hoeëg, greun sjeurpórt. Die waas van de binnekantj neet gesjlaote. Ich boetsdje häör mèt de hóndjsker aope en kieperdje de Boer mèt matras en al midde in de sjeur op. Toen bèn ich van de zök gegange.
Wie ich biekwoom, waas ich zuver gewasse en haaj ich weer ein bóks aan. Ich razeldje en keek wie eine ónnuezele väör mich oet. Nemes vroog mich get of zag get
| |
| |
äöver dae naef en de Boer haaj niks gezeen. Pas wie ich werm begós te waere van mien ierste tas gekaokdje mèlk, kwoom ich ein bietje tot michzelf. En in de gang zoog ich weer laevesecht väör mich waat gebäördj waas. Toen kreeg ich ouch mien normaal geveul trök, det ich op de brök gein kans haaj gegaeve en ich begós te janke. Mèt horte en sjtoeëte höb ich de naef opnoew aan zien inj gebrachtj. We wore allemaol kapot, mer waat móste we, waat kóste we?
Lank en breid höbbe we bekaldj waat ós te doon sjtóng. De Boer haaj geine zin mier óm in Vloeërop te blieve, nao waat gebäördj waas. In det hoes waas eigelik gein plaats óm de angere oet Neel dao op aan te haole en fatsuunlik óngerdaak te gaeve. En aevel, dae broor haaj het dao ouch neet sjtief op, in Vloeërop wore de Pruse net zoeë nöt op óngerdukers as in Neel.
Dao zoot volges de Boer en zien broor niks angers op as trök te gaon nao Neel en in godsnaam dan mer nao Frieslandj te vertrèkke, tot het front verlagdj waas.
Ich höb dao noeët emes get van gezagdj, mer ich waas kwaod wie de Boer det väörsjtèldje, kwaod. Haaj ich sjnotverdomme mien laeve väör niks geriskeerdj óm hem nao Vloeërop te sjmoekele, en noe ging hae weer achterein weg. Ich bèn ein hiel gemaekelik vroumes, mer ze mótte geine gek van Sinte Merte make. As het mich te gortig waertj, sjtaon ich op mien sjtrepe.
Ich heel mien fatsoen, mer ich zag vort det hae nao Neel kós gaon wie hae wool, mer det ich neet mier mèt de hóndjsker leep. De Boer veuldje waal natigheid. Hae zag det hae zelf ouch geine zin haaj óm nog èns in de hóndjsker te kroepe. We móste mèt Gods zaegel dan mer probere óm sjnachts trök te gaon.
Det waas de duvel vraoge óm probleme. Nörges brandje lampe, het waas äöveral zakkeduuster, doe zoojs zoeë het water in kinne loupe of de nak kinne braeke äöver de gater in de waeg. En as de Pruse sjnachts emes trappeerdje, sjaote ze drek. Mer we móste toch get, dus ging ich
| |
| |
akkaord.
Wie de Boer en ich ós later get bekómme haje mèt ein paar werm tasse mèlk en eine tejjer sjtamppot van krolmoos en krepkes, höbbe we ós nog effe gelagdj óm te röste. De broor van de Boer ging óngertösse nao emes haer dae zooj oetkieke nao het liek van de naef óm het op te vèsse en fatsuunlik te begrave. We wachdje mèt vertrèkke tot het twelf oer waas gewaest en alles en ederein zeker op bèd loog.
Het vraor behuerlik en de sjnië sjloog ós bietendj in het gezicht wie we door de sjeurpórt de nacht inlepe. Het ierste sjtök tösse de hoezer ging nog waal, mer einmaol op de vlake waas het versjrikkelik.
Ich haaj al eine daag loupe mèt ein hóndsjker d'rop zitte; ich waas kapot. Mer ouch de Boer haaj niks bie te bringe. Dae waas nog altied kräöpel van det óngemaekelik ligke in die ker. As de biebel waor is, weit ich waat Josef en Maria geveuldj höbbe wie ze nao Betlehem ginge.
Kalle deje we neet, sjoew det ós emes kós huere, mer ouch ómdet ós de puf óntbrook. Dinke kóste we neet mier; we lepe, det waas alles, zatte de eine voot väör de angere. Oze wil heel ós op de bein, de wetesjap det we mer twië mäögelikhede haje: doorgaon of gepaktj waere.
De sjnië mook de kleier zjwaor, de windj joog hem tösse kraag en nak nao binne. Ich haaj iespegels aan de kin hange en ies in de winkbroewe. Het gezicht sjtóng op aopesjpringe. De veut wore naat en doorkaod. As emes van ós twië veel, holp de angere hem op.
Vanaaf Miëlik waas het gein loupe mier waat we deje, mer sjrankele, sjtrukele, valle, opsjtaon en opnoew valle. Ein paar kier zoge we eine bocht neet, lepe ós naeve de waeg en vele kaal boes ónger in eine graaf. Het is ónbegriepelik det we zónger gebraoke bein of erger wegkwome.
En eders kier as ich veel, haaj ich zin óm de ouge toe te doon, te blieve ligke, noeët mier op te sjtaon. Waat de Pruse ós kóste aandoon, kós neet erger zeen as dit. Ich keek
| |
| |
d'r sjtiekem nao oet det eine wage zooj kómme en ós zooj vinje. Hae zooj ós oplaje en nao ein werm petoet bringe. Alles waas baeter as dees pien, dees kaoj, deel oetpötting tot in het marg.
Mer as ich het bienao opgegaeve haaj, kwoom mich weer väör ouge waat sjmiddes op de brök gebäördj waas. Det gaof opnoew väör effe mood. Ich haoldje nog örges oet mien lief det bietje lètste wil woeëop ich weer ein paar hóngerd maeter wiejer kós, tot de volgendje sjtrukeling.
Het insigste väördeil van het waer waas det de Pruse zich binne hele. Ouch de Ingelse vlegers bleve aan de gróndj zoeëdet amper gesjaote waerdje die nacht.
In het grouwe van de daag hómpeldje we Remunj binne. We hele ós achter eine gevel op de Heinsbergerwaeg sjoel tot de miense die dao woeëndje opsjtónge. Het wore bekindje van de Boer die hae altied fijn geholpe haaj mèt mèlk en aerpele. Het waas good volk, ze lete ós binne. In häör bèdde höbbe we de rest van de daag gesjlaope, tot we, net väör sjpertied, het lètste sjtök nao Neel trökginge.
De Boer daok weer drek ónger en ich ging mèt kleine mood de leier op nao de zölder van de sjlechterie. Ich, die mèt de Boer en zien ganse familie feitelik niks te make haaj, kós Tiny vertèlle waat mèt ziene miens gebäördj waas. Mer het erm vroumes waas neet mier dao; het haaj zich op ein ónbewaaktj moment mèt zien wicht opgepaktj en waas nao Mofert trökgegange.
Op ein breefke sjreef het: ‘Nu mijn man toch niet meer hier is, kan ik net zo goed naar Montfort gaan.’
Erm sjaop. Wie het huerdje -ouch weer oet de derdje handj- waat mèt ziene miens gebäördj waas, is het mèt zien wicht op de erm het water in geloupe.
‘Poep je niet dan rust je toch.’ Groeëtvader haaj geliek. Zit ich hie op de WC de tied weg te prakkezere.
Aan vreuger kumtj noeët eine kómaaf. Vergaete, alles kinne vergaete, det zoojs se mótte kinne. Vandaag neet mier
| |
| |
weite det gister is gewaest, neet beseffe det mörge kumtj. Allein mer hove te laeve bie de daag, wie ein biëst, det zooj pas ein bevrijding zeen.
Ich zal mer èns nao ónger gaon, nao boete. Mesjien det ich de Boer nog zeen, hae haaj het waal aansjtaon det wae ós nao die jaore weer bie-ein oetlepe.
Die WC hie is toch ein oetkomst mèt allemaol die sjtange woeë se dich aan vast kins haoje. De badkamer waas ouch al zoeë väör het gemaak ingerichtj. Ze höbbe allewieles mer good gerei väör aoj miense.
Wie groeëtvader en groeëtmoder op het lètst sjlecht kóste, waas het dök ozele. Oos hoes waas neet gemaaktj op miense die hulp nuedig haje. Mer het waas in dae tied äöveral richtig behelpe mèt verzorge. Doe huerdjes dök zat det ein oudje in ein ziep oetlitsdje en de kop kapot veel. Dan kós se d'r toes niks mèt aanvange, mer het mós toch.
Wie mien paettant tachtig waas, boedeldje ze van de trap en brook ein häöp. Alle gelökke veel ze ónger mèt häöre kop in ein manj was, angers waas ze mèt de herre op de sjteine vloer gesjlage. Het erm miens, ze is noeët mier aan het loupe gekómme. Moder zag det ich het meist van häör weg haaj. We wore alle twië altied zoeë in ószelf bezig en ginge het leefst oze eige waeg. In eder geval zeen we allebei te vreug en zónger kinjer wèdvrouw gewaore.
Zal ich mèt de lift gaon? Det kin ich nog waal. In het ekspeditiebedrief waas ein lift nao baove, nao het kantoeër. De baas zelf haaj kinjerverlaming gehadj en kós gein trappe op.
Niks d'rvan, ich gaon loupendjes. Het is ein brei trap mèt fijn, rechte traej, woeë se gemaekelik op kins gewaerde. As ich mich taege de läöning aanduuj en mich sjtevig vasthaoj, kóm ich nog flotter ónger as nuedig is. Zuus se waal, det geit van eiges, as se mer wils.
Hei, dao ónger löptj de Boer. Effe zjwejje.
Oeeeei... vroumes, dao treuts se mis. Aaahh... de linker voot zjwiktj, de handj sjuutj van de läöning.
| |
| |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd