|
| |
| |
| |
Wachte op de prins
deil ein
In zónne vraemdje tispel bliefs se aan het sjörge. Sjtraks höb ich de rök nog door, net wie vreuger as ich mèt drökkendj waer hui op ruiters mós zitte. Zón sjmaal en hoeëg bèd as dit, höb ich nog noeët gehadj.
In Frieslandj mós ich mich behelpe mèt ein matras woeë op drie plaatse tegeliek de vaere oetsjtoke. Ich loog op de vloer tösse eine kast en ein daekekist.
‘Good zat väör det vroumes,’ zulle ze waal gedachtj höbbe. ‘Dan blieftj ze zeker neet langer hie as hoeëg nuedig is.’
Mer alles wintj. Op de doeër ging ich mich in miene sjlaop zoeë ligke, det ich gein blauw röbbe kreeg.
‘Ein hoeëg bèd is gemaekeliker mèt verzorge,’ zag de zöster wie ich häör óm tekst en oetlèk vroog. Ich geluif häör gaer, mer as se d'r oet vèls, höbs se waal ein häöp gebraoke.
Ich veul mer geine sjlaop kómme, miene kop blieftj aan het dulle. Dao is te väöl gebäördj vandaag. Ich bèn väör het lètst verhoesdj, nao ein tehoes vol versjlete miense die allemaol op het sjpraekoer zitte van dokter Hein.
In mien lètste daag mót ich mich weer sjikke nao ein paar begiene. Liër mich begiene kinne. Niks höbs se mier te vertèlle as die de baas sjpele. Det waas in Böggeme op de bewaarsjoeël al zoeë en det zal henjig nog zoeë zeen. Die doon mèt aoj miense en klein wichter waat ze wille.
Vanaovendj in de badkamer mook ich ein sjoeën. Ich kós d'r niks aan doon. Ich waas nog noeët in ein likbad gewaest. De zöster holp mich mèt oetdoon. Zelf deej ze zich eine plestike sjolk väör. ‘Gaotj gae neet mèt in bad?’ vroog
| |
| |
ich mèt mien ónnuezel gezicht.
Wae höbbe in eder geval hertelik gelache. Det waas zón jónk dink, die zöster. Die zal sjtiekem waal gedachtj höbbe det ich op de maon gewoeëndj höb al die jaore. Noe is ze het mesjien al aan die anger maedjes aan het vertèlle. Zoeë ging det vreuger op det ekspeditiebedrief ouch. As die guimerte van de tiepaafdeiling get haje mètgemaaktj, waerdje det vort mèt väöl ambras vertèldj in de kantien.
Het waas in eder geval ein leef zösterke. Hiel get angers as dae traog dae effe later op mien kamer kwoom óm de rolloeke nao ónger te laote. Dae harkedammer haaj neet èns het fatsoen ‘gojeaovendj’ te zègke. Det leep boet verlaore de kamer binne, leet de loeke zakke en waas weer weg zónger de moel aope te doon of mich mer aan te kieke. Het haaj mansluuj-sandale aan en haor op de bein wie eine aap. Het trooj precies wie die Pruse troje as ze naeve de trein op ginge óm ós nao binne te jage.
Det bad waas waal lekker, mer daonao höb ich lang zitte nao te zjweite. Ein keteer naodet ich mich aangedaon haaj, waas ich weer naat asof ze mich aan de haor oet de Maas gerete haje.
Groeëtvader kós ouch zoeë waerleechts zjweite. Hae woog äöver de hóngerd kilo en tot zien tachtigste ging hae in de ougst nog mèt nao het veldj. En dan ging dae mèt de jóng men äöver; opsjtaeke en berm zitte.
De volgendje kier zitj ze de kraan neet zoeë heit, haet de zöster belaofdj. Zelf veuldje ze mèt zón efkes hendje of het water good waas. Mer aan de henj kins se väöl mier lieje as aan het bloeët lief. Zeker mèt zón aod, versjlete vel wie det van mich, kins se niks verdrage aan diene naakse nemes.
Ich neem det wicht niks kwaolik. Zoeë zeen die jóng dinger van allewieles. Neet verkierdj, mer die höbbe niks geliërdj van häör moder. Wie ich viërtiën waas, deej ich väör miene kop de ganse inmaak en as we gesjlachtj haje, wèrkdje ich het verke prakties allein ónger de veut oet. Ich
| |
| |
höb as jónk maedje get maeters worst door de vleismäöle gedrèjdj, sjónke geroldj, kreboet gemaaktj en huitvleis.
Wie ich vanmiddig mèt de geistelik aankwoom, waas zónne aansjpender de hal aan het dweiele. Het deej mich pien wie het maedje dae dweiel oetvróng: krangs taege de draod in. Zoeë drejts se de diekste liene dook nog in ein houmou kapot. Mer waem wiestj zón wicht dao-op? Mesjien det zien moder zelf neet èns wètj wie ze eine dweiel drueg mót vringe. As ich bie det ekspeditiebedrief zoeë mèt het poetsmaterial waas ómgegange, haaj ich drek op de keie gesjtange.
Det waas waal ein net jónk, waat dao sjtóng te poetse. Sjoeën haor haaj det, hoeëg opgesjtaoke, mèt eine beine kamp achter vastgehaoje. Het haaj ein net, glaad velke, ein bietje opgemaaktj, neet te väöl.
Ich haaj in Böggeme de haor precies zoeë as ich mich sunjes opmook óm nao de mès te gaon. Ich haaj ein sjoeën hoed, waas egaal broen in het gezicht en op de erm, van het wèrke in het veldj. Ich wees mich aldaag en zoog gezóndj en praoper oet, zónger frunsele en broebele.
De zöster zag det in de ploeëje van miene rök voel zoot. Wie het losgeweikdj waas, haet ze het mèt rölkes d'r vanaaf gevaegdj. Ich sjaamde mich kapot. Ich bèn altied hiel prónt op michzelf gewaest. Mer welk aod miens kan zich de rök wasse as het zich mèt ein wasbekske mót behelpe? En aevel, ich bèn väöl te sjtief óm mich tegooj te kinne boeke, gezjwiege det ich mich half óm mien eige kan drèjje. En de geistelik kós ich natuurlik sjlecht vraoge of dae mich wool sjoere, al haaj hae det mesjien neet èns gek gevónje.
De zöster zag det ich d'r mich niks van aan hoofdje te trèkke. Het veel nog zaat mèt, want ze haaj zat miense verzorgdj die väöl wiejer óngerkómme wore as ich. Mesjien haet ze het väör mich gezagdj. Mer het kan ouch good waor zeen, want ich zal waal neet de insigste zeen die zoeë lang allein haet gezaete.
Aevegood deej det pien det ich dao as eine vètzak
| |
| |
väör sjöt zoot, det höb ich nörges aan verdeendj. Wie ich in de sjtad väör de kost zorgdje, mós ich mich natuurlik zjwaor poejere, det huerdje noe einmaol bie det saort werk. Toen mook zich nemes op, allein de dames van de diekköp én vrouluuj van mien saort.
Toch heels se zónger meute oetein waem bie welke sjtandj huerdje want wae vèrfdje de luppe knalroeëd asof we eine haan de kop haje aafgebete. Die mode haje we van de filmsjterre aafgekeke, die mèt opgesjaore winkbroewe, eine veurroeëje móndj en zjwaor gesjminkdje wange, häöre tied wied väöroet wore. Det dachte wae teminste. Mien vel kós dae kraom dae ich d'rop sjmaerdje neet verdrage. Daoróm waerdje mien hoed hiel flot en väöl te jónk aod.
Ich deej het väör Tien, mer det laeve pees eigelik neet bie mich want ich waas regelmaot gewindj. Wie ich einmaol aovendj aan aovendj laat ging wèrke, roukdje ich al wie Aerpele Driek. Dae is in de negetig gewaore, mer mich deje die sigarette gein good.
Driek haaj eine fouragehanjel en kwoom al jaors ein paar kier aan. De ein sigaret sjtook hae mèt de anger aan en hae blafdje wie eine sjiëpershóndj. ‘Doot die sjtinklep toch weg,’ zag moder dökker as Driek weer aan het hooste waas. Hae lachdje häör oet.
‘Ein geruikdje sjónk bedörftj neet, vrouw.’ Daomèt mook hae zich d'rvan aaf.
Oeëttieje veul ich mich klaerig waere as ich naogaon waat het laeve mich haet gebrachtj. Mót ich dan nog geluive in eine Hoeëge Hier hie baove, dae alles väör ós regeltj? As det waor is, haet Hae van regele gein versjtandj, of Hae trèktj bepaoldje miense achter.
Mich meuktj nemes mier wies det Hae besjteit. Net zoeë min as Sinterklaos achteraaf besjtóng of de Heimenkes in het Aegele woeë groeëtvader ós sjoew mèt mook.
As het aafgeloupe is, is het aafgeloupe. Dao kumtj lichtelik geine God of duvel aan te pas. Hemel en hèl zeen mer verhäölkes óm òs klein en braaf te haoje. We kómme
| |
| |
nörges vanaaf en gaon nörges haer. Jao, nao de kèrkhaof, mer dao höbbe we geine weet mier van as het zoeë wied is.
Ein gek dink liektj mich det, doeëdgaon. Ein gek waord ouch. Det ‘gaon’ is net asof se het ekspres duis, wie vraemdj gaon. Mer doeëdgaon äöverkumtj dich, zoeë wie krank waere of meug waere. ‘Doeëdwaere’ waas mesjien baeter. Groeëtvader waas op waeg doeëd te waere mer ging neet doeëd.
Hae haaj hiel zjwaor belroeës. De hoed van ziene kop waas gesjpanne wie het vel van ein óntsjtaoke ujer. We wore sjoew det zien gezicht alle momente aope zooj barste. Hae verrèkdje van de koorts en gleudje wie eine fornuusrink.
De medicine van de dokter baadje neet. Op het lètst moch nemes mier bie hem kómme as moder, óm hem te verzorge. Mer ze mós waal häör kleier oetwasse, eders kier as ze van zien sjlaopkamer nao ónger kwoom.
Eigelik zote we te wachte op ziene doeëd; groeëtmoder mesjien nog het helst want ze kós het neet lieje det hae krepeerdje van de pien en loog te bagere wie eine ónnuezele. We höbbe mèt kleine haop ein noveen gehaoje mèt de ganse buurt en wie hae de negendje daag nog laefdje, zoog het d'r aevegood neet nao oet det hae d'r doorkwoom. Hae bleef sjterves krank, zónger enige väöroetgank, terwiel de koorts hem laegvroot wie maje ein kapotte hoon.
Toen kwoom de buurvrouw van ein paar hoezer wiejerop, ein aod miens van achteraan in de tachtig. Tant Merie, zagte we taege häör. As jónk maedje waas ze väör maagd oet Belsj in Böggeme gekómme en dao later getrouwdj. Het vruike waas ein voest hoeëger as ein werke en krómp wie eine pöthaok van het wèrke. Mer het waas ein good miens det neet väöl te lache haaj gehadj in häör laeve.
Ze wool neet richtig binne kómme en bleef get op de dörpel sjtaon haoje wie zónne gesjlage hóndj. Insterkes kwoom ze mèt häör boeëdsjap väör de draod. Ze sjaamdje zich óm het te vertèlle, mer ze wis ein remedie woeë de
| |
| |
miense zich in Belsj mèt beholpe. Ze dors het aevel neet hel-op te zègke waat het waas. Moder mós mèt nam de gooj kamer woeë Tant Merie häör de oetbinjel gooj van het recept.
Groeëtvader vónj het good. Alles waat haop gooj op baetersjap zooj hae geprobeerdj höbbe, want hae hóng aan het laeve wie ein kuke aan de kloek. Moder mook hem zien drenkske klaor: verse koesjtróntj door gekaokdje mèlk gereurdj. We sjtónge ós mèt alleman te sjoevere en te sjödde aan het fornuus wie we det zoge en raoke. Ich mós mich käökendj nao boete vluchte.
Mer ein waek later sjtóng groeëtvader weer ónger in de käöke te sjpraeke asof hae noeët krank waas gewaest. Het vel hóng mèt lep naeve zien lief, mer hae waas genaeze.
Wie hae einmaol weer gaondje waas, vertèldje hae van de zjwarte menkes. Dao haaj hae zich kapot mèt gevochte, daag in daag oet, want ze wole hem kaal ónger de drabbes in duje.
Det waas de doeëd, volges groeëtvader, ein bende klein, zjwarte voelike.
‘Ich waas kapot,’ zag hae, ‘ich kós op het lètst neet mier. Ich veuldje mich ein paerd det ze mèt ein gelaje ker het brook in wole jage. Ich wool trök, achteroet, de druege op, mer ze bleve mich aan het jense en joge mich mèt häör sjmik väöroet de zómp in.’
Gek, wie ich det op het werk èns vertèldje, veel ein anger vrouw óngevier hetzelfdje verhaol in det häör moder waas äöverkómme. Die haaj zjwaor lóngóntsjtaeking en in häöre koorts bleef ze aan het bagere, det die nötte menkes van häör aaf móste blieve. Die moder heel zich mer vast aan de plenk van de bèdrandj ómdet die paekduvels häör in eine boeët wole riete óm häör weg te vare.
As hae dan toch ein eige waeze mót höbbe, de doeëd, dan is het eine knappe, kössendje Prins, zoeë wie in Daorerueske. Allein köstj deze dich neet wakker, mer väörgood in
| |
| |
sjlaop. Zooj ich dae Prins mótte melje det ich verhoesdj bèn, of zooj hae mich zoeë weite te vinje?
Op de sjoeël liërdje de begiene ós det God alles waat mèt dich ging gebäöre in ein groeët book haaj sjtaon. Mesjien haet de Prins ouch zón book. Waat kinne gedachte toch mèt eine miens op de luip gaon.
Det leecht op de gank sjtuertj mich. Het sjientj precies door de gordien van het raemke in de däör de kamer in. Noe höb ich zónne sjeif getrókke rink van sjeem op het plafónj dae bewaegtj, want die gordien hingtj neet sjtil.
Het trèktj hie good, det meuktj väör die aoj knäök van mich toch niks mier oet. Die zeen zoeë wie zoeë tot op de draod versjlete. Van mich moog de Prins kómme as hae wiltj, ich bèn väör nemes mier nuedig. Det efkes waat ich nog höb, is neet èns mètgenaome.
As de Prins kumtj, waer ich nog èns geköstj. Det is lang geleje. Tien kós get van kösse! Mesjien det ich det waal het helst gemistj höb wie hae gesjtorve waas: ein lang, lekker moel. We haje het sjoeën same. We hele van ein, al kóste angere neet vaele det ich as getrouwdje hoor de bótterham verdeendje. En det Tien det nog good vónj ouch, waas al hielemaol ein ónbegriepelike sjanj.
Ich höb dao noeët meute mèt gehadj. Waat ich deej waas werk, mier neet. De klantje krege woeë ze väör kwome en ich deej geine miens gèt tekort. Haaj mich det in Böggeme emes väörsjpeldj, dan haaj ich hem de uig oetgekratstj. Want ich kóm oet ein hiel fatsuunlik hoeshaoje woeë het waord ‘hoor’ neet besjtóng. En eigelik veuldje ich mich ouch neet zoeë.
As ich zónne vraemdje kaerel aan zien plezeer holp, veuldje ich dao niks bie. Ich lag mich op de rök en deej mien werk, precies wie ich mich later op de kneen lag óm te sjroebe. Ich leet de klantje gewaerde, het waas net asof ich d'r zelf niks mèt te make haaj. Zoeë kós ich det ouch volhaoje.
Mer as emes wool kösse, heel ich hem van mich aaf.
| |
| |
Det waas allein väör miene miens. Kösse is zoeë get van dichzelf, det se det allein oet leefdje duis. Het is get woeë se dich aan äövergeufs en woeë se dichzelf in kins gaeve. Daoróm ouch mót de doeëd waal eine kössendje Prins zeen, want aan hem mós se dich gans gaeve.
Det höb ich èns taege dae preester gezagdj, wie ich hem baeter kós. Hae lachdje mer get, mer sjprook mich neet taege. Noe is det väör eine geistelik ouch lestig natuurlik, óm örges äöver mèt te kalle woeë hae gein versjtandj van moog höbbe.
Het is verdoriehaol al half drie en ich lik nog klaorwakker. Det höb ich bekans noeët. Toes veel ich doorein vort in sjlaop, wie eine ris. Det waas ein gelök, want ich mót d'r neet aan dinke det het mich voorts al nachte zoeë vergeit wie noe.
In Frieslandj höb ich ouch sjlecht gesjlaope. Det loog neet allein aan die versjlete matras. Ich waas sjoew det mich get äöverkwoom in de sjlaop. As se neet op dien gemaak bès, kins se dich neet richtig laote gaon väör de sjlaop.
Ich haaj raeje zat óm det volk woeë ich bie terechtkwoom niks te troewe. Väör die waas ich allein mer lestig, ouch al leep ich häör neet väör de veut.
Het idee allein al det ein vraemdj vroumes de bein ónger häör taofel sjtook, mook mien kostvrouw gek. Ze haet al die maondje geine kier normaal mèt mich probere te kalle. Mer die twië zaodreube moke óngerein ouch allein mer herrie. Gelökkig versjtóng ich det gemoel mer half want det taaltje van häör waas väör mich koetrewaals. Die sjloekdje häör wäörd nog flotter in as häör bótterhamme.
De hoesvrouw waas jaloers. Ze haaj zich in de kop gezatte det anger vrouluuj achter häöre miens aanzote. Dae hoofdje boete gein minuut mèt de buurvrouw sjtaon te kalle, of ze waas al bie hem. As ze dan nao binne kwome, haje ze eders kier wäörd. Det zooërmoos beeldje zich in det ich mich mèt dae vent van häör wool ophaoje. As ze hem mich
| |
| |
gegaeve haaj mèt eine zak geldj d'rbie, haaj ze hem nog kinne haoje. Op dae barg kreegs se geine dorst al haads se eine zak zaot op.
Mer ich mós mich waal väör hem hoeke, want de puet kós hae óm de doeëje doeëd neet toeshaoje.
Eine kier maendje hae det hae vrie sjpel haaj wie zien vrouw nao häör zöster waas. Ich zoot in de käöke kaoper te poetse, väöl angers haaj ich neet te doon. Dao kwoom hae kwansies toevallig binne. Ierst trooj hae get óm mich haer wie eine krielhaan óm ein pöl, de henj in de tes en ein vèttige proem in de móndj.
Dao mós ich mich ouch zoeë van sjödde, van det proeme van dae vieze vent. Het saap dreef hem mèt broen sjträölkes naeve het kinnebak. As hae ziene knauwel meug waas, kitsdje hae hem mèt eine pisbaog in de kaolekit. As het d'r naeve ging, begós moeder overste vort te sjèlje en mèt eine vèttige dweiel te renne.
Zoeë bleef hae ein paar minute óm mich haer aan het trepele väördet het evangelie gebeechtj waerdje. Hae vónj mich zón aantrèkkelike vrouw, mèt ein typies Limburgs temperament. In bèd druimdje hae al nachte van mich. Daoróm haaj hae gedachtj det wae, noe we ónger os beie wore... en hae sjtook al vort ein handj in mien wames.
Noe waas ich in mien werk hiel get vengigheid van vreklep gewindj. Ich haaj d'r altied vort eine kómaaf aan, as ich get neet wool. Dus dae ging mèt ein gesjèldj sjtekske nao boete, dae laege huichelier!
Taege zien vrouw laog hae det hae zien kruuts gesjtoeëte haaj aan de vinsterbank wie hae half taege eine sjtool sjtrukeldje en zien aevewicht verlaor.
Mer vanaaf dae tied dors ich in bèd al gaaroets gein oug mier toe te doon. Dae waas in sjtaot mich nao te kómme op de kamer en mich in miene sjlaop aan te ranje.
Tien sjleep altied sjlecht. Hae loog nog gein gesjlage oer van de ganse nacht op bèd. Zoeë gouw ich deep sjleep, sjtóng hae op en ging nao boete.
| |
| |
Wintjer en zomer sjoeëdje hae sjnachts door de sjtad. Hae wis precies woeë ze dan äöveral aan het werk wore. Doorein leep hae èns efkes bie de gezèt binne óm get te klazjenere as de nachtploog aan het sjafte waas. En op het plisieburo drónk hae waal èns ein tas kóffie mèt. Det loog mer net aan waem deenst haaj. Ennige veldjwachters móste hem en angere haje hem het leefst de sjtraot verbaoje sjnachts.
Mer ze kóste hem allemaol: Sjeive Tien.
As jónge jóng waas hae ónger de ker gekómme wie het paerd van de broewer op de klater sjloog. Mèt ein flinke hersesjödding en ein versjplintjerdje häöp haet hae ein half jaor op het ziekehoes gelaege. Van zien häöp höbbe ze in dae tied noeët mier eine goje gekrege. Daoróm kós hae ouch neet wèrke, want hae verging prakties altied van de pien. Vanaaf det óngelök haet hae noeët mier normaal kinne sjlaope.
Bie ós toes haje ze neet gaer det we mèt ein wole trouwe. Ze haje natuurlik god in de gate det Tien noeët väöl binne zooj bringe. Groeëtvader käördje het róndjoet aaf.
‘Wacht dich väör die van God geteikendj zeen,’ zag hae altied.
Mer Tien waas niks geteikendj, det waas eine goje. Eine baetere haaj ich mich neet kinne winse. Daoróm bèn ich ouch det werk gaon doon, ómdet ich van dae miens heel. Ich zoog wie hae mós sjoefte óm ein paar rotte cent te verdene op ein fabriekske woeë hae get ónnuezel werk mós doon. Hae verging van de pien en kwoom mèt ein joedefoeëj nao hoes. Ich goof te väöl óm hem, óm det ein laeve lang van hem te wille. As se van emes hèls, wils se neet det hae kapot geit. Dan geis se nog lever zelf d'raan.
Wie ich de ierste kier väörsjtèldje det ich de cente zooj verdene, waerdje hae klein wie ein wicht. Ich wool toen nog gewuen oetkieke nao ein plaats óm te poetse; det anger kwoom gaaroets neet bie mich op. Mer as echte
| |
| |
manskaerel maendje hae det hae väör de kost mós zorge.
Väör hae wool biegaeve det hae eigelik gein vrouw kós óngerhaoje, ging hiel get rouk door de sjouw. En wie hae det aksepteerdje, kós ich neet vort aan good werk kómme. Det ich effe later ‘dame van plezeer’ waerdje, ging achteraaf zoeë vanzelf, det ich mich neet kan väörsjtèlle det het ouch angers gekóstj haaj.
Bie ós naeve haje ze ein half jaor lang eine kostgenger oet Hollandj dae väör ziene baas ein fabriek mèt mós opzitte in Remunj. Het waas eine knappe kaerel. Of knap neet èns; dae vent haaj get äöver zich, woeë se as vroumes neet ómhaer kós. Zien maneer van kleie, dae flotte Hollandsje kal, ziene räök; alles aan hem waas angers as aan de manskaerels hie. Hae waas väörnamer, minder boers, dao veel ich väör.
Ich höb mich gesjaamdj väör michzelf, det ich al het fatsoen waat ich in mich haaj op de mèsthoup goeëjdje. As ich aan ós toes dach, kreeg ich het al benauwdj, mer ich kós d'r geine kómaaf aan make. Het waas asof dae vent mich aan ein tuike haaj, woeë hae mer aan hoofdje te trèkke óm mich te kriege.
Maondje höb ich mich mèt hem opgehaoje, zónger det Tien get in de gate haaj. We wore nog neet lang getrouwdj. Tien haaj gaaroets gein raeje óm mich mer örges van te verdinke, want tösse hem en mich waas het aldaag opnoew weer kèrmeszunjig.
Dae Hollenjer betool mich eders kier good, want hae verdeendje ein dieke tes geldj. Ich höb hem noeët óm cente gevraogdj, det zooj neet èns bie mich opgekómme zeen. Mer as hae de portefui trok, pakdje ich het geldj aan. Det ich väör hem ein gewuen hoor waas, haaj ich toen neet èns in de gate.
Wie dae vent trök nao hoes waas, beechdje ich Tien alles op. We zote in de käöke en het hert boensdje mich achter de ouge. Ich dach neet angers as det hae mich nao de sjträöt zooj vlege. As hae mich haaj wille aafrosse, haaj
| |
| |
ich hem mèt plezeer laote gewaerde, ich haaj het verdeendj. Ein dink bleef mich door de kop gaon; as ich in godsnaam mer neet de sjtraot op gesjmete waerdje, want ich heel van hem, óndanks mien sjtómmigheid mèt dae kostgenger.
Ich tèldje op het ergste, mer hae bleef röstig, akelig röstig. Zoeë röstig det ich sjoew waerdje. Ich dach det het hem gein dju interesseerdje waat gebäördj waas. Hae keek mich aan en zjweeg. Ich veuldje mich naaks en klein ónger dae blik woeë ich neet in kós aaflaeze waat in hem ómging. Zien ouge verroje gein leid of gif, niks, asof neet tot hem doordróng waat versjrikkelik noets ich hem gebeechtj haaj.
Ich zag det het noeët mier zooj gebäöre, vroog mèt ein hiel klein sjtumke of hae mich nog wool.
‘Ich bèn niks tekort gekómme,’ zag hae. Hae sjtóng op, pakdje mien henj en keek mich mèt dezelfdje ouge aan as op de trouwaltaor. Toen vroog hae mich op de man aaf: ‘Hèls se van mich?’
Natuurlik heel ich van hem. Det mèt dae Hollenjer haaj mèt leefdje niks oet te sjtaon. Det sjtóng dao gans boete. Ich haaj mich allein mer wie de ierste de bèste sjoutert wageluip laote make door ziene losse behej.
Ich kreeg ein bietje haop det mèt Tien te kalle waas. Det hae mich neet vort de keie op joog. Mesjien zooj het nog good kómme. Ich zag: ‘Jao, jao, Tien, ich haoj van dich. Ich höb al dae tied allein mer óm dich gegaeve. Geluifs se mich det?’
‘Dan gaon we dao-op wiejer,’ zag Tien en we höbbe ós noeët zoeë geköstj as dae aovendj.
Tien waas eine miens dae geleje haaj en begreep det angere het ouch neet gemaekelik höbbe. Det goof hem ein groeët hert. Het waas eine fantastiese kaerel.
Het geldj van dae Hollenjer haaj ich apaart gehaoje in ein keukskestrómmel. Het waas door al die kiere opgeloupe tot ein sjoeën bedraag. Mer waat mós se mèt geldj det se verdeendj höbs door sjtóm alles op het sjpel te zitte waat dich leef is?
| |
| |
In daezelfdje tied haje ze op het ziekehoes eine jónge knaokedokter gekrege. De miense sjtuudje duchtig äöver hem en we zeen mèt de keukskestrómmel in ein flies same nao dae dokter gegange.
Die häöp van Tien waas verknoeëdj werk, dao kós ouch deze dokter niks mier aan bie sjoestere. Mer hae kós Tien waal ein saort korsjet aanmaete woeë hae in eder geval tot aan ziene doeëd wil van haet gehadj. Zoeë wore we allebei hiel kóntent mèt de besjtumming van mien ierst verdeendje geldj det ós zjwaor op de maag haaj gelaege.
Wie we einmaol begrepe det oos leefdje het kós verdrage det ich mèt anger kaerels ómging, waas de käös eigelik flot gemaaktj. Ich ging as ‘dame van lichte zede’ de kost verdene; dao höbbe we allebei gein minuut sjpiet van gehadj. Ich veuldje ouch neet det ich get verkierdjs deej, woeë ich mich väör zooj mótte sjame. Ich waas gein sjlechte vrouw, ich bezeikdje nemes, intaegedeil, ich verdeendje ierlik de kost.
Ich dink nog aldaag aan die paar jaor die ich mèt Tien getrouwdj bèn gewaest, de gelökkigste tied van mien laeve. Ich wèrkdje saoves ein paar oer en de rest van de daag haje we aan ós.
Jaomer genóg waas Tien d'r dök sjlecht aan mèt zien häöp. Väöral in het naojaor en in de lintje as het väöl raegeldje. Vócht en kaoj, zag de dokter, det waas vergif väör zien knäök. Mer we kwome aevegood äöveral woeë we wole kómme.
Nao Amsterdam ginge we, nao Artis, en nao Antjwerpe nao de sunjesmertj. Waem kwoom dao van oos saort miense. De meiste haje nog noeët in de trein gezaete; laot sjtaon det ze d'r gebroek van moke óm ein luukse reis te make. Det waas geldj weggoeëje en geldj waas d'r gein. Nemes haaj geldj, mer wae twië waal en det lete we rolle.
Ich höb gewuen sjtómme pech gehadj det ich Tien zoeë vreug mós wegdrage. As we kinjer haje gehadj, waas het mesjien allemaol angers gegange, mer die haje we neet.
| |
| |
Ich kós d'r gein kriege. Det höb ich altied jaomer gevónje, mer ich lag d'r mich noeëdgedwónge bie neer.
Allewieles loupe ze sjtad en landj aaf óm in verwachting te kómme. Lètst aan loos ich in zón beukske van de geistelik waat allemaol mäögelik is op det gebied. Ich geluif neet det wae dao aan mètgedaon haje. Tien waas dao geine miens väör. En zelf bèn ich ouch gein gooj óm mich door die dokters äöveral aan te laote klómmele.
Doe mós het laeve mer bäöre wie het kumtj. Det móste vader en moder ouch wie ze huerdje det häör dochter in de ouge van de kèrk in doeëdzunj laefdje. Ich weit zeker det ze det wiste, ouch al is dao toes noeët äöver gekaldj as we op bezeuk kwome; dao zeen altied miense die zoeëget kómme vertèlle, al is het mer óm omes zjwart te make. Geluif mer det in Böggeme gesjandaaldj is äöver Tien en mich.
Dalik is het al mörge, het geit mich dun vannacht. Drie oer zaet de wèkker. Het aod joekeltje löptj waal altied ein paar minute väör. Hae is gedumpeldj en geblutstj en dao zitj gein sjtriep vèrf mier op. Ich höb hem nog mèt gehadj nao Frieslandj. Dao is hae mich wie we aankwome oet de kallebas gevalle, in eine pool water. Mer wie hae gedruegdj waas van binne, leep hae weer wie eine trein.
Same höbbe we de evakuasie äöverlaefdj, de wèkker en ich. We zeen al mier as ein half mienselaeve bie-ein, want ich höb hem gekrege van tante Door wie we trouwdje. De wèkker, ein kruutsbeeldj, ein wiewatersbekske en twië iezere köp, van Jozef en Maria, óm baove het bèd te hange; det wore ons kado's.
De wèkker sjtóng äöverdaag in de käöke; as we nao bèd ginge, noom Tien hem mèt nao baove. Op de trap óngerwaeges drejdje hae hem op en zat hem op mien nachtkeske. Ich huer hem nog omhoeëg kómme: det gekrik-krik-krik van het opdrèjje, het krake van de trap; vieftiën traej, ich kin ze nog blindj. Hae zooj zoeë weer naeve mich kinne kroepe, Tien, en ‘gojenacht’ zègke asof hae noeët waas
| |
| |
weggewaest.
Wie zooj hae d'roet gezeen höbbe as hae nog laefdje? Lichtelik nog väöl sjlechter op de bein as ich. Mesjien waas hae zien versjtandj waal kwiet of mesjien... Mesjien! Ich begin te male. As het einmaol aafgeloupe is, is geine mesjien mier.
Doe geis, as se gaon mós, zègke ze, neet as het dich gelaege kumtj. Het is mer good det nemes wètj wiene zien klok is oetgetiktj, dae d'r op wachtj net zoeë min as dae d'r neet èns aan dinktj. Tien sjtóng nog mèt allebei de bein vast in het laeve, mer hae ging. Groeëtvader zakdje in de begrafenismès van eine achternaef inein en waas weg wie nemes d'rop tèldje. En grootje sjtorf wie ze zich sunjessjmörges op de bèdrandj zat óm zich aan te trèkke. Wie zal ich aan mien inj kómme?
De iëwige, groeëte tied tiktj gewuen door as miene kleine tied sjtraks sjtil sjteit as de Prins zien werk gedaon haet. Waat waas mien laeve? Ich waerdje noew gebaore, kreeg ein sjoeën lief det mich weer is aafgenaome en gaon dalik versjlete de kist in.
Verleze, det is het laeve.
Nao det bad höb ich mich èns tegooj bekeke in de sjpegel. Het waas niks óm gruets op te gaon. Mien zjwarte haor die ich in miene trouw nog lank droog en soms mèt ein knotje achter op de kop, is dun en braekelik. Ich kós mich door de haor op mien sjraol vel vol aore kieke.
Ich kan mich good indinke det aoj miense soms eine haekel kriege aan zichzelf. Det ze zich sjame väör waat van häör äöverblieftj. As se neet kins akseptere det de aojerdom het lètste waord haet, bès se ein erm miens.
Ich vraog mich waal èns aaf woeëróm se eigelik waers gebaore. De waereldj waas zónger miense baeter aaf, as mèt. Waat höbbe die Pruse neet verenneweerdj. Al die doeëje, al det leid, die miljoene göljes sjaaj. Waat maak ich mich midde in de nacht de kop dul mèt dinger woeë nemes get mèt opsjuutj.
| |
| |
‘Laotj uch neet gek make door angere,’ zag groeëtvader altied, ‘mer maaktj uchzelf ouch neet gek.’
Die aoj luuj haje eine klaore kiek op het laeve. Mer ja, die haje ouch geine tied óm zich dul te prakkezere. Die kwome neet wie ich allein te zitte mèt haol ozel in de kop.
Groeëtvader en grootje woeëndje bie ós in hoes en waerdje tot häöre doeëd verzorgdj. Dao mook nemes kal van, det waas zoeë. En wie ós Drees nao de aorlog het bedrief äövernoom, bleef moder bie hem tot ze begrave is. Mesjien haaj ich toch kinjer mótte höbbe óm op miene aoje daag verzorgdj te waere.
Mesjien... altied dae mesjien as se versjlete bès. Mesjien haaj ich dit, mesjien waas dit as ich det... Al det gemesjien, dao sjeet ich geine vaam mèt op en het meuktj mich de kop mer dul.
‘Dinke en drinke, mós se mèt maot doon’ zag groeëtvader, ‘angers sjleit het dich op de herses.’
In Böggeme waerdje de aodste jóng van het börgemeisterke knettergek ómdet hae te väöl liërdje en te väöl mèt de kop bezig waas. Ich dink de lètste tied wie langer wie dökker trök aan Böggeme vreuger. Ze zègke det het dan haost aafgeloupe is.
Grootje haaj de lètste paar jaor van häör laeve neet alles mier gans op ein riej. Ze kaldje zoeëget allein nog mer äöver häör aojershoes in Roggel op de hei.
‘Ich mót nao moder,’ zag ze dan. Wie ze einmaol oet de raam van de sjlaopkamer begós te kravele, midde in de nacht, höb ich tot aan häöre doeëd bie häör op de kamer gesjlaope. Op het allerlètst waas ze het versjtandj gans kwiet. Ze vertèldje verhaole woeë geine kop en geine sjtert aan zoot. Mer het ging altied äöver wie zuuj jónk waas.
In dae ganse doorein in häöre kop kwoom ein dink eders kier klaor nao väöre: häöre groeëtvader dae neet mèt de puet van häör aaf kós blieve wie ze zón wicht waas. Dao haaj ze noeët äöver vertèldj wie ze nog good waas, pas wie ze d'r naeve begós te kalle, kwoom det nao baove.
| |
| |
Ich vónj det as jónk maedje hiel akelig, det verkindsje. Det doch mich het ergste waat emes kós äöverkómme, det miense woeë se taege-op gekeke haats, minder waerdje as eine aafgerichdje hóndj. Noe zooj ich d'r väör teikene as ich mien memorie kwiet waas: alle elenj vergaete zeen, nörges mier äöver prakkezere.
Woeë zooj ich äöver bagere as ich weer het versjtandj van ein pasgebaore wicht haaj? Ich höb as kindj niks mètgemaaktj waat ich ein laeve lang väör mich höb gehaoje, zoeë wie grootje. Bie ós toes gebäördje eigelik noeët gel woeë se langer as ein waek door van de sjlaag woors. De Maas kwoom al jaors oet, det waas óngevier het ergste want dao haads se flink gel rotzooi van.
Eine kier sjtóng ze tot baove op de zölder. We móste hals äöver kop het hoes oet. Tiën daag zeen we in Hale bie familie gewaest, väör we weer trök kóste. De meiste verke en hoonder wore verzaope. Het paerd en de kuuj sjtónge in Hale bie Meleborg in sjtel die flot gemaaktj wore van plenk en sjtrue. Det waas ein paar waeke lang eine richtige ozel toen.
Wie we trök toes kwome, sjtónk het dörp nao rotte biëster en vergange ougst. Mer wie viërtiën daag waas aangepaktj, waas de ergste sjmaerlapperie ónger de veut oet. Sjaaj haads se zat, mer doe kós weer wiejer. En woeë tekort waas, waerdje door familie biegesjprónge.
As het leid geleje waas, haje we weer ein poeës get óm äöver te vertèlle. De meiste kal det jaor ging äöver de Maasbóngerd, ein boerderie boete Böggeme aan de Maas. Het water waas häör sjnachts te flot aafgewaest, ze zote d'r kaal ónger in en haje zich baove op de sjlaopkamers gevluchtj. Mer ze móste wachte op de daag want in de duustere kóste ze neet weg.
Taege de mörge kwoom van Remunj aaf eine huiberm op eine ruiter aangedreve, recht op het hoes aaf. Het ging zoeë hel det ze neet de tied krege óm get te bedinke óm dae berm taege te haoje. Ze kóste gene kantj oet; het waas
| |
| |
verdrinke of verbranje, want het hui fikdje wie ein hèl. De fakkel zooj taege het daak boetse en de ganse zölder in brandj zitte, mer ein kolk drejdje hem op het lètste moment in ein anger baan. Hae misdje de gevel op eine maeter en sjloog taege ein sjeur oetein, het sjtök baove het water brandje in ein houmou aaf.
Zón verhaole brachte effe get laeve in Böggeme woeë angers noeët get gebäördje. Aaf en toe ging èns emes doeëd. As het aoj miense wore, waas det neet mier as normaal. En as het jóng luuj wore, vaders of moders mèt wichter, holp ederein het getroffe hoeshaoje oet de ozel. Zoeë losdje alles zich van eiges op. In Böggeme sjtóng in miene tied de waereldj zoeëget sjtil.
Pesjtoeër en de begiene moke mèt ein paar dieke boere en de börgemeister oet waat good waas en de miense deje braaf want van häör gevraogdj waerdje. Alles en ederein haaj zien plaats en dae angers wool, ging van eiges waal weg ómdet hae het toch neet kós bolwèrke.
Sunjessjmiddes ginge we ierst nao het lof en daonao lepe we ein sjtök óm, äöver de greendj. En dan waas het alweer tied óm de kuuj te mèlke en de verkes te vore. Ouch de hoonder móste, sjwerdjes of sunjes, aevegood verzorgdj waere, de eier geraaptj, want mèt vië höbs se altied werk.
Ich zooj neet weite waat in miene jónge tied neet good is gewaest. Dus ich hoof in eder geval geine sjrik te höbbe det ich, wie grootje, get ergs vertèl as ich verkindjs. Mesjien dink ich väöl trök aan Böggeme ómdet ich dao allein mer sjoeën gedachte aan höb. Det kan ich van de lètste jaore neet zègke. Ich bèn de aafgeloupe maondje mer ein paar kier boete gewaest, wie ich mós, ómdet de mik op waas.
De geistelik kwoom döks drie kier in de waek en noom in de gang de boeëdsjappe väör mich mèt. Det is eine goje kloeët. Jaomer det preesters neet moge trouwe. Dae miens waas eine fijne hoesvader, det weit ich zeker. Ich höb noeët gesjnaptj woeëróm gezónj manskaerels van de vrou- | |
| |
luuj aaf mótte blieve zoeë gouw ze gewiedj zeen.
‘Det is puur ein centekwestie,’ zag dae geistelik. ‘Eine pesjtoeër mèt ein hoeshaoje mót mier verdene as eine vriegezel. En hae is neet zoeë gemaekelik door de Paus in het getuug te haoje.’
Doe mós waal erg geluivig zeen as se taege diene aard in wils laeve.
Ich veel van mien geluif wie Tien gesjtorve is. Dao kan mich gein ein godsdeenst wiesmake det het enige zin haaj det hae zoeë jónk mós gaon. En truest vinje bie de gedachte det de hemel hem gerope haaj, kós ich neet. Dao waerdje ich mer waers en opsjtenjig van.
Wie de pesjtoeër van de parochiekèrk bie mich kwoom óm de begrafenis te regele, haaj hae eine houp kiskenade. Het waas eine richtige aoje vètzak dae sjtónk nao de sigare. Zien oere zote ónger de sjilfere en de toog óm ziene volgevraete boek blónk van de vètplekke. Hae goof mich ein vies hendje asof ich de krets haaj.
Ich haaj neet vort in de gate waat hem duudje, mer hae begós d'r gouw genóg äöver det ich ‘prostituée’ waas. Hae sjprook het waord hiel naodrökkelik, lettergreep väör lettergreep, oet. Hae zag het nog net neet, mer hae leet mich veule det ich gekrege haaj waat ich verdeendje. Prostituée, hae keek d'rbie asof het óm TB ging.
Tien haaj volges hem in zunj mèt ein zondares gelaefdj. En det terwiel we op de altaor belaofdj haje nao de beginsele van God en de kèrk te laeve. Tien waas dus neet zuver genóg óm in gewiedje gróndj begrave te waere. Ich haaj hoeëg kinne sjpringe of liëg kinne vlege, Tien waas aevegood wie ein biëst de gróndj ingegange. Mer ich zag niks want ich waas zoeë laam van verdreet det ich neet èns richtig besefdje woeë het äöver ging.
Wae höbbe hem in ein heukske van de kèrkhaof tösse Joede en zelfmaordeniers begrave, waal nog mèt ein mès. Mer vanaaf det moment hoofdje de kèrk väör mich neet mier. Ich waerdje aafgeweze door ein geluif det leefdje
| |
| |
praekdje. Aafgeweze, ómdet ich op ein ierlike maneer de bótterham väör ós twiëje verdeendje.
‘Dae aoje sjtinkbaer waas jaloers op miene miens,’ zag ich taege de preester, wie ich het hem ein poeës geleje vertèldje.
Hae lachdje èns. ‘Jaloers neet,’ zag hae. ‘Zoeë wore vreuger de principes noe einmaol. De kèrk haaj häör regels en de geistelike móste d'r op lètte det die waerdje naogelaefdj. In feite is det gein raeje óm van dien geluif te valle.’
‘Ich kóm waal neet mier in de kèrk,’ zag ich mer gouw, ‘mer ich bèn nog altied katholiek.’ Ich wis det hae väör mich nao dees plaats aan het oetkieke waas. Dus dan mós se dien eige roete neet ingoeëje. En aevel, dao waas niks aan gelaoge, want ich bèn nog altied geduiptj, höb de kommunie gedaon, bèn väör de kèrk getrouwdj en as pesjtoeër wiltj, moog hae mich sjtraks geröstj de Heilige Aolie gaeve. Det kan noeët gein sjaaj väör het geval det de hemel toch besjteit.
Het zooj ein sjoeën dink zeen, de hemel. Dan kwome Tien en ich weer bie-ein. Waat zoje wae ós väöl te vertèlle höbbe. Wae haje altied kal aan ein.
Väöl miense zeen oetgekaldj as ze getrouwdj zeen. De manskaerel haet zien werk en het vroumes zorgtj väör het hoeshaoje. En saoves geit hae nao de doeve, of biljare, of nao de handjbaog.
Zoeë ging det in Böggeme teminste op väöl plaatse. En óngertösse zoot de vrouw aan hoes mèt de wichter. Zök sjtoppe, sjtrikke, de was kaoke en sjrómpe, de mooshaof biehaoje, alles waas väör häör. Ich höb mich as maedje altied väörgenaome det ich det neet wool. En gelökkig waas Tien eine hiel mètgaondje miens.
Wae wore ein prachtig sjtèl. Mesjien neet óm te zeen väör angere, mer väör ószelf. Ouch wie ich aaftakeldje en de verdeenste minder waerdje, lete we ós neet d'r ónger kriege. Ich wèrkdje gewuen langer door en begós ierder. We laefdje get röstiger aan, mer hoofdje gein bótterham
| |
| |
minder te aete.
Tien kreeg in dae tied wie langer wie mier last van zien häöp. Daoróm waas hae dök lestig, mer noeët taege mich. Hae deej alles väör mich en droog mich op henj. Waat höbbe we get aafgelache in oze trouw. We haje altied gooj zin en moke sjael laege. Dae aovendj nog det hae gesjtorve is.
We zote in ein van oos vaste kaffees op Diëmsel. Het zal taege kwart väör tiën zeen gewaest. Ich waas net klaor mèt het werk. Tien waas aan zien twiëdje glaas beer bezig, ich haaj nog neet aan mien glaeske aels gedrónke. Aels mèt eine laepelke sókker, det waas indertied mien drenkske.
Dao wore neet väöl klantje binne, het waas eine doordewaekse dónderdig. We zote aan ein täöfelke bie de raam. Net wie Tien wegleep nao de WC, kwoom dae Pruus in zien uniform binne.
Ich sjrók mich ónnuezel, want ich kós hem vort. Sjtaags teväöre waas het miene lètste klantj gewaest. Miene leve God, ich haaj mich mèt eine Pruus opgehaoje gister. Mer ierlik waor, ich wis het neet, dae vent waas toen in burgerkleier. Ich zooj nog väör gein goud eine soldaot mètgenaome höbbe nao mien kamer. Mer aan niks kós ich gister merke det het eine Pruus waas. Hae sjprook prakties zuver oos taal. Het mót waal eine van vlak äöver de grens zeen gewaest, oet Elmt of Heinsberg.
Het waas eine kaerel van twië maeter lank dae äöver de hóngerd kilo woog. Hae haaj cente zat, want hae goof mich ein foeëj die ich nog noeët gehadj haaj. Wie hae de kaffee binnekwoom, zoog ich al vort det hae zaat waas. Hae leep nog tamelik vast mer zien uig sjtónge gebraoke. Toch haaj hae mich gezeen en van de maneer woeëop hae nao mich lachdje, kreeg ich hoondervel.
Hae haaj ein sjtum wie ein kèrkorgel. Ich huer hem nog besjtèlle. ‘Eine pils väör mich en hetzelfdje väör mien Vötje.’ Hae wees nao mich.
De kastelein tapdje ein glaas beer, mook ein aelske
| |
| |
klaor en de Pruus kwoom mèt de besjtèlling nao mich haer. Zónger te vraoge kwoom hae bie mich zitte. Het glaas van Tien zat hae op ein anger täöfelke.
‘En Vötje, nog aan het werk?’ Ich huerdje det hae mich väör de gek heel.
‘Ich bèn väör mien eige plezeer hie,’ zag ich, ‘neet väör angermans. Mèt miene miens.’
Hae deej of hae mich neet begreep.
‘Plezeer, dao bèn ich altied väör te vinje. Kóm mèt nao dien kamer.’ Hae greep mich mèt zien baerepuet bie de rechter pols.
Het waerdje sjtil. Nemes van de manskaerels dors d'r zich mèt te meuje. Neet allein ómdet het zónne weuste patroeën waas, mer ouch ómdet het eine Pruus waas, eine militaer. Ze wiste gelökkig allemaol det ich mich mèt gein Pruse opheel.
Ich keek óm mich haer, mer kós neet weg.
De soldaot sjtóng op en trok mich van de sjtool. ‘Kóm Vötje, ich höb d'r zin in; gisteraovendj mooks se mier fasie.’
Ich haaj gein sjien van kans óm mich te waere, dae vent waas sjterk wie eine ós. Ich keek mèt sjrik nao de WC. As Tien in godsnaam mer dao bleef. Hae haaj gelökkig altied lang werk door det korsjet.
De Pruus trok mich mèt nao de däör. Nemes dors hem taege te haoje. De koekoeksklok aan de moer begós tiën oer te sjlaon, de klokke van de kathedraal vele in.
Ich reep: ‘Laot mich los,’ en probeerdje hem in de erm te biete, sjtampdje van mich aaf. Mer dao haaj dae vent allein mer lol van, väör hem waas het ein sjpelke det hae mèt ein handj in de tes kós winne. Hae lachdje vèttig, wie allein mer eine Pruus kan lache dae angere kan laote kroepe.
‘Kóm Vötje, neet zoeë wichterechtig.’ En taege de kastelein reep hae: ‘Zeen die hore hie altied zón katte?’
Toen kwoom de kastelein achter ziene tap oet. Het waas neet de minste, want in zien jóng jaore kóste ze hem
| |
| |
op alle kèrmesse woeë gerostj waerdje. Oet dae tied haaj hae zón gezag äövergehaoje det hae noeët herrie in de kaffee haaj, ouch neet as ruig volk aan de teek zoot.
Hae greep de Pruus bie eine erm. Mer dae hoofdje mich neet èns los te laote óm de kastelein van zich aaf te sjtampe. Väör hae het wis, loog de kastelein lankoet tösse zien eige täöfelkes. Brullendj wie eine sjtier sjpróng hae op mer dae Pruus goof hem zónne sjlaag väör de kop det hae verduzeldj op de gróndj bleef ligke.
Det lete de klantje zich neet gevalle. Mèt drie man sjprónge ze de Pruus op de nak. Mer hae sjödje häör van zich aaf, wie ein hoon zich het zandj oet de vaere sjötj. Ze vlaoge hem opnoew aan, mer óm bäörte krege ze ze duchtig gewasse. Ze kwome trök, vergote det ze eine soldaot aan dae jas wole, waat häör de kop kós koste. Glaze, sjteul en asbek vlaoge door de zaak.
Ich begós te kake. Woeëróm weit ich neet, mer ich kaakdje asof de haor mich op de kop in brandj sjtóng. Ich reet mich los en kraop achter ein gordien. Eine van de klantje pakdje eine zjwaore blomepot van de vinsterbank. Mer de Pruus greep hem in ziene nak en sjmeet hem mèt pot, bloom en al door de raam.
In die knokpartie kwoom Tien trök de kaffee in. Wie hae mich huerdje kake, mót hae waal vort begrepe höbbe waat gaondje waas. Tien waas mer fien van sjtök en haaj zeker gein posjtuur óm zich te houwe. Mer dao mós nemes get verkierdjs van mich zègke. Dan waerdje hae raozendj, al haaj hae mèt de vuust niks in de mèlk te brokke.
De Pruus reet mich achter de gordien oet en begós mich nao boete te duje. Waas Tien mer op de WC gebleve, dan waas het mesjien allemaol angers geloupe. Mer Tien kwoom de kaffee weer binne.
Hae bedach zich gein moment, reet zien kniep aope en sjpróng op de soldaot aaf. Det waas óngevier het lètste waat hae deej. Erme hals. En het waas zónne goje miens.
De Pruus vóng hem zónger meute op. Väör Tien kós
| |
| |
beseffe waat gebäördje, sjtook het mets al tösse zien röbbe. Precies in het hert.
Ich hoof de uig mer toe te doon en ich zeen het zoeë dök as ich wil opnoew gebäöre.
Hae kniktj door de rök en grieptj nao de borst.
Hae kiektj mich aan, duit de móndj aope óm get te zègke. Mer die wäörd zal ich noeët huere, ze gaon verlaore in geróchel en het blood det hae opgeuftj.
Ouch oet de wónj in de borstkast kumtj blood, ein roeëj plek óm het mets die groeëter waertj en roeëjer.
Hae sjtoektj langzaam inein, vèltj neet, mer zaktj door de kneen.
Dan laote de henj de boek los.
Hae liktj al bienao gans op de gróndj.
Dan grieptj hae mich óm de inkele vast.
Ich val, of laot ich mich op hem valle?
Ich pak ziene kop en kiek in twië gebraoke ouge.
Dan weit ich niks mier.
Ze zagte mich later det ich van mien sjtekske bèn gegange.
Diezelfdje nacht nog is de maordenier gepaktj. Hae kreeg äöverplaatsing nao het Ostfront ómdet hae zich as militaer mèt burgers haaj gemaete. Det hae Tien van kantj haaj gemaaktj, waas tot dao aan toe, det waas noeëdwaer, waerdje mich gezagdj.
Mer mèt gein ein sjtraof sjaot ich get op. Ich haaj laeveslang gekrege: mien gelök waas op. Het is mer ein verdomdj klein bietje gewaest.
Gek eigelik det se d'r vreuger neet bie sjtil sjtóngs des doe kós doeëdgaon, of diene miens. Tien en ich höbbe äöveral äöver gekaldj, behalve dao-äöver. En toes kwoom het óngerwerp det emes van ós kós sjterve, al gaar neet aan bod. Ouch neet mèt twië aoj miense in hoes.
Mèt Allerheilige loos pesjtoeër in het lof väör waem det jaor waas gesjtorve. Meistal zón man of vief, zès groeëte en ein paar pas gebaore wichter. Dan waerdje gezagdj:
| |
| |
‘Mesjien rope ze ós taege het jaor aaf.’ Mer det waas mier ein vast gezèkdje, dan det we echt bie die mäögelikheid sjtil sjtónge.
Aaf en toe duudje het laeve dich mèt de naas op de feite. Wie ich ein jaor of achttiën waas, gebäördje get woeë gans Böggeme lang van wakker haet gelaege.
Het waas eine zunjignommedaag, midde in de zomer. Vader en moder wore aan het unjere en wae zote get op de bank taege de gevel te klazjenere tot het ging loeje väör het lof.
Inèns kwoom Theike van Naad zoeë hel as hae kós van de Maas aaf het dörp ingerenne. Nao ederein dae hae zoog, reep hae: ‘De Roeëje van Wies is verdrónke, de Roeëje van Wies is verdrónke!’ Bie ós op de Baerik heel hae sjtaondje.
Ze wore mèt ein man of veer de Roeëje zjwumme aan het liëre in de Maas. Ze haje hem ein paerdslien óm het lief gebónje en lete hem mèt de sjtroum van zich aaf gaon. Inèns vlaog eine zjwerm groeëte sjprinkhane op häör in. Ze sjrókke zich kapot en lete de lien los. De Roeëje ging köpke ónger en dreef nao het midde de Maas op. Wie zien vrinj hem aan de kantj haje, waas hae verdrónke.
Zèstiën jaor waas hae en eine kaerel wie zien vader: eine veurroeëje koef en sjterk wie ein paerd. Wies en Lei loge te unjere wie ze Theike van Naad naeve huerdje rope. Wies waerdje bekans gek. Het lètste bietje kreeg het ein paar maondj later, in de wintjer.
Rien, ziene aodste jóng, haaj de ganse daag paerdsmèst oetgevare nao het landj aan de Arikswaeg en het in de gang gebraoke. In plaats van klump haaj Rien zich sjtevele aangedaon want het haaj väöl geraegeldj. Wie hae zich saoves sjpoodje óm nao hoes te gaon, mót hae waal in eine róstige nagel of get getraoje höbbe. In eder geval is voeligheid van mèst in die wónj gekómme. Hae kreeg de klem en ein paar oer later waas hae al doeëd.
Wies höbbe ze nao Vènraoj kinne bringe en het haet
| |
| |
van zien laevesdaag gein begriepelik waord mier gezagdj. Böggeme kaldje nog jaore äöver die twië óngelökke. Ein ganse batterie mèsse höbbe we väör de Roeëje en ziene broor gebaedj en in de gang aan Wies gedachtj.
Daomèt waas in eder geval dien plicht gedaon. Det emes de volgendje mós zeen, zats se mer wied van dich aaf. Toes deje we of allein mer op anger plaatse de miense doeëd ginge. Waat het beteikendje as het ouch bie ós èns zoeë wied waas, dao waerdje neet äöver gekaldj.
Daoróm höb ich de maord op Tien noeët kinne verwèrke; ich haaj neet geliërdj waat ich in geval van sjterve aanmós. Dao wore gein wäörd óm te zègke waat se veuldjes of dachs. As se mèt ein begrafenis in de familie te make kreegs, goofs se ein handj en zags mer get naovenantj. ‘Het is mer good det hae van zien lieje aaf is,’ of ‘Zoeë jónk mós neet moge.’ En dan mooks se dich zoeë gouw mäögelik aan de kantj want doe veuldjes dich mer óngemaekelik in zón geval.
Wie ich zónne aansjpender waas van ein jaor of zèstiën, kwoom Pater Van de Berg trök in Böggeme. Dae waas jaore in de missie gewaest, in Afrika. De pater kwoom èns op eine aovendj in de aetzaal bie de begiene väör de miense vertèlle äöver de missie. Mer hae sjtèldje de zake gans angers väör as de meister en de pesjtoeër in de katechismusles. Die moke ós wies det negers zoeë erm wore ómdet ze neet baedje en neet nao de regels van het geluif laefdje. Daoróm móste wae mer good väör die heidene baeje en offere, det ze neet allemaol in de hèl kwome.
Mer Pater Van de Berg heel van die miense. Hae sjprook äöver häör laeve, häör fiëste, waat ze deje mèt gebaorte en doeëd. Die sjtam woeë hae väör wèrkdje, veerdje fiëst as emes gesjtorve waas. Die negers wore blie väör de doeëje, det dae gein leid mier haaj, gein pien. Ze dansdje ómdet hae zien laeve zoeë sjoeën gelaefdj haaj det hae mèt ein geröstj hert trök kós nao zien väörvaders. Väör die miense waas sjterve hetzelfdje as het weggoeëje van eine sjtein.
| |
| |
‘Dao verangertj in allebei de gevalle niks,’ zag Pater Van de Berg en de begiene keke zich sjoeverendj aan.
De gerösjdigheid van die miense is mich biegebleve. Hie haet nemes väöl fedusie in de hemel dae ós belaofdj is. Bie ós toes wore ze teminste zoeë sjoew óm te sjterve det ze dao neet äöver kóste kalle. De ganse familie is oetgesjtorve. Mien zöster waas neet getrouwdj en Drees kreeg gein wichter, net wie ich. Opgeruumdj sjteit netjes. Mich moog de Prins óngerhandj ouch kómme haole, as het mer zaocht gebäörtj. Mer eine miens kriegtj meistal neet de doeëd dae hae zich winstj.
‘Ich haop det ich neet hoof te lieje as het zoeë wied is,’ zag moder èns wie ze äöver häöre ozel mèt vader vertèldje. Ze wètj mesjien neet èns det ze doeëd is.
Ze brach de kuuj van de sjtal nao de wei. Det hoofdje ze op häöre laeftied neet mier van Drees, mer ze deej det noe einmaol gaer. Mèt ein witske heel ze de biëste dun genóg naeve de kantj. Zelf leep ze ouch door het graas. Mer väör de duvel kins se dich nörges hoeke.
Pietje van de Paerdsboer haaj de ierste motor in Böggeme. Hae waas zónne verwindje, waerse sjnaoterlap, dae van geins kantje wool douge. Mer die van de Paerdsboer hele hem de handj baove de kop en lete hem gewaerde. Det waas toen al ingebeeldj volk det noe nog dinktj det ederein zich väör häör mót wieke. De hoonder vlaoge op van de èster en dorste neet mier te ligke as Pietje naeve kwoom jakkere.
Dae nommedaag joog dae vlaegel oet ein ziesjträötje de waeg op, zoeë hel det hae de bocht väöl te royaal mós pakke. Hae kwoom verkierdj oet en voor moder recht tösse de bein.
Ze sjloog achteräöver mèt de kop taege eine boum en waas op sjlaag doeëd.
Det mót óntiegelik hel gegange zeen, ocherm. Toch waas bienao niks aan häör te zeen, ein bietje blood dreef oet de naas, det waas alles. Wie ze gewasse waas, zoogs se
| |
| |
niks mier van het óngelök. Allein de rechter handj waas opgezatte.
Het is ein sjaemel truest det ze neet geleje haet en het inj kreeg det ze gaer haaj. Eine miens haet het angers neet väör het oetzeuke.
Vader waas noeët krank, mer op eine mörge bleef hae ligke en klaagdje van pien in de knäök. Det waas vlak väör de evakuasie. De pien is hae neet mier kwiet gewaore. Wie ze oet Böggeme wegmóste, höbbe ze hem wie ein aod vroumes op ein paerdsker gelagdj en hem het dörp oetgevare. Hae sjaamde zich de uig oet, zag moder.
De dokters wiste neet waat hem mankeerdje, mer ze mótte in de gate höbbe gehadj det vader verlaore waas. Dao wore gein medicine, nog neet èns óm hem te verdouve. Hae kaakdje het dök oet asof hem emes mèt ein gleujendj raokeliezer begaffeldje.
Al gouw genóg heel hae gein aete mier binne. Op het lètst kreeg hae nog get hoondersoep die moder väör hem trok en woeë ze de ouge van aaf mós zieje, want zien verkragkeldje maag verdroog gein vèt mier. Op drie maondj tied waas hae weg, opgetaerdj, van 85 kilo nao 36.
Hae is gesjtorve in ein vraemdj bèd, bie vraemdje miense, in ein vraemdj dörp, Baoksem. Want daohaer waerdje Böggeme geëvakueerdj. Bevriedj wore ze en toch weggejaagdj, ómdet die sjmaerlep van Pruse van miene kantj van de Maas loge te sjete.
Aaf en toe ging Böggemer volk trök nao hoes óm lievendj te haole of óm te kieke det niks waerdje verenneweerdj. Det moch allein mer mèt ein sjriftelike vergunning van de Ingelse kommandant. En dae waas dao neet sjäötig mèt, want burgers aan het front is mer lestig. Dus waerdje nogal èns sjtiekem nao hoes gegange.
Dao wore de Ingelse lielik nöt op, want ze haje väöl last van Pruse die sjnachts de Maas äöversjtoke óm te rouve en te sabotere. En haod in de duustere good en kwaod volk mer èns oetein. Daoróm sjaote die Ingelse drek as ze emes
| |
| |
trappeerdje.
Eine kier wool ós Drees mèt eine kammeraod ekstra bèddegood haole väör vader. Ze ginge aan de aovendj en kwome zónger gevaor het hoes in, nome häör gerei mèt en maendje det ze óngezeen weer kóste wegkómme. Dao kwome ze achter.
Wie ze nao boete ginge, flaote de keugel häör óm de oere. Eine sjäöt verpólverdje eine hooksjtein oet de gevel. Gruus en sjerve vlaoge róndj, Drees kreeg versjillendje sjplintjers sjtein in de nak.
De Ingelse nome häör allebei te graze en ze móste mèt, achterop, op eine aope vrachtwage. Det waas häör gelök. In de duustere sjprónge ze d'r vanaaf wie het in eine bocht neet zoeë hel ging.
Drees waas eine vreklap in dae tied. Bie de ierste de bèste kaffee in Hale woeë volk zoot, sjtrietsdje hae zich eine fiets. Hae sjpróng bie ziene kammeraod achterop en zoeë joge ze door de bos tösse Hale en Baoksem heivers. Hae bloodje wie ein gesjtaoke rindj. Moder mós väör ierste hulp mèt hem nao Wiërt nao het ziekehoes. En väör de rest is hae fijn verzorgdj in Baoksem.
Ze haje het dao getroffe. En ich, erme hals, zoot toevallig aan de verkierdje kantj van de Maas en mós nao die verkes in Frieslandj. Ich wis neet èns det vader gesjtorve waas en in Baoksem begrave. Det haet mich pien gedaon, ich heel hiel väöl van vader. Later is moder, vanoet Böggeme, bie hem gelagdj.
Vader waas op het lètst ram op. ‘De taering,’ zagte ze mer volges mich haaj hae kanker in de knäök. Ederein waas blie väör hem det Sleefhier aan dae mertelgank ein inj mook.
Miense moogs se neet doeëdmake, zaet het geluif. Mer op sjoeël liërdje we waal gruets te zeen op ós Kruutsvaarders. En die zeen net zoeë nöt gewaest as de Pruse, höb ich later èns gelaeze.
Aeve good vinj ich het ein vraemdje maneer van din- | |
| |
ke. Väör miense tèltj gein kómpassie, die mótte häöre volle tied oetdene. Ouch as ze zelf angers wille. Mer biëste waere oet häör liefe gehaoldj.
Kranke hoonder drejdje moder vort de nak óm en ze sjtook de kadavers in de gróndj. Wae wore de ierste in Böggeme die hoonder hele; moder haaj dao echt waeze van. Breudmesjienkes besjtónge in het begin nog neet, mer äöveral haaj ze ein kloek zitte: in de paerdssjtal, achter de krottemäöle en het zèjmesjien, in heukskes achter het sjtrue.
Ze heel de èster aldaag in de gate. Väör ein kloek begós te breuje, haaj moder alle eier gesjouwdj en gekäördj. De dieke heel ze trök want det waere haenkes. As ze eier te min haaj, sjtook ze d'r ein paar bie, oet ein anger èst det aeve wied waas.
Aan die hoonder kós se zeen det ze gelökkig wore, wie ze door de ren ginge. Het waas allein mer good det moder de kranke opruumdje. As det ouch kós mèt miense, waerdje väöl ónnuedig leid väörkómme. Wie ich det taege de geistelik zag, kreeg hae het lestig.
‘Dao is de kèrk op taege,’ zag hae. ‘Mesjien is det mer baeter, al wiltj mien hert aaf en toe ouch angers as mien versjtandj. Ich kóm mèt plaatse bie miense die wie huunj krepere. Miense die zich de haor oetriete van de pien. Miense die neet èns mier weite det ze d'r zeen. Nemes verdeentj het óm zoeë oet het laeve te mótte. Dan höb ich het as preester ouch hel, óm te geluive det dao eine Goddelike Wil achter zitj, eine zin.
Mer we mótte het laeve respektere en zorge det het gein geweldj waertj aangedaon. Det nemes gedwónge waertj te gaon, dae neet wiltj gaon. Want väör we het weite, zeen we äöver die grens haer. En waem kan het sjeep dan nog drejje?’
Hae kan het zoeë sjoeën zègke. Mer emes dae wiltj gaon, sjuutj mèt sjoeën wäörd niks op.
Tien liktj naeve eine zelfmaordenier. Die moge ouch neet in gewiedje gróndj begrave waere want waem zichzelf
| |
| |
van kantj meuktj, sjpeeltj väör God. En allein Dae moog van de kèrk äöver leave en doeëd besjlisse.
Det het eine miens waal hiel erg aan dae naod mót zeen, väördet hae d'r ein inj aan meuktj, tèltj neet väör het geluif. Mesjien zeen het waal de bèste die zoeëget doon. Die zelf dörve oet te make wannier het genóg is gewaest.
Ich höb het lef neet; ich zooj neet èns weite wie ich het mós aanpakke. Ich bèn te sjtief óm oet eine raam te kravele en óm get mèt ein mets... Bah, dao krieg ich het kaod van.
Kós eine miens mer eine kómaaf make aan det prakkezere. Mer äöver waat in ziene kop ómgeit, haet nemes get te zègke. Ouch in de petoet kinne ze dich neet dwinge te dinke of te zègke waat angere wille. De Pruse höbbe het dök zat geprobeerdj.
Aome Zef, miene paetaome, zoot bie de óngergróndjse. Det wore miense die get dörfdje: in Hale sjlaot eine zónne groep de NSB-börgemeister op in de kloes van het gemaendjehoes wie ze de persoeënsbewieze weghaoldje; in Heitse leet eine angere groep eine Pruse trein oet de rils loupe; aan de Kepel in Remunj haoldje ein paar Meielse jónges, as Pruus verklèdj, eine pater op dae angers efkes later door de echte Pruse waas mètgenaome.
Aome Zef holp väöral pilote door nao Ingelandj. Mer wie ziene groep eine Pruse wage de lócht in leet vlege, woeëdoor eine officeer eine poeët versjpeeldje, haje ze häör vort te pakke. Verraoje werk.
Drie man waerdje op de plaats taege de moer gezatte. Aome Zef, mèt nog eine angere, mós mèt.
Die sjmaerlep probeerdje hem te dwinge name te verraoje door hem sjlaeg te gaeve wie eine laere Christus. Door hem oet te hóngere, dorst te laote lieje, mer aome Zef verrooj nemes.
Zien lief waas kapot wie de aorlog aafgeloupe waas, ziene wil óm te leave gebraoke. Het waas ein aod menke waat van hem äöver waas. De erme hals haet nog mer efkes
| |
| |
gelaefdj want hae wool neet mier wiejer en ging van eiges doeëd.
As se echt wils en d'r sjterk aan bliefs dinke, geis se doeëd, zègke ze. Dan is miene tied dao. De lètste maondje dink ich nörges angers mier aan. Neet det ich det persé wil. Mer het kumtj van eiges.
Aod waere, is tröklaeve.
Ich kan neet mier väöroet kieke. Alles waat mich invèltj, geit äöver vreuger. Vreuger, wie ich nog neet getrouwdj waas. Vreuger, wie ich waal getrouwdj waas, die paar jaor. Vreuger, dae verdomdje aorlog, de evakuasie.
En in alles hoestj de Magere. Mien gans laeve haet zich óm hem aafgesjpeeldj. Hae is ingevraete in al mien herinneringe, wie de räök van móttebel in aoj wintjerjes.
Binne is het sjtil. Boete roestj de windj door de houte gäöte. Wied weg sjleit ein klok. Mer wieväöl sjlaeg het zeen? Ich höb neet getèldj, dao bèn ich te dul väör.
Waat bèn ich meug. As ich de ouge toedoon, begintj het bèd ein bietje te sjoegkele, hiel zäöchtjes, van links nao rechts asof ich in eine boeët zit. Het waertj mich licht in de kop. Achter de ouge gleutj ein werm, oranje leecht wie as se mèt de ouge toe taege de zón inkieks.
Ich bèn weer det jónk maedje det op de greendj liktj weg te soeze op eine lauwe zomermiddig as de tied sjtil sjteit. Gelökkig zeen d'r gein sjprinkhane die mich ónverheuds in het gezicht kinne sjpringe en begaffele. De zón is werm, de hemel blauw en hoeëg. De Maas drieftj traog en glaad nao Naer, insekte vlege gónzendj, lui van bloom nao bloom.
Dazelig bèn ich; van hiel wied huer ich eine roejboeët aankómme. Ich sjloet de ouge en waer langzaam ein mèt lócht en water, weggedrage op het aangolvendj geluid van det buetje. Nog noeët bèn ich geköstj al höb ich dao waal doezendj kier sjterk aan gedachtj, tèllendj mèt de ouge toegenepe. Noe veul ich waat det is, kösse. Ich vergaon.
| |
| |
Ich bèn d'r neet mier, asof ich wie eine vlinder oet michzelf gekraope bèn en dao niks mier mèt te make höb. Woeëróm kumtj det geveul noe inèns trök? Ich huer de roejboeët, het regelmaotig gekriëp van de reme, het zaocht wegduje van het water door de sjpaone. Weer waer ich weggedrage. Miene kop waertj zjwaor. En de bein. Noe mós ich väörgood ‘gojenacht’ kinne zègke.
Langzaam aom haole. En deep. En nog langzamer... en deper... langzaam en deper... deper... deper nog... deper...
Nog eine kier gape. Meug, bèn ich, meug van het sjörge en het getoervel in de kop. Noe sjlaope... wachte op de Prins.
De ouge väörgood sjloete en wachte op de Prins. As se echt wils en sjterk bliefs geluive, kumtj hae. Het dultj mich. Ich ruuk de greendj, het drueg graas, huer de roejboeët dunder bie kómme.
‘Ich veul, Prins, des dich d'rin zits.
ein sjaemel, opgelaefdj miens.
Doe sjtraols gans in diene witte mantjel.
Kums se mich kösse, Prins?
Ich bèn al ein iëwigheid neet geköstj.
Kiek wie mien gefrunseldje luppe vol waere en weik.
Veul wie miene aom gleutj.
Ruuk wie ich nao dich verlang.
Prins... Prins... roej neet door.
Lik diene boeët aan de kantj.
Pak mich op en bring mich aan baord.
Lik dien erm óm mich haer en maak mich werm,
Kös mich en laot mich branje,
| |
| |
Prins... Prins... kóm dan toch...
|
|
Auteursrechtelijk beschermd