Logo DBNL
Romantische werken. Deel XIII (1881)

Romantische werken. Deel XIII

(1881)–J.J. Cremer–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Kruuzemuntje.

Daar blinkt een vroolijk zonnetje op het geveltje eener kleine armoedige hut. 't Is een zeer armoedig bouwvallig huisje. 't Geveltje is van steen. Ja, maar hoe ze op elkander blijven de steenen, dat begrijpt zoomin de storm die in het najaar giert, als de kou die 's-winters door de open voegen, haar scherpe pijlen in het hutje zendt.

't Is erg bouwvallig dat huisje. 't Lage stroodak dat rust op vermolmde binten, is groenachtig zwart en schier geheel vergaan. Als 't regent dan drupt en lekt het water langs de ingezakte stroowisschen op het lage zoldertje, zoodat de binnenmuur heelemaal nat wordt, en de bedsteden ook, en - da's arg; Arie kan d'r wel tegen, moar veur 't kleine ding en veur grootmoeder is 't noarigheid. Grootmoeder is rimmetiek; veur de ouwe ziel is 't al heel arg!

Maar zie, 't zonnetje blinkt nu vroolijk op het geveltje, en 't geveltje ziet er in zijn zomertooi zelfs bevallig uit. Immers de slanke wingerd zendt zijn sierlijke ranken naar het stroodak heen, en beschauwt met zijn hel verlichte frischgroene blaren, tendeele het oude dak en het geveltje, en ook het grauwe schuingezakte venster met zijn verweerde ruitjes, door welke ruitjes juist op dit oogenblik klein Anneke naar buiten ziet.

‘Kom grootmoeder, loawe noar buuten goan; kom! o 't is zoo lekker buuten grootjelief;’ vleit Anneke.

‘Joa lieve dernje joa, grootmoeder zal meegoan; wacht, grootmoeder mot erst de eerdappels ien den bak doen; wacht, hier he'k den emmer. - Anneke kan wel 'en emmer woater uut de zeeg scheppen, is 't niet Anneke?’

‘Nou! al zoo dukkels he'k woater geschept grootmoeder! Ziezoo, 'k zal moar vast veuruutgoan en 't woater buuten neerzetten bij 't benkske; en dan za'k oe veurlêzen grootje, uut 't boek, woar van den prins, en den ezel, en den dief iensteet, van alles.’

‘Goed, liefke, blond muulpeerke, kleine prefester;’ zegt grootje. En, Anneke is al de deur uut, en grootmoeder Bette doet 'en schoonen boezeloar veur, en goat dan ook noar buuten.

Anneke heeft een emmer water uit de zeeg geschept - halfvol, moar, toch genoeg voor de aardappels die grootje zal schillen; en

grootje zit nu op 't bankje voor het hutje, en Anneke zit vlak naast haar met een boekje in de hand; en, 't is lekker buiten, zoo recht zomerachtig; 't zonnetje is warm, en de schaduw van een pruimeboom - waarin de geelachtig witte pruimen al mooi glanzen - die schaduw doet goed.

‘Woar was j' ook weer gebleven Anneke?’ vraagt grootmoeder.

Anneke met een soort van verslikkende verrukking: ‘Asdat de prins tegen den boer zei, dat z'n eigen voader 'en keuning was; en toen nam de boer z'n hoed af, en toen bakte de boerin spekpannekoeken, en toen -’ Anneke's oogen glinsterden.... ‘en toen kreeg de prins 'en kummeke stroop bij de pannekoeken, joa, umdat ie zooveul as prins was grootmoeder.’

‘Joa krek, nou weet ik 'et weer, en toen kwiem er 'en os....’

‘Nee grootje, nee.... da's 'en ander verhoalje, nee; en toen ne.... toen de prins dan genogt had, toen schonk de boer ook nog 'en glêske bier oan den prins; went prinsen drinken nooit schoon woater - is 't wel grootje....? en toen ie dat ook óp had, toen gaf ie den boer en de boerin de hand - dat was vrindelik niewoar? en zei, dat ie ze nooit zou vergêten, en....’

‘Moar hoe was die prins met zoo'n honger bij den boer gekommen, klein klapheuveltje....?’ zegt grootje weer en ziet Anneke vragend aan, terwijl zij een geschilden aardappel in den emmer laat vallen dat de waterpereltjes er glimmend in 't zonnetje, van opspatten.

‘Wel dat ie verdwoald was op de hei.... de hei, ge weet wel zooas oan d' overkant(1) achter Oosterbêk grootje.’

‘O krek krek! nou weet ik 'et klein meisterke. En toen....?’

‘En asdat de prins, toen z'n voader starf, en de prins ienéns van prins tot keuning wier, dat ie toen op 'en goejen dag 'en erm mins oan den weg zag liggen die blind was, en niet zien kos, begriep ie grootje?’

‘Ja prefesterke.’

‘En dat ie toen afstapte uut de koets umdat ie... en dóar wasse we gebleven grootje.’

‘Krek zoo Anneke, lês dan moar wiejer.’

En Anneke, terwijl zij met haar wijsvingertje de woorden uit het boekje volgt, leest eenigszins hikkend en wel wat eentonig, maar toch op z'n boers-Hollandsch, en met het aardige stemmetje niet onwelluidend, het slot der vertelling:

‘En dé koning steeg uit dé koets, en terwijl dé paarden stonden te trappelen, en al de kamerheeren van des konings hofstoet en al het gevolg er naar keken, ging hij op den armen blinde toe, gaf hem de hand en zeide: Mijn vriend, sta op, ik zal u eere geven en alles wat gij behoeft; en tot zijn kamerheeren zeide hij: Plaatst

dien armen man in mijn rijtuig...’ - Hê grootmoeder, in 't rietuug van de keuning!’

Grootmoeder hield op met schillen en bleef verbaasd naar het wonderboek staren: ‘He'k z'n lêven!’

En Anneke las weer: ‘Dé kamerheeren waren evenals het gansche gevolg ten hoogste verbaasd dat dé koning zulk een bedelaar in zijn eigen rijtuig wilde nemen; doch de brave koning dit ziende, zeide zoo luid dat allen het hooren konden: ‘Ja mijne heeren, toen ik dezen man beschouwde herkende ik hem terstond voor den gullen landman die mij eens, toen ik vermoeid en afgedwaald was, gastvrij in zijn woning ontving, en mij alles gaf wat zijn woning opleverde. Een mensch mag de weldaden niet vergeten die hem door zijn evenmensch zijn bewezen, en een koning mag dat het allerminst!’

‘En toen...?’ zei grootmoeder.

‘Nou is 't uut grootmoeder; da's spietig hê?’

‘Wel he'k z'n lêven! ien de koets van de keuning!’ zei grootje, terwijl ze nog altijd met een ongeschilden aardappel in de eene, en het mes - waarvan het heft op de knie rustte - in de andere hand, naar het boek zat te staren:

‘En goeng ie toen met de keuning noar 't kastêl? en zou ie doar gebleven zin en krek as de keuning gegêten en gedronken hebben...?’ vorschte grootje.

‘Dat weet ik niet grootmoeder; moar al die verhoaljes zin zoo opéns uut, en dan is 't gedoan; dan heur ie d'r voorders niks meer van. 't Is moar en vertelselje zie.’

‘Nou dat was oarigheid Anneke! 'En mins kan d'r veul uut leeren; 't is wiesgeleerd zeg ik.’

‘Dat zeit meister ook grootje.’

‘Ik vuul 'em best: goed doet, goed ontmoet! zeit 'et sprêkwoord; zie dát is 't: Voader en grootmoeder en meister en allegoar die goed veur ou binne, ook altied liefhebben, heur ie... en God bovenal!’

‘Joa zeker grootje. - Za'k nóg eentje lêzen...?’

‘Nee kiend, nee, 't zal te loat worden; zie da's de leste eerdappel; 't is al halftwoalf op de zonneploat van den toren, en as voader thuus kumt motten de eerdappels kloar zin. Heur is...’ - terwijl zij een vinger lang wijst - ‘'k het nog zoo'n stukske spek van 't breien verdienst; mergen met den Zundag dan zal grootmoeder is keuninkske speulen, heur ie. Joa klein babbelmunje, mergen zal grootmoeder ook is op spekkoek traktieren; zoo erm bin ik niet, of 'en moatje mêl zal mergen met mien stukske spek toch de pan ien! Ziezoo, kom...’ en omziende naar den rijweg die langs het hutje loopt, zegt ze tot een man die voorbijgaat: ‘Dag veldwachter!’

En Anneke die nog in 't boek tuurt, ziet ook op, en zegt met

de hand boven de oogen - de zon is zoo straf: ‘Dag veldwachter.’

Een keelgeluid zonder woord klinkt van de wegzijde.

‘Wat kiekt ie lillik grootmoeder.’

‘Misschien weer wat veul in 't glas gekeken.’

‘Bêter in 't boek kieken grootje?’

‘Nou sneu-dingske! nou!’

Grootje is binnengegaan, en Anneke die nog wat lezen blijft, springt eenige minuten later haastig van het bankje op, en loopt zoo snel zij kan een man tegemoet die met een spa over den schouder van de dorpszijde komt aanstappen. 't Was aardig om te zien hoe de arme daglooner, wiens gelaat door de zon was verbrand, en wiens handen door den arbeid waren vereelt, het achtjarige dochtertje streelde en liefkoosde, om in 't einde hand aan hand met zijn eenig Anneke het armoedig ertje te betreden.

‘Kiek is voader wat die pruum' al mooi worden!’ zegt Anneke terwijl ze naar den boom wijst dien ze voorbijgaan.

‘De pruum'! nee dernje, riep zin ze nog niet.’

‘Nee, allemoal niet voader, moar die en deez; zouwe die niet riep wêzen voader...?’

Arie schudde aan den boom: ‘Ze zitten nog te vast, d'r velt er geen een!’

‘Joawel, kiek... doar velt er een tusschen de koolplant; kiek... kiek, en doar ook een... kiek.’ Anneke zocht en vond de pruimen: ‘doar nóg éen, dat is drie; éen veur grootje, éen veur voader, en éen veur Anneke.’

‘Kom dingske! kom, nou 'et huus ien!’

Arie bukte zich, en - terwijl Anneke hem volgde, ging hij door de lage deur zijn hutje binnen.

't Was een sober maal. Grootmoeder had wat onriepe afgevallen appels deur de eerdappels gemoesd; met 'en lengsel van mosterd en zout was 't smoakelik genogt, en 'en snee roggebrood met wrungel - gestremde karnemelk - smiek best veur 'en noahap.

Moar Anneke had nóg wat - veur ielk 'en pruum. Joa, 'en bietje zoer woaren ze wel, moar 't smiek toch pruums, en de pruumboom was 'en beste!

Grootmoeder zette den boel aan kant. - Arie hikte zoo'n bietje véurdat ie z'n half uurke goeng sloapen; en, Anneke ging haastig naar buiten, went ze heurde gerij... de koets van 't kastêl kwiem den darpskant af. Vlak zou ie langs 't huuske kommen. Zie, grootje kwiem óok buuten; ze sloeg 'en poar natte voatdoek' over de kleine doornheg die 't erfke van den landweg schei, zette toen de linkervuust op de heup, en hield de rechterhand boven de zestigjoarige oogen... 't spul zag ze groag, en van mergen, met dat verhoalje, had ze 't rietuug van 't kastêl den heelen tijd in de verbeilding al veur zich gehad.

‘M'nheer Van Zwiet het er de jonge peerds veur;’ riep Arie die ook naar buiten kwam.

‘Mooie peerds voader,’ zegt Anneke: ‘Ze loopen zoo krul en kroms met den nek!’

‘'En bietje schichtig;’ meent grootmoeder.

‘Vurigheid!’ zegt Arie: ‘Drie joar oud. Ze kosten viefhonderd zei de koetsier.’

‘Viefhonderd! hê!... Zou m'nheer Van Zwiet net zoo riek as de keuning zin?’ vraagt Anneke.

‘De keuning! nee, die is altied 'et riekste van allemoal;’ antwoordt grootje.

‘Wat speulen ze met de oor'!’ zegt Arie naderbijkomende.

Het rijtuig nadert al meer en meer.

‘Da's oarig: de peerds kieken noar ons!’ zegt Anneke. Maar - terwijl Arie de pet van het hoofd neemt, en Anneke, evenals grootje, naar de lui in 't mooie spul kiekt... spitsen de jonge bruintjes sterker de ooren; zien met schuwen blik langs de ooglappen naar de zij van 't hutje, en dringen eensklaps, met een rukkende beweging, naar de andere zij van den weg waar een breede sloot loopt.

Een luide kreet in het rijtuig doet het dagloonersgezin ontstellen. Arie vliegt den weg op. In 'tzelfde oogenblik dat het bijderhandsche paard slechts een voetstap van den slootkant is verwijderd, grijpt Arie den vanderhandschen bruine bij den toom. Met krachtige hand dwingt hij het paard naar 't midden van den weg. Terzelfder tijd doet een duchtige zweepslag van den menner den bijderhandsche vooruitschrikken. Nog éen zweepslag klinkt er. Een ‘Dankje, laat los!’ klinkt mede... en - met de wijdgesperde neusvleugels schier tegen de borsten, de ooren scherp vooruit, rent het den weg op... ‘Harrejennig!’ zegt Anneke. ‘God bewoare!’ zegt grootje: ‘'t Is niet alles in zoo'n rietuug; 't lee doar hoast ien de sloot.’

Geen twintig schreden van Winkels' hutje en schuin er tegenover, stond Bol de veldwachter op den drempel van zijn kleine woning. Eer hij den heer Van Zwiet kon te hulp komen, snorde het rijtuig hem reeds voorbij; maar, de heer Van Zwiet, of althans diens echtgenoot in het rijtuig, moest zijn ijver bemerken. Zie, met een dreigend gebaar wijst hij naar Arie's hutje, en, als het rijtuig reeds om den hoek in een stofwolk is verdwenen, dan treedt hij met een kwaadaardige uitdrukking op het gelaat, en met den veldwachtersstok naar de doornenhaag wijzend, op Arie toe:

‘Mo'j met dat lorretuug op de heg te hangen, m'nheer Van Zwiet ien de sloot joagen? Altied schorremorrie oan de weg!! Nog ens, heur, dan zu'j met burgemeister te doen hebben!’

‘Nou Bol, moak moar zoo'n lêven niet!’ zegt Arie bedaard: ‘hoe kos moeder denken dat die jonge peerds veur 'en onneuzel duukske den angst zouwe kriegen.’

‘Dat kos ze best begriepen as ze niet kiendsch is!’ roept Bol met een leelijken vloek. ‘Pas op!’ En weer met een vloek: ‘Die Bol zuukt, zal 'em veinden ook!’

Anneke keek grootje angstig vragend aan, en grootje zag haar zoon aan: Hoe de veldwachter zoo kwoad kwiem?

Toen Bol met een gesmoorde verwensching op de lippen naar zijn woning was teruggekeerd, haalde Arie de schouders op en zei: ‘Joa zoo is de mins: a'j iemand de woarheid zeit - al is't ien z'n eigen belang, dan geet ie 't oe wrêken.’

‘Zeg Oarie, hei'j Bol de woarheid gezeid... en wát hei'j gezeid?’ vischte grootje.

Maar Arie zei: ‘Och 't was zoo arg niet.’ En grootje vischte nog wel, en Anneke keek ook wel met spitse eugskes; maar Winkels trok de pet op den neus, um nog 'en kertieke te sloapen. Niemand had ermee vannoode dat ie Bol van mergen had gewoarschouwd, arnstig gewoarschouwd: umdat ie 'em giester oavond stomdronken noar huus had zien goan.

 

't Is drie uren in den middag. Winkels is al lang weer naar zijn werk. Anneke heeft een mooien bos goudsblommen met een paar boerentuin-rozen en wat vlierloof ertusschen bijeengeplukt, - veur mergen as 't Zundag is, - en grootje zit zoo'n bietje te dummelen achter 't verweerde roamglas.

Grootje dummelt onrustig, heel onrustig. Telkens komt er een pijnlijke trek op haar goedig gelaat, en nu en dan klinkt er door 't kleine vertrekje een kreuntje of zucht.

Zeer zachtjes komt Anneke met den bloemruiker in een waterkan binnen, stillekes, went grootje sloapt. Nee grootje sloapt niet:

‘Da's mooi Anneke! heel mooi! - Och heere!’ zegt grootje en trekt bij die laatste woorden weer een pijnlijk gezicht.

‘Och heere....!? Wat is 'r grootje?’

‘Niks kiend, och niks! 'en bietje ien 't lief.’

‘Ien 't lief? Hei'j kramp ien 't lief goeje grootje?’

‘Joa blombluumke joa!... O lieve heer wat kniept 'et!’:

‘Misschien van de pruum grootje;’ zegt Anneke.

‘En de appels en wrungel, alles bij mekoar;’ steunt grootje: ‘O minsen, minsen!’

Anneke streelt grootje de wangen; maar, dat helpt haar niet. Wat zou ze doen? 'En bietje woater ophangen en 'en kummeke werme koffie zetten....?

‘Woater ophangen? Joa da's goed, dierke. - O lieve heere! - Moar koffie, nee. - Ai! - Heur is Anne.’

‘Watte grootje?’

‘A'j is 'en bietje kruuzemunt woudt hoalen, en....’

‘Bij den dokter grootmoeder; moar dat duurt wel 'en uur zoo wied as ie woont.’

‘Nee proatgauwke nee, niet bij den dokter. - O heere! nee... ge weet wel.... toen we lest langs den diek goengen.... - O!’

‘O joa, joawel grootje, bij 't veerhuus niewoar? bij de hofstee van boer Vledder?’ valt Anneke in: ‘Joa, toen hei'j mien de kruuzemunt gewezen die doar allegoar ien 't wild oan dien diek gruuit. Joa, die za'k hoalen, dat was goed veur pien ien 't lief hei'j toen gezeid, en zoo'n bloadje smiek lekker ook. 'k Zal loopen wa'k loopen kan beste grootje;’ en, zonder meer wipt het vlugge ding het hutje uit, en ziet grootje - krampschommelend met 'et lief - deur de ruutjes heer hoar hartlepke noa, die den weg oploopt, noar den diek - zoo gauw as 'en hoaske!

 

Hijgend, gansch amechtig - met de woaterpereltjes onder 't kleine neuske - komt Anneke, geen kwartier later in 't hutje terug.

Grootmoeder had 'et arg te kwoad. Af en toe was 't minder gewêst, moar dan weer... O harrejennig!

Geen nood! nou zal 't gauw bêter goan. Kruuzemunt het ze ien overvloed; en ze is straf genogt, joa hoast zoo straf as 'en pêpermunje. - Wacht, de bloadjes van de stengeljes afgestreupt.

‘Best zoo dingske;’ knikt grootje hoofdschuddend van pijn. - Ziezoo, al die bloadjes ien 't kêtelje gedoan... zooveul as't moar kos.

Veurzichtig met den zwoaren woaterkêtel; 't is kokend dingske, pas op! O lieve deugd!’ komt de oude er weer tusschen. - Geen nood, 't hengsel blijft aan den kettinghaak hangen; Anneke behoeft de tuit maar te richten, en zie... 't kokende woater kumt ook krek met 'en vollen stroal ien 't kêtelje, en - 't ruukt al kruuzemundig!

't Is alsof de reuk grootje al goeddoet; misschien ook werkt het gezicht van Anneke mee; 't ketelje zet zij op 't vuur:

‘'t Mot trekken, zie. Niewoar grootje?’

‘Zeker liefke!’

‘As 't getrokken is dan zal 't krek zoo goed as 'en drank van den dokter wêzen niewoar grootmoeder?’

‘'t Zal best wêzen Anneke.’

Anneke's oogkes blijven strak en vol blijde hoop op het keteltje staren: ‘Zou 't al goed zin grootjelief...?’

‘Nog niet kiend!’

‘Wacht, zal vast 'en kummeke kriegen. Ziezoo... Nou zal 't wel goar zin grootmoeder; kiek moar, de woasem kumt al de tuut van 't kêtelje uut.’

‘Nou dingske, toe dan!’

Met het boezelaartje 't warme hengseltje vattend, schenkt Anneke een kommetje van 't groene vocht voor 't lieve grootje in; en grootje, als zij blazend telkens een teugje neemt, knikt ze tevens Anneke

toe, want Anneke ziet haar aan met een gezichtje dat geheel en al de vragen teekent: ‘Doet 'et goed grootje? Ku'j't al vuulen? Zou 't bêter goan?’

En 't goeng bêter, en een half uurtje later zei grootje: ‘Joa, klein dokterke, 't is bêter, Goddank!’ En, als zij haar mokkelt en zoent, dan heeft grootje voor 't kleinkind haar duizend en eersten naam, en zegt ze: ‘Heel bêter, mien lief, mien oarig Kruuzemuntje!’

 

Een week verliep en 't is weer Zaterdag. Zaterdags wordt er geen school gehouden, en Anneke die weer vrij heeft, zal heden een plan ten uitvoer brengen: 'en mooi spulleke dat ze eiges geprakkezierd het. - ‘Zoo'n wies dingske!’ heeft grootmoeder gezegd.

Grootje staat in de schaduw van den pruimeboom, en Anneke treedt door het kleine hek in de lage doornenhaag den landweg op; ziet nog eens om, en knikt grootje toe; grootje die wuift met de hand; en dan stapt ze met iets gewichtigs in haar tred meer voorwaarts, terdege den zak omklemmend die haar over den schouder hangt, maar, ze ziet alweer eens om, en roept zoo hard als ze kan: ‘Dag grootjelief! dag!!’

Grootje wuift nog van verre; maar Anneke verstaat niet best met waffer bijnoam grootje heur noaroept.

Bij 't bruggetje gekomen, waar de zeeg onderdoor gaat, kijkt Anneke nóg eens om, heel ien de verte ziet ze nog wel 't peerse jak van grootmoeder, moar, grootje geet krek de deur van 't huusken ien. - Grootmoeder's oog' zin niet zoo stark as de hoare.

En Anneke stapt sneller voort. In een uur tijds zou ze terugwezen. Iedereen die ze tegenkomt zegt ze g'n dag, met 'en knikske, en allegoar - zelfs boer Balders van 't Bijenveld - zeggen weerum: ‘Dag Anneke!’ - De kwoaje schepershond van 't Gouwe-erf, die heur met den schoapstroep veurbijkumt, grumt geen spier, moar striekt met z'n kouwe neus of natte tong - Anneke weet eiges niet wat - langs heur kleine hand, asof Filax heur kussen wou

‘Gemergen scheper!’

‘Zoo Anneke... goa'j gres snijen...?’

‘Nee scheper, kruuzemunt!’

‘Kruuzemunt...? Zoo! - Goeje mergen!’

‘Goeje mergen scheper.’

Ja, Anneke gaat kruizemunt snijden. Dat was een heerlijke inval geweest: kruuzemunt was goed veur de krampen in 't lief. Bij 't veerhuus bezijen den hoogen Riendiek doar sting kruuzemunt, 'en heeleboel; nooit wier ze afgeplukt... ‘en’ - had ze heel zachtjes in grootmoeder's oor gefluisterd: ‘as we dan 'en heele zooi bij mekoar hebben grootje, dan zuwwe ze dreugen op de vuurploat, en oan den dokter verkoopen; en veur de centen 'en tabaksdeus

veur voader koopen as ie joarig is, en - moar dat zei ze niet: 'en neië snufdeus veur grootje d'rbij.’

't Is een belommerd gedeelte van den hoogen Rijndijk nabij het veerhuis. Aan weerszijden van den dijk staan, ongeveer ter halverwege van de glooiing, flinke appelboomen - vol pardiezen en rabouwkes, moar, riep zin de appels nog bij lange noa niet. - Even beneden de appelboomen aan de buitenzijde van den dijk is een rasterwerk, waarachter de vette ossen in de heerlijke uiterwaarden grazen tot op den oever van den frisschen Rijn; en evenzoo bevindt zich ter halverwege van de dijkglooiing aan de binnenof Betuw-zijde, een rasterwerk ter verbinding van een op onregelmatigen afstand gescheurde doornenhaag, welke haag mét rasterwerk, de hoeve van boer Vledder - aan de dijkzijde - bepaalt.

En hier is het dat Anneke den zak van den schouder glijden en haar oogen met blijdschap over de kruizemunt-pollen weiden laat. De pollen zien d'r hoast als pollen brandnêtels uut, moar ze hebben kleinere donkerder bloadjes, en - prikken, dat doen ze niet.

Wacht - grootje's kniepmeske uut den zak gehoald, opengedoan, nou oan 't snijen.

't Geet langzoam, moar 't geet toch.

‘Zoo druk aan 't wark Anneke?’ roept Truitje van 't veerhuis die met de glimmende koperen roomkan op den rug, en een emmer aan den arm, in de hoogte op den dijk voorbijgaat.

‘Joa Truitje, en 't is werm, zelfs hier in de schaduw van den appelboom;’ roept het kleintje weerom.

‘Wi'j 'en munje vol room Anneke?’

‘Nou! asteblief;’ zegt Anneke. Ze steekt haar mes ien den grond; klimt de glooiing op, en als zij boven is gekomen dan bukt zich Truitje, en - Anneke mag het holle deksel uut de koperen kan trekken, en uut den emmer volscheppen, en dan lêgdrinken, heelemoal lêg. Jong zoo lekker! - ‘Dank oe vrindelik Truitje!’ zegt Anneke, en de blanke room die nog om 't munje glimt, striekt ze weg met den rug van 't kleine henje.

‘Tot oe dienst Anneke. Ziezoo!’ De koperen stop steekt weer in de kan, en, als Truitje haar weg vervolgt dan glimt de kan nog een poosje in Anneke's oog, totdat ze haar mes weer opzoekt en met vernieuwden lust aan 't werk gaat. - De zak is nog geen darde deil vol; 't geet langzoam, moar... 't geet toch.

Twee hoogbeladen hooikarren knarpen door 't kiezelzand al nader en nader op den Rijndijk. Anneke ziet even naar boven. Zij ziet karraderen en paardepooten en menschebeenen, maar voor de stof knijpt ze de oogen dicht.

‘Zoo bi'j oan 't appels zuuken!’ roept een mansstem van boven: ‘'t Spul is niet riep. - Mot er geen êten, klein ding!’

‘Nee! 'k bin oan 't kruuzemunt snijen!’ roept Anneke.

Of 't niet verstaan was? althans de stem klinkt weerum:

‘Wacht, hier hei'j 'en bêtere. 't Is 'en vroege renet; a'j 'em nog 'en poar doag' ien den zak houdt dan zal ie zoo mul zin as koek.’ En - op 'tzelfde oogenblik ziet Anneke 'en appel, niet ver van heur af, op de diekhelling neerkommen, en, rollen noar lêger... onder de rastering deur - 'en heil eind wied, in den bongerd van boer Vledder.

‘Wat zoo'n appel kan loopen, en zonder been' oan 'et lief!’ roept het van boven op wat verderen afstand.

‘Dank oe!’ zegt Anneke, en luider vraagt ze: ‘Zou 'k moar deur de rastering goan?’

‘Woarum niet!’ klinkt het nog eens, maar meer uit de verte, en - de wielen der hooggeladen karren hoort ze steeds minder en minder kraken in 't kiezelzand; maar ze volgt ze niet met de oogen, want ze tuurt naar de plek waar ze meent dat de appel in 't gras ligt.

Nog maar half besloten, staat Anneke eenige oogenblikken met den voet op den ondersten legger der rastering; maar dan - woarum niet...? - dan bukt ze 't kleine köpke umlêg; 't rugske krom; 't eene beentje zet ze over 't hout, 't andere beentje hoalt ze met de rökskes noar zich toe, um hoastig noar de plek te loopen woar de appel leit, moar - de appel leit er niet. Hier niet, doar niet, woar is ie gebleven...?

Da's spietig! - Anneke kan 'em niet vienden.

Nou meent ze... moar nee, 't is 'en roodachtig kleiwortelbloadje. - Doar ziet ze... nee, 't is 'en kleine paddestoel tussen 't gres. Hier... nee, dat gruune appelje kan 't niet wêzen, da's afgevallen van den boom. Wacht... doargunder...!?

‘Wel doe bliksemsding! mo'j appels streupen in boer Vledder's bongerd!? Herruut ze'k! herruut!’

Met een vuurrood gezichtje schrikt Anneke op. Zoo'n stem had ze nog nooit geheurd: de beentjes trillen heur onder 'et liefke. Boven op den diek steet de veldwachter, en hij kiekt zoo iesdig kwoad, en hie dreigt met den stok noar veuren, krek as loast bij voader's huuske: alêvel, toen woaren voader en grootje d'rbij, moar nou.... O lieve heer! doar kumt ie den diek af... altied den stok noar veuren.

‘Zu'j d'r uut! kleine feeks van 'en dief! zeg?’ schreeuwt Bol de veldwachter opnieuw: en Anneke ziet hem, o goeje hemel! de rastering overklimmen, en wordt zoo wit als een dooje!

‘Moar.... moar.... ik zocht....’ brabbelt Anneke angstig.

‘Appels stêlen! veur de galg opwassen! lui dievenpak!’ schreeuwt Bol, steeds naderkomende en nog altijd den dreigenden stok vooruit: ‘Herruut ze'k! Allo!’

Maar Anneke - in een wip heeft zij de klompjes van haar voetjes gesmeten, vort! en... loopen doet ze, loopen wat ze kan, harrejennig zoo'n viefke! - Bol is woedend.

‘Hier ze'k! hier!’ schreeuwt hij het vluchtende haasje na, en als hij zich mede in de vaart zet om spoedig het kleintje te achterhalen, dan.... dan zwakt hij en zwikkelt, en smakt ie voorover. - Anneke ziet even angstig om. Woar was ie? - Maar zie, daarginder wordt het kleine klompje van Anneke luide verwenscht, doch door het ongeval nog meer verwoed weer overeind gesprongen, vliegt Bol opnieuw het meisje na, dat intusschen een goed eind op haar vervolger heeft voorgekregen.

‘Zu'j stoan! zu'j stilstoan....!?’ schreeuwt Bol; maar Anneke den man weer ziende, snelt opnieuw weder voort, en ofschoon ze verbijsterd van angst niks, nee hoast niks meer ziet: loopen kan ze nog, loopen best!

Moar o heere! ienéns mot ze stilstoan, pal ienéns veur de breeje sloot; - en - doar kumt ie...! Zal ze rechts, zal ze lienks...? O heere doar kumt ie! 't Schiemert heur veur de eugskes; ze sleet er de henjes veur; nou ziet ze niks meer, moar eindlik doar was ie, en, 't was hoar asof 'en knieptang heur vast ien den erm kneep.

‘Zoo kwoaje dern! he'k oe doar! Wou'j mien ontloopen zeg! Allo veuruut!’ bijt de veldwachter het bevende kleintje in 't oor, en met forschen ruk dwingt hij haar terug te keeren op haar pad, tot bij de plek waar haar klompjes liggen, 't eene klompje van boven gebersten, straks deur den voettrooi van Bol.

En of het arme Anneke met bevend piepend stemmetje al roept dat ze niks gedoan het, en dat ze kruuzemunt snee - met al die leugens het de veldwachter niks vannoode: ‘Vort! allo vort!’

Arm klein dingske! de leelijke veldwachter die haar den zak heeft op den schouder gelegd, duwt haar met forsch geweld de glooiing op, en dwingt haar op den dijk voor hem uit te gaan. Met de punt van zijn stok stoot hij haar boosaardig van tijd tot tijd in de lenden, en zegt dat ze wat gauwer mot loopen. Maar Anneke kan niet gauwer, want het gebersten klompje doet haar bij iederen voettred zoo zeer op de wreef:

‘Ik kan niet veldwachter, 't vuutje duut mien zoo zeer!’

‘En ik zeg oe: veuruut; doe luiwoammes!’ roept Bol en stoot haar opnieuw met den stok in de lenden.

Anneke begint bitter te schreien. Ze had toch niks geen kwoad gedoan, en woarum dat de veldwachter dan zoo wreed was? Nooit van d'r lêven was iemand zoo kwoad tegen hoar gewêst; en wat zou grootje wel zeggen dat hoar klumpke kapot was. En, woar zou ze noar toe motten; woar...?

‘Och veldwachter, loat mien asteblief noar huus goan?’ zegt ze snikkend, terwijl de tranen haar over de mollige koontjes biggelen.

Maar de veldwachter heeft een duivelachtig genoegen in de vrees en smart van het lieve kind.

Arie's vermaning steekt hem in de borst, en die moet hij wreken;

de lafaard! De postbode die op eenigen afstand naderde, moet het hooren dat die kleine schavuut 'en appeldievegge is.

‘Wat! Slim Anneke van Arie Winkels?’ zegt de bode die nu zijn geregelden tred vervolgend, het tweetal is genaderd en nu voorbijgaat: ‘Za'k ze dan moar mee noar stad nemen veldwachter? Doar hei'j 'en huus met dikke troalies.’

‘Dát was niet kwoad bode, moar hier onder den toren hewwe ook goed lozies, en 't is zoo duuster as ien de hel, en rotten zin d'r.... Atjuus plezierge wandeling.’

‘Atjuus!’

Anneke voelde haar knietjes knikken:

‘Nee, nee! niet onder den toren veldwachter; nee!’ roept ze angstig en onder het schreien door.

En weer krijgt ze een duw met den stok, en zegt de nijdige lafaard: Allo ze'k! veuruut!’

 

De burgemeester van het dorp is een dikke heereboer met een rond rood en vol gezicht. Hoe het mogelijk was dat hij burgemeester is geworden begrijpt hij zelf niet, want van de ambtsbezigheden weet hij bijna evenveel als de ganzepen waarop hij altijd kauwt indien hij een moeielijk geval heeft; en ‘alle gevallen’ zijn in het oog van den ronden burgemeester, ‘moeielijk, zeer moeielijk.’ Het allermoeielijkste van alle gevallen is de omstandigheid, dat juffrouw Lus - zijn echtgenoot - niet verkiest dat manlief voor het burgemeesterschap bedanken zal.

Een ding is gelukkig voor burgemeester Lus: hij heeft een uitmuntenden secretaris, en de secretaris is altijd present - want burgemeester is roojaal - dat is ie! Ook Bol. de veldwachter is een zeer bruikbare vent. Niet alleen dat Bol altijd met plezier boodschappen voor de juffer van den burgemeister doet, beveurbeeld visch uut stad hoalen, of wijn bestellen, maar hij is ook ‘slim op z'n vak’ zeit de burgemeester; jammer dat ie een bietje veul ‘klaart en rooje-jenevert’, maar anders best en actief - soms al te actief.

Klein Anneke staat voor een tafel waarover een groen lakensch kleed ligt, en waarop een hooge looden inktkoker met dito zandkoker staat. Achter die tafel zit Lus de burgervader. De secretaris Hoefzoetnagel zit aan een kleinen lessenaar bezijden de tafel, zóo dat Lus hem zien kan als hij zich even terzij wendt.

De veldwachter staat naast Anneke.

‘Zoo. heb jij appels gestolen, zoo!’ zegt de burgemeester: ‘Zoo heel goed! Ahja... hoe is je naam?’

‘Nee nee!’ schreit Anneke: ‘nee burgemeister, zoo woarlik nee!’

‘Zu'j stil wêzen,’ zegt de veldwachter: ‘Heur ie niet dat burgemeister vroagt hoe da'j heit?’

‘Anneke, burgemeister!’

‘Anneke? Zoo, heel goed. En je ván?’

‘Ván....? van voader burgemeister. Moar appels gestolen dát he'k zoo woarlik niet!’

‘Zóo, maar je voader's naam wou ik weten.’

‘Arie Winkels, burgemeister.’

‘Winkels. Zóo, heel best! Ouderdom?’

‘Watblief burg.... meister....?’

‘Hoe oud da'j bint!’ snauwt de veldwachter.

‘Ikke.... tien joar burgemeister.’

‘Beroep.... of nee.... Watblief secretaris?’

Hoefzoetnagel is den burgervader met een papier genaderd; wijst er met een vinger op, en fluistert meteen den edelachtbare wat in 't oor.

Lus knikt, en zegt van tijd tot tijd zachtjes: ‘Jawel... Ja Ja! - Sjuust! Dunkt mij ook....! Docht ik net al!’

De secretaris zit weer voor zijn lessenaar.

De burgervader knauwt op de veder van zijn pen, en, straks op den looden inktkoker turend zegt hij: ‘Een moeielijk geval! hum!’ Dan eensklaps tot Anneke: ‘Zul je 't nooit wéer doen, zeg?’

‘Nee burgemeister, nee! moar ik heb niks gedoan.’

‘Zu'j den mond houen met de leugens!’ grijnst de veldwachter: ‘Zeg, zu'j!?’

De ronde blozende burgervader is te goedaardig dan dat hij - vooral na het fluisterend gesprek met zijn secretaris - geen medelijden met het lieve schreiende kind zou hebben. Den veldwachter vindt hij een beetje erg actief, ja barbaarsch.... Tedeksel.... baars....! Daar valt hem wat in. Als hij 't vergat dan zou vrouwlief zenuwachtig worden: ‘Och Bol, zou jij de baars 'reis eventjes uit de kaar willen halen; we zouen 'en sausbaarsje hebben van middag. Wil je?’

‘Tot je orders burgemeister, moar met je premissie burgemeister, zou ik dit galgen-oas hier, niet erst is veur 'en uur of wat onder den toren zetten? 't Is van 't repalje burgemeister.’

Lus ziet toevallig naar zijn secretaris. Hoefzoetnagel is druk aan. 't werk, maar zijn neus wijst in de richting van de deur.

‘Veldwachter!’ herneemt Lus deftig, en voegt er nu eens in het volle besef zijner edelachtbaarheid bij: ‘Vertrek!’

‘As je kleine dieven loopen loat dan worden ze as groote gehangen!’ grauwt Bol met den duim op Anneke wijzend: ‘En as burgemeister zoo weinig um peliesje geeft, dan kan Bol wel goan hengelen in ploats van z'n eigen dood te loopen.’

De neus van Hoefzoetnagel wijst nog spitser in de richting van

de deur, terwijl 's-mans oogen onveranderlijk op zijn schrijfwerk zijn gevestigd.

‘Bol, geen praatjes. Dat voegt.... dat past.... niet. Ik ben burgemeester, en jij veldwachter, weetje;’ zegt Lus.

De vleugels van Hoefzoetnagel's neus applaudiseeren.

‘Ja dat weet ik best!’ zegt Bol: ‘moar as de secretaris z'n eigen met de affeeres bemoeit’ - en hij werpt beurtelings een nijdigen blik op den schrijver en het kind - ‘dan motten ze hem moar in jou plaats zetten, af anders veur mien het dievenpak achter de vodde zitten.’

Een kleine tien minuten later is Anneke op vrije voeten. Zij is nog erg beverig op de beentjes, en de oogen doen haar zeer van 't schreien, zoodat zij ze haast niet kan openhouden in de felle zon. Maar toch, zoo snel als ze op het geborsten klompje voort kan, stapt ze den dijk over tot bij den afweg die, langs kerkje en schoolhuis en kleinere woningen, naar vader's hutje voert. Gelukkig heeft burgemeester haar den zak met kruizemunt weeromgegeven, maar bitter leed doet het haar dat burgemeester, die toch op 't laatst zoo vrindelik was, niet gleuven wou dat Bol onwoarheid sprak; 't was slecht van Bol, heel slecht!

‘Wat schêlt er oan, klein blauweugske?’ zegt een blonde krullebol van dertien jaren omtrent, die in 't gras naast het kerkhof köpken-over heeft gekeukeld, en nu met een paar luchtige sprongen op het kleintje toeschiet.

Willem krijgt een kleur van kwoadheid nu Anneke hem alles heeft verteld, en zegt dat die Bol 'en gemeene vent is, en dat ie den hals moar had motte brêken toen ie over d'r klumpke viel, en, joa, dat ie voader centen zal vroagen om veur Anneke 'en poar neië klumpkes te koopen. Anneke most moar goedsmoeds wêzen. Wacht! hij zal den zak veur hoar droagen; ze was 'en oarig dingske, dat zei meister ook, en dat zeiën ze allegoar!

Och lieve minsen, wat hêt grootje in den angst gezeuten! Om negen uur is 't kleine liefke de deur uutgegoan, en nou, op slag van twoalven doar kumt ze pas oan. Goddank dat ze d'r weer is! Wel heere m'n tied! zoo'n veldwachter! Ze zal 't oan Oarie vertellen hoe ie 't lief en oarig kruuzemuntje getemtierd hêt. ‘Lief klein hertelepke!’ en grootje kust Anneke wel tien keer achtermekoar, zóo, dat Willem ook hoast trek kriegt um 't blondje te kussen moar nee: G'endag soam! - Noar huus loopt ie zoo hard as ie kan: um vader en moeder wat centen te vroagen, en t'oavend de klumpjes te brengen.

Nee grootje! nee, niet oan voader zeggen, nee! As voade kwoad was dan kon ie noa 't êten niet sloapen; en grootje ze ‘Krek zoo!’ En voader mocht ook niet weten van 't kruuzemun um den verjoardag en de neië piep. - Net zoo, denkt Anneke en........ de snufdeus voor grootje.

De zomer is voorbij. De tabakslanden zijn kaal geplukt. De appels en peren - zelfs de heele late - zijn alle van de boomen; in éen woord, de oogst is binnen. Hoe rijker de menschen zijn hoe meer dat ze lachen kunnen. Vooral de burgemeester Lus; boer Balders van 't Bijenveld; Romein de vetweier en niet 't minst m'nheer Van Zwiet kunnen lachen. Hun schuren en bergen zitten vol, en - 't vee is duur, en 't koorn is duur, en veur de tabak hebben ze al twintig gulden geboojen, eerd- best- zandgoed-lompen, alles deur mekoar. Twintig gulden de honderd pond! ‘Wat zukke minsen riek worden!’ zegt grootje.

Grootje is niet jaloersch, ‘nee, moar 't is toch vremd ien de wereld,’ denkt ze: ‘de rieken lupt alles mee, ze kriegen meer as meer, en de erme zal nog onspoed hebben ien 't geringe.’ 't Was niet anders! 't Klein bietje eerdappels dat ze te rooien hadden was niet meegevallen, en dan - 't was moar 'en onneuzel ding - moar, 't kruuzemunt woar 't kleine dernje zoo'n zoeren oogst oan gehad had, geen tien stuuvers.... geen dubbeltje.... geen rooje cent had ze bij dokter der veur kriege kunnen. Alles wat dokter ien de apteek noodig had, dat kreeg ie uut stad zeidie; en zoo had Anneke met heur kruuzemunt weer aftrekke kunnen. Dokter's juffer had heur wel noageroepen, en heur 'en poar zuute kuukskes gegeven, moar 't kleine ding die ze veur grootje en voader bewoarde, had ze zeker ienploats van ien 't zekske te stêken, der noast gestoken, went, toen ze thuus kwiem had ze geen centen en geen kuukskes ook. 't Liep alles zoo tegen. 't Was noarigheid!

Maar op zekeren morgen had Anneke toch een kleur van plezier. Aan 't geval met Bol den veldwachter dacht ze niet anders dan wanneer ze hem met een norsch gelaat voorbij zag gaan, of ook, als ze somtijds naar het geborsten klompje keek, dat de klompen-maker met 'en klein houten beugeltje gemaakt had. Willem Stoete had zeker geen centen kunne kriege, went neië klumpkes had ie niet gebrocht, en, sinds dien morgen had ze hum niet gezien, went bij m'nheer Van Zwiet was ie tuinjongen geworden, en Willem's voader woonde oan gundsen kant van 't groote Van Zwiet's-huis.

Moar nu - zie, nú heeft Anneke 'en kleur van plezier. Met twee schoentjes in de hand staat ze bij grootje's stoel aan de kleine klaptafel. De schoentjes zijn niet nieuw, nee, alles behalve, maar 't zijn leeren schoentjes, zie moar, en krek zoo groot as heur vuut! En Willem Stoete steet vlak tegen heur over; en hie kiekt ernoar hoe Anneke 't zool onder tegen 't vuutje past; en z'n oogen gliensteren ook van plezier, went.... Mie de kindermeid had ze oan Herm den ‘hoazenvilder’ verkocht met ouwe linten en 'en kniepmuts en kersjet; en toen, toen het ie de schoentjes van Herm veur 'en dubbeltje weerumgekocht - dát was z'n halve wêkloon, - um ze oan Anneke te geven; went - vergêten had ie Anneke en de be-

lofte niet; en: ‘Niewoar, schoentjes zin nog zachter as klumpjes?’

Als Anneke wat kreeg van voader of grootje, dan kuste ze voader of grootje altied. Nou had ze Willem ook wel willen kussen; moar, Willem sting oan den overkant van de klaptoafel, en Anneke kuste grootje; en grootje zei dat Willem 'en beste jonge was; en Anneke knikte van joa! en trok de schoentjes aan, en liep - zoo zacht asof ze op de kousevuut' liep - met een vaart naar het lage houten broodkastje; trok een bovenla open; nam er wat uit; stopte het Willem met een zenuwachtig schokje in de hand, en - voort was ze op haar schoentjes de deur uit.

‘'En vuursteen!’ zegt Willem en ziet grootje half vragend aan.

‘Meugt 'em best houen jungske!’ knikt grootje: ‘'t klein ding het 'em eiges ien 'en grienthoop gevonden; 'en vuurkei kent ze best uut duuzenden steen'!’

En als Willem heengaat met den ruwen steen in den zak, dan ziet hij 't hutje nog eens rond, maar, Anneke ziet hij niet. - En grootje als ze Anneke straks noar binnen roept, dan denkt ze: 't Kiend is krek as de keuning uut 't verhoalje: Goed veur goed gift ze weerum, heel anders as Bol, die gaf kwoad veur goed, en heel anders as de rieke Van Zwiet, die niks dee, en toch ien de sloot had gelêgen as Oarie z'n peerd' niet ien 't spoor had gehouen.

 

De herfst werd nat, heel nat. Overal was 't soeperig en klesserig: op de kleiwêgen, ien 't broek, zelfs op den grintdiek, overal. 't Kwiem zeker van de nattigheid, meende grootje, dat zij weer zoo rimmetiekig was, en 't kwiem ook zeker van al die natte vuut', dat d'r zooveul krampziektes in 't lief woaren; ze had al heure proaten dat de vrouw van Roelvink....

‘Nee moeder nee! d'r wier d'r eentje verwacht,’ zegt Arie: ‘en toen 't kleintje d'r was, toen....’

‘Och lieve heer.... is Willemke Roelvink zóo heergegoan.... Krek as Anneke's moeder, mien beste Hanske!’ Grootje veegt met haar boezelaar een traan weg.

Arie kan bij dat sjepieter niet lang stilstoan, dat moakt 'em altied zoo kienderachtig.

‘En 't geval bij m'nheer Van Zwiet, Oarie! Is de koetsier dan niet....?’

‘Nee moeder, allegoar proatjes! Die kerl het z'n eigen overvrêten, dát het ie. Met de andere booje had ie gewed dat ie 's-middags 't spek veur z'n vieren heel allinnig zou opêten en nog drie dikke weitemêls-koeken d'r bij. Toen ie den darden koek zoo gluujend noar binnen had, doar zakte ie in mekoar, en, veur húm had de dokter veur niks de- wiesheid geleerd; dood was ie, stik! as 'en plank! Joa 't is wel zundig dat 'en mins 's-Heeren goeje goaven zoo dierlik misbruukt. - Wiwwe bidden....?’

‘Joa!’ zei grootje met een zucht, en ze vouwde de handen, liet het hoofd zoo'n beetje opzij zakken; sloot de oogen, en dacht.... ‘En welluu? welluu hebben niks as eerdappels met 'en klein bietje azienreuzel!’

Arie drukte de pet voor de oogen, en zei 'et: Onze Voader! En Anneke, Anneke zat haast krek as grootmoeder; maar, toen ze: 't Heere zêgen, en wat er meer volgde tusschen de roode lipjes gepreveld had, en naar de aardappels zag die in den rooden schotel dampten, terwijl de azijn met het weinigje reuzel zoo lekker rook, toen zei ze zachtjes zoo in haar eenvoud: ‘Wij zullen ons niet doodêten, Goddank!’

't Was dienzelfden avond al heel vroeg donker en erg donker ook. Het eenige licht dat er op den dorpsweg viel - waar ook Winkels' hutje stond - kwam uit de kleine smidse. 't Was een mooi gezicht voor de kinderen in de buurt; dat rooje vuur, en dat gloeiende ijzer, en Paul de smid met zijn bloote armen zoo hel verlicht; en dat afspatten van de vonken als hij op het ijzer sloeg: Hê, smid worden!’ dacht Anneke, die er ook naar keek: ‘as ik 'en jongen was dan wier ik 'et zeker!’ Paul wischte zich juist met den ruigen blooten arm de zweetdroppels van het voorhoofd. 't Was niet alles dat warken!

Maar toch, Paul werkte stevig door, en bemerkte niet dat Anneke en de andere kinders die buiten stonden, de hoofden van hem hadden afgewend. De lichtglimp die uit de smidse kwam, gleed den weg over, juist tot aan de woning van Bol den veldwachter. - Wat was doar te doen? Telkens zag Anneke in 't glimplicht minsen hen en weer schieten, en as Paul 'en oogenblik ophiew met beuken, en de bloasbalk niet soesde, dan ko'j duudelik heuren dat er druk wier geproat.

't Was erg klesserig op den weg, en de klompjes bleven haast steken, maar Anneke die 't veldwachtershuis toch voorbij moest, liep de andere kinders na, en stond weldra onder meer anderen, aan 't eind der lange glimp uit de smidse, voor 't veldwachtershuisje. Maar, Anneke kon niet te weten komen wat er eigenlijk te doen was. ‘Watte....?’ zei ze een paar keeren achtereen. Maar een groote man riep: ‘Vort! de kinders motten noar huus toe!’

Ja, Anneke begreep ook dat ze noar huus most, went 'en schel klökske klonk in 't veldwachtershuus, en sloeg hoastig zes. Moar ze wou toch wel weten of Bol 'en ongeluk het gekregen of wat 'et is....? Achter haar zegt een vrouw op gejaagden toon tot een andere - Anneke kan niet zien wie het zijn: ‘Ja ijselik is 't! Um schiemeroavend is ie noar Van Dulm's harbarg gegoan; ien de gelagkoamer het ie 'en munje vol gepruufd; toen ien 't veurhuus riest en kluutjes gekocht en ook 'en flesch jenever. Onderwêge noar huus,

mot ie weer arg trek ien 'en slukske hebbe gekregen, en de flesch oan den mond gezet.’

‘Zoo'n zuuperd!’ zegt de andere.

‘Joa mins, doar hei'j wel geliek in,’ herneemt de eerste: ‘en dát mot God bêter't op oe en mien en ander volk passen dat zuinig en altied bekwoam is; moar ik zeg die God hebben wil die kan ie wel kriegen ook!’

‘Nou, dat geleuf ik mins, of ie!’

‘Joa, as drek en modder viel ie in mekoar. Gillend en roazend is ie bij Limpers op 't brugske ieneengezakt, en hebben ze hum gevonden met 'en flesch vol fijtriool noast 'em; de slok fijtriool is as gluuiend iezer noar binnen gekommen. Luuster moar, luuster, nog ku'j 'em daorbinnen heuren karmen van kramp en van pienen in 't lief.’

‘Heere bewoar ons! Geen wonder, geen wonder!’

Tien minuten later staat er al meer volk voor de woning van Bol. 't Is natuurlijk dat ze er blijven staan, want - de veldwachter zelf is nu niet present om zoo veel belangstelling met zijn stok uiteen te drijven.

‘Nou wat mo'j, zeg! mo'j 'en mins de rok van 't lief trekken, zeg!? 't Onmundig spul mot tegenswoordig ook al overal met den neus bijwêzen. Goa sloapen, da's bêter as neisgierig de oogen ien 't vuur te stêken!’ Zoo snibt en snauwt een klein vrouwmensch en stelt zich vierkant in de groep, om met haar breede figuur een kind dat haar terzijde trad, den doortocht te beletten. Maar het kind heeft de onvriendelijke rede niet eens ten einde gehoord; bij de eerste tegenkanting is het al aanstonds zijwaarts omgegaan, en nu, zie - 't licht in 't veldwachtershuisje teekent even de kleine schaar die wauwelt voor de deur, want het licht gleed naar buiten, omdat het kind naar binnen is gegaan.

‘Da's zeker Mareitje die noar dokter's huus is gewêst;’ zegt er een uit de nu weer duistere groep.

‘Nee nee.... 't is Anneke; Anneke Winkels!’ roept een jongensstem.

Anneke hoort niet wat Willem Stoete en de anderen nog meer zeggen; de deur is achter haar dichtgevallen.

Daar staat Anneke in het kleine vertrek. Anders is zij zoo bang, zoo bleu en bang; moar nou, 't is heur krek asof de man met de holle oog' die in de bedstee krimpt en karmt van de pien, asof ie heur voader is, en krek asof d'r geen andere minsen ien de koamer zin:

‘Hier! hier he'k kruuzemunt vrouw Bol.... hier!’ zegt ze met een hijgend stemmetje dat van de haast getuigt waarmee zij den tocht heeft volbracht: ‘Da's goed, o zoo goed veur de krampen ien 't lief.... Mo'j thee van zetten vrouw Bol.... veul kruuzemunt en weinig woater zei grootje,’ en den vollen boezelaar met het gedroogde kruid schudt ze op den stoel naast de bedstee, en....

Bol ziet heur oan met die holle, van pien zoo oakelikke oogen, en smiet zich um ien de bedstee, en karmt: ‘O Heere! o God!’

En Anneke - ienéns wordt ze bang, bang en beduusd. Wat ze zeggen dat heurt ze niet, en.... dat ze buuten gekommen 't ge beugelde klumpke ien de klei loat zitten dat vuult ze ook niet, moar thuus velt ze um grootje's hals, en bêft ze asof ze kwoad had gedoan. 't Was oakelik gewêst, arg, vreeselik arg!

Onneuzel klein dingske! Kruuzemunt brengen oan 'en mins die zóo tepas kwiem as Bol!

Ja klein blondje, er zijn er die gelachen hebben toen ze 't hoorden: Kruuzemunt! De veldwachter had 'et gerei niet kunne zien, en gewezen dat ze 't weg zouwe doen. Wat zou kruuzemunt veur zoo'n pien! Moar vrêmd, loater het ie steunend en karmend um 'en tekske gevroagd en hie het 'et ien de hand genomen, en - 's-andren doags lei Bol met de oog' star en stief noar boven, en ien de vuust die op de borst lei, zat nog 't tekske kruuzemunt, vast, heel vastgeknepen. Nou - 't was geen kwoad, en 'et tekske kon d'r wel in blieven ook.

‘Arg onneuzel!’ zei het dikke korte vrouwmensch dat zich 's-avonds zoo vierkant in Anneke's weg had gesteld ‘Arg onneuzel!’ zei ze toen ze 't vernam: ‘Doar mo'j kiend veur wêzen!’

Krek, breed, dik, klein vrouwmins! doar mo'j kiend veur wêzen. Ge kent de geschiedenis niet, en doarum begriep ie 't niet, moar, alda'j z'ook kon weten, dan begriep ie ze nog niet: Mo'j kiend veur wêzen, breed, dik, klein vrouwmins, kiend!

Willem Stoete had 'et begrepen. 's-Nachts kon hij er bijna niet van slapen. Drie- vier- vijfmaal is hij de bedstee uitgesprongen; maar in 't laatst van November komt de zon zoo vroeg niet. 't Was of ie de rooje lipkes van Anneke zag toen 't rood oan den hemel kwiem; en 't blauw dat woaren d'r eugskens, en - maar rust had hij niet, en, fluks in de kleeren, is hij al de deur uut, opweg naar... nee - niet naar Anneke, maar opweg naar 't groote Van Zwiet's-huus, reeds lang vóordat de zon door de openstaande bedsteegordijntjes, Anneke met een helder blinkend straaltje op het gladde voorhoofdje wakker kust.

't Was maar goed dat ze nog wat geslapen had het lieve kind. D'r heeft een loftrompet geklonken zoo hard dat men 't misschien in 't hutje had kunnen hooren.

En grootje, als ze 't kleintje daar nog slapen ziet, dan veegt ze zich een traan weg, en fluistert Arie toe, terwijl ze hem 'en kummeke koffie bij 't morgenbrood schenkt: ‘Oarie, zóo'n kiend is er geen tweede ien de wêreld;’ en als Arie knikt met een Goddank in 't hart, dan zegt grootje nog bij zich zelve: ‘Goed veur kwaod! As zóo een ien 'en koets kwiem te zitten dan zou'j zeggen da's rechtveerdig... as 't zoo wêzen kon!’

Harrejennig wat had Willem gebloazen en getoeterd; 't heele Van Zwiet's-huus op de been; zóo hard en zóo mooi dat de jonge freulekes de troan' over de wengskes liepen, en m'nheer Van Zwiet 'em oankeek asof Willem 'en toovenoar was die op de hark - woar ie mee in de hand stond - 'en engelenzang had geblazen.

En m'nheer Van Zwiet had gevroagd woar of dat Anneke woonde; en Willem had gezeid: ‘Ien dat hutje ien de darpsstroat m'nheer woar ie van 't zomer hoast met de jonge peerds ien de sloot had gelegen.’ En m'nheer Van Zwiet had lang noar den grond gekeken en niks meer gezeid....

Nou, 't was ook zoo vremd niet dat ie 't vergêten had.

Maar ook, nog denzelfden dag, stond m'nheer Van Zwiet met de mevrouw en de twee freulekes half en half buiten het hutje. - Grootje was d'r verlêgen mee. Verlêgen met zooveul grootheid. - Willem sting bij den pruumboom die koal was; en de freulekes hadden 'en mooie pop en 'en groote koek veur Anneke, moar, Anneke begreep d'r niks van, en begon hoast te schreien zoo beduusd as ze was. En mevrouw Van Zwiet proatte met grootje - die zich schoamde umdat ze geen stoelen veur al die grootheid had en volstrekt 'en kêtelje koffie wou zetten, en.... van de twee rieksdoalders veur 't oarig kruuzemuntje ook schiemerig ien de oogen wier.

En m'nheer Van Zwiet sting met Winkels bij de heg te proaten. Winkels met de pet ien de hand; en Winkels zei: ‘Joa m'nheer tenmienste - as boer Limpers de jonge peerds veur den boerenwoagen prebieren wil dan het ie altied gern da'k noast 'em veurop kom zitten; zie m'nheer, de eene mins - wi'k is veronderstellen - het 'en handigheid met 'en spul, en 'en ander zoo niet!’

't Was al schemerdonker toen in den omtrek van Winkels' hutje, en vooral bij de smidse, het groote nieuws wordt verkondigd en bebabbeld: ‘Winkels kumt ien de grootheid, en misschien wel in 't livverei van den dikken koetsier die zich eiges te bersten at!’

Tien blijde lente's hebben sedert dien natten herfst het Betuwsche dorpje verjongd, maar - grootje is van al dat verjongen niet jonger geworden. - 't Kan d'r spieten, arg spieten dat heur lêvenstied zoo opkort. Ze het 'et zoo best, zoo kostelik best gehad in die letste tien joaren. In 't linkervleugel van 't Van Zwiet's-huus - eigelik 'et tuinmans-gedoei, moar nou, umdat de tuinman 'en eenloopend mins is: 't koetsiershuus - in dat knappe spul woont ze met Oarie en Anneke ien 't vette der eerde, jong zoo'n lêven! Jammer is 't dat die tien joaren vervlogen zin, arg spietig!

Anneke kan 't zoo spietig niet vinden. Willem Stoete ook niet. Loat er éen kommen die zeit dat Anneke niet 'et knapste, mooiste, liefste bekske van 't heele darp is. Och verdrêjd, 't is zoo'n oarig blumke van twintig joar dat blonde kruuzemuntje! En, as ze hum kust met die rooje frisse lipkes, en as ie hoar ien de eugskes

kiekt, en as ie heur hartje oan zien borst vuult kloppen, dan....

Stil, grootje dribbelt onrustig heen en weer: Joa 't zal d'r toe kommen vandoag; vandoag toe kommen; joa! Kruuzemuntje zal ien 'en koets voaren en grootje ook. M'nheer Van Zwiet zal ze met de mooie koets noar 't roadhuus en noar de kark loate riejen. Willem en Anneke noast mekoar, en Oarie en grootje ook noast mekoar. Buys de bouwmeister zal veur deez keer koetsier wêzen. Al z'n lêven! Doar kwiem de koets al. - En - doar geet 'et. Grootje kiekt asof ze eiges ten trouw voart, en is den keuning te riek af. Ien 'en koets! en Anneke hoast as 'en juffer ien 't pak! En Willem de goeje jong zal straks ook hoar kleinkiend wêzen; en allebei blieven ze op 't Van Zwiet's-huus, went, Willem zal d'r over drie doag' tuinboas ienploats van tuinknecht zin; - en - as 't nog ens zóo wied kwiem dat grootje óvergrootje wier!!! Och harrejennig! En - zie, allegoar die ze voorbijriejen blieven stoan; sommigen nemen den hoed af, en ander' kieken asof ze denken: Kiek grootje ien 'en koets! - Joa minsen: grootje ien 'en koets en met al wat heur lief is op de. wêreld.

't Gaf Anneke 'en vremd gevuul toen ze doar nog ens veur de gruune toafel kwiem woarachter burgemeister Lus zat - 'en bietje ouwer - moar anders nog krek as tien joar gelêjen, en de secretoaris Hoefzoetnagel oan den lessenaar, zoo'n bietje schuins opzied.

En 't scheen ditmaal voor burgemeester Lus geen ‘moeielijk geval’ te zijn; tenminste zijn aanhef luidde: ‘'t Is mij een aangename taak om u o edel bruidspaar, die de genoegens des huwelijks met elkander wenscht te smaken, bijdezen in den zaligen echt te vereenigen!’

Hoefzoetnagel kwam met 'en boek en wees met zien neus woar Anneke schrieven most, vlak onder Willem's noam, tot twee keer toe.

En de karkklok luidde, en ien de kark wier 't alles bezêgeld: maar, toen de goeje brave dominee, die zoo'n bietje van den ouwen stempel was, onder veel dat gepast en hartelijk mocht heeten, toch ook als naar gewoonte van de eeuwige verdoemenis sprak, en de harten zijner kudde bij steenen vergeleek - toen dacht Willem aan den steen die ie van Anneke kreeg en altied op zak had, en had wel willen roepen: Moar ik heb 'en vuursteen dommenei! - Allêvel te roepen dat goeng niet, maar hebben is hebben en dat is 'et veurnoamste!

En bij 'et thuuskommen toen ze uut de koets stapten, toen stonden de lui van 't huus allegoar met blommen ien de hand, en hing er vlak boven de deur van 'et tuinmanshuus 'en loofkrans, woar binnen ien geschreven stond: Leve Willem en zijn Kruuzemuntje!


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

datums