Romantische werken. Deel 11: Tooneelspelers

Negen en twintigste hoofdstuk.
Geheel overtuigd.

Toen Rosa Brons aan den avond van dienzelfden dag met het vermoeide hoofd tegen den schouder van haar Casper rustte, en een weemoedig glimlachje hare lippen plooide, dewijl het verlies van haar dierbaar kind, haar toch den man harer liefde had doen terugvinden, toen dacht zij niet dat de kleine komedie die zij, om zich op Casper te wreken een paar maanden geleden nabij het hek van Den Driellaert had gespeeld, en die het zaad van den argwaan in het hart eener grootmoeder heeft geworpen, nú nog dat zaad, en met kracht zou doen rijpen.

Al spoedig na haar thuiskomst had mevrouw Van Oudenolm, ofschoon zeer vermoeid van de reis, reeds een brief aan haar zoon geschreven, dien hij nog in Brussel ontvangen moest wanneer hij althans dienzelfden avond naar 't dorp werd gebracht. De aanvang van den brief luidde aldus:

‘Beste August!

Weinig kon ik dezen morgen bij ons afscheid denken, dat ik heden uw steun meer dan ooit zou missen. Van een onheil met den spoorwagen of met de verdere reisgelegenheid is er, Gode zij dank, geen sprake; doch het hart is mij zoo overvol dat ik mij niet ter ruste kan begeven, zonder u deelgenoot te maken van 'tgeen mij toch den slaap uit de oogen zal houden.

Smart het mij beste August, U in uwe afwezigheid, temidden uwer zaken te moeten verontrusten; in het belang van uw eenigen zoon acht ik mij verplicht u mee te deelen wat er op de reis gebeurde, teneinde zoo spoedig mogelijk uw raad te vernemen, en

[p. 213]

ik wete in hoeverre de door mij voorloopig te nemen maatregelen uwe goedkeuring wegdragen, oftewel hoe gij dezelve, met het oog op de kantoorwerkzaamheden, meent te moeten wijzigen.

Gij weet hoe Archibald ons in Amsterdam te bewegen zocht, om er nog een dag langer te blijven, teneinde - ter vergelijking, zooals hij zeide - ook eene voorstelling van den troep te gaan bijwonen die in December te Arnhem gespeeld heeft. Ofschoon uw antwoord, dat het “de boer op den edelman” zou wezen, hem zichtbaar zeer onaangenaam trof, zoo verwonderde het mij toch eenigszins dat hij later geen poging meer deed om mij nog tot blijven te bewegen, indien uw vertrek dan al geen uitstel mocht dulden. Hoe kon ik echter denken dat Archibald, bij die schijnbare berusting, vermoedelijk terzelfdertijd een plan beraamde, 'twelk den zoon van mijn altijd in handel en wandel zoo oprechten August, meer dan onwaardig was. Ter zake....’

Hier volgde eene beschrijving van hetgeen er binnen de stationswachtkamer en in den trein, en ook verder, na mevrouw Van Oudenolm's afstappen bij het hek van Den Driellaert gebeurd was; de feiten - hoezeer ook naar waarheid vermeld, - nochtans beschouwd met het oog der fel geschokte grootmoeder.

Het vervolg van den brief luidde:

‘Ik behoef u niet te zeggen August, welke pijnlijke uren ik op die reize heb doorgebracht, temeer dewijl er vooraf gezorgd was, dat de persoon in quaestie ook de cabriolet der diligence met ons zou deelen, en ik ter vermijding van eene demonstratie, het ruilen van plaatsen onraadzaam achtte.

Zoodra mij, tot Archibald's zichtbare, zeer groote ontsteltenis, de naam en qualiteit der jonge dame bekend waren geworden, hield ik mij overtuigd dat de ongesteldheid van dat schepseltje eene komedie was, zooals er maar al te dikwijls door dat volkje, op Gode tergende wijze gespeeld worden. Immers de oude heer door wiens tegenwoordigheid ik vernemen moest aan wie Archibald zijne hulp had verleend, gaf haar al spoedig zijn bevreemding te kennen dat zij heden om ongesteldheid de stad verliet, terwijl hij haar nog gisteren avond, vol leven en lust als koningin in een kluchtspel had zien medewerken. Dat onze Archibald - zéker van uwe afwezigheid - eene ontmoeting met de actrice in het stationsgebouw bewerkte, helaas, ik kreeg er door de herinnering aan een, even vóor ons vertrek, vluchtig opgevangen woord, de zekerheid van; doch, naar alle waarschijnlijkheid heeft hij zelf niet vermoed waartoe zijn rampzahlige daad dat impudente wezen zou prikken, en hóever zij hem voeren zou:

Bij het verlaten van het hôtel had ik den commissionnair onzen

[p. 214]

Archibald zien naderen, blijkbaar met het doel om voor een bewezen dienst zijn loon te ontvangen. Ons den rug toekeerende, zag ik Archibald den man eenig geld geven. Deze echter, het ontvangene in de hand wegende, zei: “Naar dat théâtre menheer, 't is heel aan 't andere eind van de stad!” waarop Archibald, zeer haastig een tweede gift liet volgen, terwijl ik, schier terzelfder tijd hem aanziende, bespeurde dat hij mijn blik te ontwijken zocht. Ik meende toen de zaak te begrijpen, en geloofde dat Archibald misschien den vorigen avond iets in onze loge had achtergelaten, 'tgeen hij nu liefst niet weten wilde, en de commissionnair, partij trekkend van een in stilte verrichte zending, den afstand een weinig overdreven had. - Maar August, de waarheid moest mij al spoedig op 't duidelijkst blijken. De tooneellucht waarin wij Archibald - ofschoon met een goed doel, gebracht hadden; de dwaze houding die Van Rave ten zijnen opzichte heeft aangenomen en waardoor de lieve Louise nu reeds zoo lang van hem verwijderd was, het moet de oude passie voor die tooneelspeelster weer bij hem hebben levend gemaakt, en zij, de volleerde actrice, had slechts een wenk van den bankierszoon te ontvangen, om hem, niet zooals hij waarschijnlijk bedoeld had, vóor de afreize buiten mijne tegenwoordigheid te ontmoeten, maar om zich in de belangwekkende rol van jeugdige lijderes, een nadere kennismaking, en zelfs in 't gezelschap zijner familie, gedurende de geheele reize te verzekeren.

Hoe gansch ondoordacht de handeling van dat kind ook moge genoemd worden, temeer nog dewijl zij haar dwaze illusie zeer waarschijnlijk met het verlies van hare betrekking - zij het tot haar waarachtig welzijn - zal boeten, wij staan voor het feit dat Archibald, door een schoon maar sluw gezichtje bekoord, en door haar voorgewende ongesteldheid nog bovendien ten sterkste geprikkeld - inspijt van mijne zeer duidelijk gebleken verontwaardiging, ja inweerwil van mijn stellig verbod, na onze aankomst op Den Driellaert, de reis met de intrigante tot Arnhem heeft vervolgd, en daardoor het voldingendst bewijs heeft gegeven, hoezeer hij in de strikken der vreemde vrouw is verward, wier wegen, volgens den Prediker, zijn buiten God, en uitloopen op de paden des verderfs.

Op dit oogenblik August, bloedt mijn oud hart bij de gedachte dat mijn eenig kleinkind, inspijt van al de goede lessen en raadgevingen van zijn trouwen rechtschapen vader, op den weg der zonde is verdoold. Zal hij dezen avond terugkeeren? Ik geloof het wel, want zich zelven het meest bedriegende, zal hij mij de overtuiging willen geven, dat hij slechts uit zuivere menschenliefde de rol van beschermer ten einde toe vervulde; doch, al moge dan de geslepen intrigante niet aanstonds haar doel ten volle bereikt hebben, er is geen twijfel aan dat zij Archibald geheel in hare strikken

[p. 215]

heeft verward, en dat ze haar rol van zieke te Arnhem zal blijven voortspelen, om hem geheel te verderven.

Maar, God heeft gezorgd dat de oude vrouw de oogen zouden opengaan, opdat zij in des vaders afwezigheid voor haar kleinkind zou waken.

Heb ik gedurende de gansche reize een volkomen stilzwijgen bewaard, het is nu mijn voornemen om Archibald ernstig toe te spreken, en hem tot uw thuiskomst - oftewel totdat ik uw beter oordeel zal ontvangen hebben - het gaan naar Arnhem gestrengelijk te verbieden. Bij de orde die er steeds in uwe zaken heerscht, zal zijne tegenwoordigheid op het kantoor voorzeker geen volstrekte noodzakelijkheid wezen. Geef mij voorts uw goeden raad August, en boven alles, zoek de afdoening uwer zaken te verhaasten, opdat gij zoo spoedig mogelijk in 't belang van uw dierbaren zoon kunt terugkeeren. Geve God dat wij onzen verdoolden jongen nog kunnen losrukken uit de armen der schaamteloosheid, die helaas de gansche tooneelwereld verpest, en wij hem rein bewaren, zooals mijn edele zoon steeds rein en met een zuiver geweten voor God heeft gewandeld.’

‘Tot zoover had ik geschreven.

Zooals ik verwachtte is Archibald reeds spoedig teruggekeerd. Het onderhoud dat ik met hem gehad heb, heeft mijne reeds geschokte zenuwen sterk aangedaan, nochtans, ofschoon op de wegen der lichtzinnigheid het bedrog niet achterblijft, zoo moet ik erkennen dat mijn taak, om den volwassen man als kind te bevelen, niet door een weerstrevend woord van zijnen kant is bemoeielijkt. Dat zijn hartstocht voor het ijdele schepsel, wier wuftheid reeds blijkt uit het vroeger dwaselijk verlaten van een goede ondergeschikte betrekking, om zich als tooneelprinses te kunnen opschikken en te doen bewierooken, dat de hartstocht hem krachtig beheerscht, moest mij helaas te duidelijk blijken, uit zijn verheerlijking van dat schaamtelooze wezen, alsook van de onreine wereld waarvan het symbool maar al te juist een masker is.

Op uw spoedig antwoord, en zoo mogelijk uw verhaaste terugkomst hopend, blijf ik, dierbare August,

Uw innig liefhebbende moeder.’