Romantische werken. Deel 11: Tooneelspelers

[p. 123]

Zeventiende hoofdstuk.
Eene stiefmoeder.

Eenig gerucht in het benedenhuis herinnert Louise en Archibald dat ze niet alleen in de wereld zijn, en terwijl Louise zichzelve verwijt dat ze het jonge volkje - maar toch voor 't eerst van haar leven - vergeten kon, komen ze samen tot de ontdekking, dat papa Van Rave zeker werd opgehouden, dewijl hij er anders al lang met den uniform zou zijn teruggeweest.

Een haastig ingesteld onderzoek bevestigt Louise's vermoeden dat er bezoek is; en, hebben de jongelieden hieraan ook inderdaad een ongestoord en onvergetelijk half uur te danken gehad, de omstandigheid dat de bezoeker een zekere mijnheer More moet zijn, doet Louise haar Archibald haastig bewegen, om terstond met haar het ‘atelier’ te verlaten, aangezien papa zeker spoedig met dien heer zal boven komen en zij hem liever niet ontmoeten wil.

Weinige oogenblikken later zijn de jongelieden beneden. Nu zij nog even in het reeds genoemde hobbelpaard-kleedkamertje binnengaan - heel even omdat Louise volstrekt naar de kinderen moet - nu wil Archibald toch nog wel heel graag eens weten waarom zijn ‘lieve kind’ bij 't hooren van dien naam zoo gejaagd is geworden, en wie het heerschap is dien zij zoekt te ontwijken. Iemand die zijn innig geliefde onaangenaam is, moest hier niet aan huis komen!

Nu speelde er weer een glimlach om dat kleine mondje, en de ridder van haar hart zou geheel worden gerustgesteld.

Mijnheer More is voor weinige weken eigenaar geworden van een kleine nabijgelegene hofstee, waar hij zich voor 't jachtseizoen een paar kamers heeft laten inrichten. Reeds een paar malen had Louise hem in de kerk gezien, maar eergisteren heeft hij zich 's-avonds bij papa laten aandienen; en bekend gemaakt als zoon van den overleden kolonel More die in vroegere jaren adjudant bij grootpapa Van Rave geweest is.

't Sprak wel vanzelf dat deze relatie voldoende was om mijnheer More de hartelijkste ontvangst te verzekeren; en de gunstige stemming van papa is er niet op verminderd, toen de bezoeker - steeds op gezag van zijn overleden vader - de deugden van den ‘onsterfelijken Generaal’ tot boven de wolken had verheven.

‘Zie-je Archi,’ heeft Louise ten laatste gezegd: ‘ik wil gelooven dat die zoon heel veel goeds van grootpa wist, en bemerkend hoe-

[p. 124]

zeer papa hem vereert onwillekeurig heeft overdreven; maar het hinderde mij toch geweldig, en te meer omdat hij mij bij elke loftuiting met de woorden: Vindt u ook niet? aanzag, terwijl ik toch met den besten wil van de wereld niet toestemmen kon, dat grootpa een Napoleon of een veroveraar van dat kaliber geweest is. Nú komt hij waarschijnlijk, zooals hij dien avond beloofde, om de aanleggen naar 't groote portret te zien, en ik wilde liefst niet in de gelegenheid worden gebracht om misschien te moeten getuigen dat zij à la Rubens of Van Dijck, en de sterren - voor een held als grootpa, nog veel te klein zijn. Ik voor mij geloof,’ zoo besloot Louise: ‘dat hij in de achterplaats wil jagen, en misschien daarom wat naar den mond praat. Hoe 't zij, hij is vervelend, en nu - nú vooral zie ik hem liever niet.’

‘En ik verlang er nu juist naar,’ zegt Archibald; doch hoewel dat sprekende mondje, hem waarschijnlijk eerst nóg eens naar iets anders verlangen doet, zoo moet hij dit laatste wel opgeven, want een paar van de kleinen, die groote zus al zoo lang hadden gegemist, vliegen de kamer in; nemen haar met hun vleiend: ‘Kom dan, kom dan!’ als aanstaande scheidsrechter geheel in beslag, en trekken en dwingen haar met zóoveel geweld naar de deur, dat Louise haar vriend - die toch plotseling zulk een geheel ander vriend voor haar geworden is, niets anders dan haar poezele handje ten afscheid kon geven. Nu, dat andere zou in tegenwoordigheid dier kleinen ook wel eenig bezwaar hebben opgeleverd, want ofschoon ‘groote zus en mijnheer Archibald gerust met het hobbelpaard mogen spelen’, 't zou hun zeker nog al vreemd zijn geweest, indien ze den laatste plotseling in een recht hadden zien treden, 'twelk zij zichzelf tot dusverre als een heilig privilegium hebben toegekend.

Weinige minuten later staat Archibald in het pover salon van Harzathe tegenover den bezoeker, die juist met den heer des huizes het portret van den Generaal en de doodverven zal gaan bezichtigen.

't Is een lang blond bleek jongmensch van omstreeks vijf en twintig jaren. De eerste indruk is niet ongunstig. Hij buigt zeer beleefd en vraagt aan Louise's vader:

‘Uw oudste zoon menheer Van Rave?’

Na een ontkennend antwoord, met de bijvoeging dat deze jonkman de zoon is van mijnheer Van Oudenolm, die als eigenaar van Den Driellaert zeker aan mijnheer More wel bekend zal wezen, fronst de laatste even de wenkbrauwen; ziet naar 't plafond, en, ‘kan zich dan niet... te.... herinneren... maar.... brandt van verlangen om nu eindelijk 't portret van den Generaal en de kopieën van mijnheer Van Rave te gaan bewonderen.’

De heer des huizes is te zeer met den zoon van zijns vaders

[p. 125]

adjudant vervuld, dan dat hij, alvorens het salon te verlaten, de hand ziet die hem door Archibald met een woord ten afscheid wordt toegereikt.

‘Alsjeblieft menheer More; ik zal maar voorgaan.’ En More maakt een buiging voor mevrouw Van Rave, en volgt dan haar echtgenoot buiten de kamer.

't Is een geheel andere gloed die Archibald's oog doet tintelen, dan toen hij straks Louise's hart aan het zijne voelde kloppen.

Nadat de deur is gesloten, ziet hij naar mevrouw Van Rave, die gedurende More's tegenwoordigheid inplaats van wollen sokken te mazen, aan een prachtig borduurwerk heeft gewerkt - een cadeau voor lieve vrienden, heeft mijnheer Van Rave gezegd, - maar nu het borduurraam naast zich neerzet, en snel zich terzijde keerend, iets op den grond schijnt te zoeken.

Archibald bedriegt zich niet; in het goedaardige oog van Louise's stiefmoeder heeft een traan geblonken.

Mevrouw onderdrukt met geweld die ‘kinderachtigheid’. Archibald mag ze niet bemerken. Ach, soms zijn er oogenblikken die haar te machtig worden. Is het dan háar schuld dat zij als onervaren meisje, niet heeft bemerkt dat Van Rave's betuigingen van liefde, niet háar maar het vermogen van haar vader hebben gegolden; heeft zij het begrepen dat die vader, helaas, den schijn heeft gerekt totdat haar huwelijk met den ‘vermogenden generaalszoon’ zou zijn voltrokken? Is het háar schuld dat zij het slachtoffer van een paar acteurs is geworden, ofschoon ‘haar arme vader zijn rol toch met een goede bedoeling gespeeld heeft?’

- Neen, en 't is haar schuld evenmin, dat zij zelve geen geboren tooneelspeelster is, terwijl zij zich een schier ongeloofelijke inspanning moet getroosten om kalm te blijven bij de zoete woorden die haar echtgenoot haar in tegenwoordigheid van vreemden toevoegt, in tegenstelling van de bittere grofheden waarmee hij haar - steeds onder den indruk van zijn financiëele misrekening - gedurig zelfs in het bijzijn van de kinderen vernedert. Ach, de zwijgende rollen zijn niet altijd het gemakkelijkst te vervullen. Wanneer men achter de coulissen de scherpste woorden heeft te verduren gehad, dan valt het zoo zwaar om - zelfs lijdelijk - de teerbeminde voor 't voetlicht te spelen; dan snakt men naar het oogenblik dat het klatergoud kan worden afgelegd, en met het blanketsel ook de valsche glimlach verdwijnen mag.

Ofschoon Archibald door mevrouw Van Rave niet tot de vreemden wordt gerekend - want de geliefde die haar moeder noemt, heeft voor háar geen geheimen, en ook de onuitgesproken wensch van Louise's hart had zij sinds lang geraden, - mevrouw Van Rave zal echter zorgen dat Archi niet bemerkt hoeveel het haar kost een rol te blijven vervullen, waartoe de valsche eerzucht van den echt-

[p. 126]

genoot haar dwingt, tenzij ze hem wil prijs geven aan de algemeene verachting, en berooven van den liefdeband dien de natuur zelf tusschen vader en kinderen gelegd heeft. Zij moet haar stille rol blijven spelen, en glimlachen zelfs, totdat de gordijn voor goed zal zijn gevallen.

Waarschijnlijk heeft Archibald's tegenwoordigheid, mevrouw Van Rave die beelden uit de tooneelwereld voor den geest getooverd. Nu Archibald, die een snel verdreven traan op rekening van den pas vertrokken vlegel had gesteld, haar heeft gevraagd of dat heerschap háar misschien even onbeschoft heeft durven behandelen als hij 't hém heeft gedaan, antwoordt zij op zachten toon, en werkelijk met een glimlach op het door stil verdriet vroegtijdig verouderd gelaat:

‘Nee Archibald, daar zou mijnheer voor gezorgd hebben; maar het trof mij ook zoo onbeleefd als hij tegen je was. De man is ons nog zoo weinig bekend, doch 't komt mij voor dat hij, evenals zoo heel veel menschen, een kleine rol speelt, en er zijn werk van maakt om uitsluitend mijnheer te behagen, misschien wel met het doel.....’

‘Om vrij in 't achterhout te kunnen jagen?’ valt Archibald in, met een bijzondere trilling van stem.

‘Misschien...Archi, misschien. Heeft Louise je dat gezegd?’

Schier in 'tzelfde oogenblik staat Archibald aan de zij van Louise's oudere maar trouwste vriendin.

Heeft de stil bespiede traan hem te sterker getroffen dewijl de kou van dien vreemde zijn hart - straks zoo zalig verwarmd - eensklaps aan 't huiveren bracht? Archibald weet nu dat hij zich niet heeft bedrogen. O, wie in zijn tegenwoordigheid voortaan den naam van stiefmoeder nog lasteren durft.

Mocht het hem vroeger wel eens verwonderd hebben, dat Louise, de meestal zwijgende, altijd in 't huishouden bezige vrouw, niet slechts een goede moeder, maar ook een voorbeeld van beminnelijkheid en helder verstand heeft geroemd, nú gevoelt hij dat zij niets te veel heeft gezegd; hij drukt hare hand met warmte, en waagt het om de trouwe moederlijke vriendin zijner Louise, recht kinderlijk te omhelzen. Hij weet nu dat zij niets onbeproefd zal laten om mijnheer Van Rave, zoo het noodig mocht zijn, gunstig voor zijn dierbaarste wenschen te stemmen, dewijl die stiefmoeder zich werkelijk gelukkig zal gevoelen indien zij de lieve Louise gelukkig mag zien.

En voorzeker, Archibald mag zich overtuigd houden dat hij in die goedaardige vrouw een trouwe bondgenoote gevonden heeft, maar ach, hij weet het niet, dat de gedachte aan een mogelijke scheiding zelfs in een verre toekomst, de ziel dier stiefmoeder met een nameloos wee vervult, omdat, ondanks haar teedere liefde voor haar eigen kroost - de zon van Harzathe zal verdwijnen wanneer

[p. 127]

Louise, haar steun en trouwste vriendin, die woning in 't einde verlaten moet.