|
| |
Zeven en vijftigste hoofdstuk.
't Was een prachtige avond.
In de bosschen van De Runt bewoog zich geen blaadje, tenzij het zich nederig buigen moest voor den zachten adem der nachtegalen, als ze hun zilveren slag deden klinken.
Wanneer de vriendelijke woudzanger zweeg, dan was het stil, doodstil onder het groene dak. Ginds mocht een krekeltje nog zijn gekriek doen hooren, of iets verder een dood takje, afgeknakt door de aanraking van een huiswaarts springend eekhoorntje, zacht ritselend door de blaren naar omlaag vallen; die kleine woudgeluiden ze fluisteren slechts: hoor hoe stil het is wanneer de nachtegaal zwijgt.
't Was stil en prachtig in 't bosch.
De zon die juist onderging, schoot gouden vonken en glanzen langs de stammen ten westen, en deed hun bruine mossen gloeien, en herschiep hier en ginder een teeder blaadje van braamstruik en akkermaalshout, in purperen bloesem.
Op een smal, meestal begroeid boschpaadje 'twelk naar een der lanen van De Runt voert, werd mede een hagelwit mutsje van tijd tot tijd door een der gloênde zonneschichten geboord, terwijl het struikgewas er gedurig ritselt door de aanraking van een ten deele opgeslagen bovenrok. - De jonge vrouw die daar vóorgaat met een kleinen zak over den schouder, wordt door een man gevolgd, die het hoofd voorover houdt, en in gedachten schijnt verzonken.
- Ja, - hij weet nu alles; 't kind heeft hem om den hals gelegen, alsof ze bang was dat zij hem voor den laatsten keer aan 't hart drukte; alsof ze meende dat hij haar verstooten en wegjagen zou, nu zij hem de vreeselijke waarheid met snikken en beven heeft meegedeeld. - Onnoozel kind! verdoolde Hanneke! alsof vader Schoffels niet al maanden, ja bijna twee jaren lang, begrepen.... ach, zoo goed als geweten heeft wát er was - maar het toch niet gelooven kon, omdat hij het niet gelooven wilde.
| |
| |
- Arm kind! Vroeger zou vader gedacht hebben dat hij bij zulk een volle waarachtige zekerheid, haar verwenschen en vervloeken zou; dat hij haar uit zijn huis zou verjagen of zich zelf verhangen aan een boom in 't Runtsche bosch; maar nu....
- Zij heeft hem haar schuld beleden, en hij is er niet van ontsteld, want immers - hij wist het al.
- En zij heeft hem toegefluisterd, dat zij een kind van zestien jaar was toen die ellendige....
- En hij heeft haar geantwoord: zeker, dat een kind een kind is; en de drank uit den duivel; en dat hij liever zich zelven levend liet verbranden, dan ooit weer een droppel te tappen, laat staan 'em te proeven. - Ja ja, zij was toen een kind, een onnoozel kind: ‘Stille moar, stil, hie hêt'et alles begrepen!’
En Hanneke heeft den vader niet losgelaten, maar zijn gebruinde wang met kussen overdekt, en hem gesmeekt dat hij haar niet slaan, niet verschoppen, niet vervloeken zou, en ook niet omdat ze loog, loog van den beginne afaan. Zie, ze heeft onwaarheid gesproken, ze heeft de leugen volgehouden omdat....
- Ja, dat wist vader Schoffels ook wel. Dat had hij al lang begrepen. Die advocaat had het ‘veur de heeren te Oarem’ naar 't recht gesproken: schuldig en onschuldig! Maar, om den schijn van de grootere schuld te weren, heeft Hanneke ook de kleinere ontkend. Jawel, vader had het heel goed begrepen; en, al was hij wel twintig jaar ouder in zijn gevoel geworden, omdat ‘de fleur van Hanneke af was’, haar slaan of leed doen dat zou hij niet; dat kon hij niet, want hij begrijpt het alles; hij heeft het al heel lang begrepen. En 't liegen, was niet goed geweest, nee, maar omdat Hanneke nooit loog, zie, ‘had 'et hum zoo'n bietje op de been gehouen. En och! nou dat grootste niet woar was, nou was dat liegen toch ook zoo vreeselik arg niet. Stille moar kiend; voader hêt'et alles begrepen; joa de fleur is d'r af, moar ie was 'en kiend Hanneke. Hie is er schuld oan; hie den rakker! As ik hum kriegen kos, ik kwakte hum dood tegen den muur van De Luchte of tegen den diksten boom. Stille moar, voader is gedwee; we zint nog bijeen; dood is arger. Stille moar kiend, wês moar stille.’
Terwijl de vader zich het gebeurde en de verootmoediging zijner dochter herinnert, en tevens al het gesprokene, ook met de goede dominee's-dochter die Hanneke tot bekennen had aangespoord; terwijl hij daar peinzende voortgaat en zijn Hanneke op dat dichtbegroeide boschpaadje volgt, komt hem eensklaps opnieuw het denkbeeld verontrusten, dat hij - kort na 't vertrek der dominee's-dochter - het verbond met moeder en Hanneke heeft gesloten, om met Hanneke te blijven ‘liegen’, want ja - toen meende hij dat Hanneke gelijk had: wanneer de menschen hoorden dat het eerste nu zeker waar was, dan zou 't gepraat over 't tweede weer
| |
| |
opvlammen. - Niewoar, Hanneke had vier en tachtig doagen in 't gevangenhuus 'ezeuten, beschuldigd dat ze heur eigen kienje vermoordde. O God! en de smet bleef en zou blieven! Alles most 'elogen zin, alles, joa, dat was bêter! - Maar hoor, nu roept hij:
‘Hanneke!’
‘Roep ie voader? Watte?’
Hanneke ziet om, en Schoffels blijft staan.
Schoffels moet nóg eens voor den tienden keer herhalen: dat Hanneke's verootmoediging voor vader en moeder goed is geweest, heel goed, maar, zich verootmoedigen voor God, dat kon geen volhouden van de leugen zijn. Dominee's oudste had het zoo mooi gezegd: God wil waarheid:
‘Zie Hanneke, nou liegen voader en moeder met oe mee.... Ie hebbe mien beproat.... Mond houen is goed, moar liegen, altied liegen!’
‘En as Giet Hobbes mien te schande moakt voader, en ze dan tuuten goan: nou ze 't eiges van 't éen zeit nou zal 't ander wel woar wêzen óok!’
‘Ge bint toch vrij 'esproken Hanneke; 't klonk boven alles uut: Vrij!’
‘En nog starker kiekt 't heele darp mien oan; en nog harder wiest 't mien noa. En zeit dommenie niet eiges tegen mien, da'k de binnenkoameren des doods bin. O God, hie zeit 'et noa dat vrijsprêken! Nee voader, beste goeje voader, nee!’
‘Moar Hanneke zeg.... erst hei'j 'ezeid, dat 't .... kienje lêfde.... en toen....’
‘Lêfde! wat weet ik 'et! Moar op den eigen stond was 't dood. Tante Leene zou 't begroaven. - Stil! niemeer proaten d'r over. As iemes 'et heurde! Goddank, Joost gleuft 'et niet. Och voader, mettertied zal 't uutbloejen, en zuwwe weer vree hebben voader, deur vulle bidden en in den biebel lêzen; kom, loawwe moar hopen en loopen. Heur de nachtegoal is sloan. Mooi voader, hê?’
‘Ik kan d'r niks moois oan heuren kiend. Kom, 't wordt oavend!’
Beneden aan den hollen weg zat Joost tegen de glooiing. Joost rookte z'n ‘stumpke’ en keek naar den rook.
Moeder Schoffels had gezegd, dat Hanneke met vader Berend het bosch was ingegaan, om mos voor de zomerhuisjes te halen; en Joost is toen den hollen weg maar afgeloopen en beneden op de glooiing gaan zitten.
't Liep naar den zomer, en de oude Dorus die de vrachtkar op Arnhem reed, wou de nering met kar en paard wel overdoen. Met houtzagen en somtijds vrachten voor ouwen Dorus te rijden, heeft Joost nu omtrent zóoveel bijeen, dat hij alles kan overnemen. Wat nog te kort kwam, zou Dorus. wel tegoed houden; en moeder
| |
| |
Burik heeft gezegd, dat ze Hanneke met liefde zou aannemen, want wat Joost liefhad dat had zij óok lief.
Maar Joost, hij dampt en kijkt naar den rook.
- Hanneke zegt dat ze onschuldig, heelemaal onschuldig en dat alles gelogen is, alles!
Maar Joost weet en begrijpt al zoolang dat het eerste niet gelogen is. - Als ze hem waarlijk liefheeft, waarom dan niet eerlijk alles gezegd? Waarom dan altijd nog volgehouden met een strak gezicht? 't Was toch niet uit slechtheid gebeurd. Hanneke was toen ‘'en onneuzel schoap, en woarumme dan te liegen? Nee, nee, zóo kon 't niet. Nee! tusschen man en vrouw mot alles rechtuut wêzen; as er onwoarheid tusschen vrouw en man is, dan sleet de duuvel met de beddeplank. Zie, as ze nou kwiem en zee: Joost! heur is, 't was zoo, dan zou ie heur de hand op den mond drukken, en zeggen: 't Is genogt - schei moar uut lieve dierke, ik wiest 'et al lang. Schei moar uut. Doar zie 'k niet op. 't Is geschied, en wat geschied is dat hêdde wel duuzend keer geboet. Nou kan 'k oe weer met kloar oogen oanzien. Moar met leugens, altied leugens! - Nee, as z'n eigen Hanneke loog; dan kon Joost 'en ander die lastert geen leugenoar nuumen. Nee, nee!’
Joost kijkt nog altijd naar den blauwen tabaksdamp die soms ros ziet van de zon.
En 't besluit is genomen. Nog dezen avond zal hij haar zeggen: Hanneke, luuster is êfkes: Hanneke ik wol.... ik heb....
Joost schrikt, en kijkt niet meer naar den damp.
Daar komen ze de Runtsche laan uit; Berend Schoffels en Hanneke - Berend met het hoofd naar omlaag, en Hanneke met een zak over den schouder.
- Wat was ze mooi in zoo'n stroal van de zon. Net zoo frisch as zes moand gelêjen.
‘G'en oavend soam!’
‘G'en oavend!’
Joost liep mee, maar trok Hanneke aan den rok toen ze achter haar vader de deur van De Luchte wilde binnengaan.
‘Wat is er Joost?’
Joost gaf een teeken dat ze maar stil moest zijn en even met hem meekomen.
Straks staan ze in hetzelfde mossenhuisje waar Hanneke op dien vreeselijken avond, toen vader de luiken sloot en zij achterom naar binnen liep, een oogenblik toefde. De zak met mos ligt aan hun voet, want het huisje moet er mee hersteld worden.
En een ongekende angst sloeg Hanneke om 't hart. Tot heden heeft ze niet gevreesd dat Joost haar zou aanspreken zooals hij nú doet.
- Joost zou haar verstooten als hij 't wist, heeft zij honderden malen, 't meest bij zich zelve gezegd, doch, ernstig geloofd had
| |
| |
ze 't nooit. En nu, nu heeft hij haar aangesproken; en een vreeselijke angst doet haar slechts half verstaan wat hij haar vraagt. Ze moet hem flink in de oogen zien, ja, want als ze 't goed begrijpt dan wil hij nu zeker van haar weten of 't eerste waar is of niet; en als 't waar is, dan zal alles tusschen hen gedaan zijn, want - as alles niet rechtuut is tusschen man en vrouw, dan sleet de duuvel met....
‘Wat proat ie toch Joost? Wat!? - Dat mankeert er moar oan dat ie de advekoate-leugens ook 'eleuft. Ge most mien moar loaten loopen Joost. 't Was bêter. Iemes die in 't gevangenhuus is 'ewêst niewoar?’
‘Hanneke, stille dan, ik heb oe zoo lief. Stil Hanneke, 't kan mien niet schêlen woar ie 'ewêst bint; allinnig wol ik da'k zeker wiest da'j woarheid sprak, en da'j d'r veur uutkommen wolle.... dat....’
Ofschoon Hanneke uiterlijk kalm scheen, zoo beefde ze inwendig als een popelblad; 't was haar alsof het mossenhuisje met haar ronddraaide. Ach, ze wil nu, ze zal.... ja, ze zal hem nu, even als ze 't haar vader deed, om den hals vallen, en zeggen....
- Hoe! dat ze onteerd werd? dat inderdaad haar fleur is vergaan? dat het liefke van Joost werkelijk al twee jaar geleden moeder is geworden, zij de blom uit De Luchte? Nee, nee! de oogen zou ze niet meer durven opslaan; 't geringste verschil zou er niet kunnen wezen, of hij zal het recht hebben haar een naam te geven die.... Nee! alschoon ze een kind was; nee, Joost mag het niet weten; hij 't allerminst:
‘Wat denk ie wel Joost - hê!? Is 't nog niet voldoende....? Bij God innen Hemel, ik zeg oe dat 't woar is.’
‘Woar? wát woar?’ - Joost begreep niet van schuld of van onschuld....’
Maar Hanneke luistert niet meer. Ze is bang geworden dat ze zou neervallen, zoo suizelde haar alles. Snel heeft ze zich omgewend en in haar angst gezegd, dat alles maar tusschen hen gedaan moest wezen, want: zonder mansvertrouwen was vrouws-lêven last!
‘Hanneke!’ roept Joost: ‘Hanneke, heur is!’
‘Nee! nee 't is uut tusschen ons;’ zegt Hanneke, en snelt dan heen.
Op het oogenblik dat zij achter het snijboonen-rijshout bij het kleine perk met goudsbloemen en violieren te voorschijn komt, ontroert ze hevig, want een welbekende trad haar van den kant der woning tegemoet, en snijdt haar ongemerkt den pas af.
- A'j van den duuvel sprêkt, denkt Hanneke, want, nog geen minuut geleden, heeft ze van hem gesproken of om hem gedacht.
‘Wat mo'j van mien?’ zegt ze, terwijl ze de donkere oogen even snel van hem afwendt als ze hem vluchtig heeft aangezien.
| |
| |
't Was geen wonder dat Hanneke, na dat gesprek met den jongen dien ze ‘zoo woarlijk liefhad’, hevig ontstelde, toen ze den man daar zag die, voor 't heele Geldersche Hof en 't heele volk had getuigd: dat ze schuldig was aan 't eerste, en dat haar ontkennen dus liegen is.
- Wat hij van haar hebben moet....? Hij wil, dat ze hèm die haar vrijspraak bewerkte, niet zoo stroef en zoo schuw zal aanzien; maar bovendien, dat Hanneke zal meekomen in vader's huis, want, daarbinnen wacht er eene wier liefde en medelijden zij sedert maanden met ondank heeft beloond; daar toeft Hanneke's beschermster die als een beschuldigster door haar werd behandeld; daar is juffrouw Rooze die, hoe ook gesmaad, niet ophoudt haar lief te hebben, en haar nu nogmaals zelve wil spreken en haar zal toonen dat ze het waarachtig goed met haar meent.
Maar Hanneke wil niet meegaan. Nee, die juffer wil ze niet zien. Nee, 't kon alles wel woar wêzen, moar ze had 'en hêkel oan die juffer. Den advekoat wist 'et wel: Die juffer had hoar mee in schand 'ebrocht, dat weet ze zeker, en, God weet wat ze méer dee!
Oscar Van Breeland heeft een papier te voorschijn gehaald en houdt het haar voor:
‘Je kunt lezen Hanneke. Zie dit briefje eens in.’
‘Wil ie me weer fleuren met briefkes!? Loop! loat mien met vree. Is 't nog niet genoeg twoalf wêken onschuldig ien 't hok!’
‘Hanneke wees verstandig; lees dit briefje.’
‘Loop! 't is oavend, vulle te duuster.’
‘Zoo duister niet of je kunt het wel lezen.... 't Is een verklaring van zekeren Jan Piek, Hanneke.’
‘O Jezus! zwieg stille! - Wat zol dat briefke? Zwieg stille!’
Hanneke kan of wil niet lezen. Ze houdt den boezelaar voor de oogen gedrukt. Maar inweerwil ervan, nu weet ze toch wat Jan Piek heeft geschreven. - Of de advocaat het haar zachtjes heeft voorgelezen misschien? Althans ze weet nu zeker dat de forsche man, niet alleen haar aanklager bij de Justitie is geweest, maar zelfs dat hij op dien laatsten kermisavond in 't dorp, een mes uit haar ouders woning heeft weggenomen, met voornemen om het bij den hollen eik in 't zand te delven indien ze hem weerstond, welk plan hij op den morgen van zijn vertrek volvoerde. Ja ofschoon Hanneke nog den boezelaar voor de oogen houdt, ze weet nu toch dat de advocaat daar een geschrift heeft, van dezelfde hand als de valsche aanklacht bij de Justitie, een geschrift waarvan de inhoud die wreede beschuldiging geheel herroept. Maar ook, in dienzelfden vrijbrief, door Geert Holmena - Jan Piek - op 't kommando van den dapperen overste Bel geschreven, daar staat nog een andere vrijspraak, maar een vrijspraak die toch de waarheid van dat eerste bevestigt.
‘Stil stille! Loat Joost niet heuren! Um Gods wille stille!’ roept
| |
| |
Hanneke eensklaps, en laat het voorschoot glippen, en vat den lezer met geweld bij den arm.
Maar immers al zoolang heeft Joost het geweten; en nu - nu was hij niet verre geweest. Zachtkens is hij haar nabijgekomen. Hij heeft het mede gehoord wat de advocaat daar las. Zonder dat ze hem nog ziet, houdt hij haar reeds met zijn arm omvat, en drukt haar aan de trouwe borst, en - onder den zwaren beuk kust hij haar op de wang waarlangs de tranen vloeien, terwijl hij fluistert:
‘Stille moar Hanneke. Joost wist 'et al lange. Moar as Hanneke joa zeit en dat 't zóo is, dan is Joost niet kwoad; dan is alles goed, dat weet menheer de avekoat ook wel. Stille moar Hanneke - ie was 'en kiende, en hie miek oe van streek met den drank.’ - Maar:
‘Nee, o God, nee!.... nee....!’ schreit Hanneke zacht. - - Allêvel, ze trekt heur heufd niet weerumme, en ze nokt zoo zuutjes, en ze vluukt niet meer....
- Ach! Hanneke weet eigenlijk niet wat ze zegt. 't Was haar alsof ze blind was, alsof de beenen haar verlamd waren; maar ze liep toch, dat voelde ze wel, en zag ze óok. Maar wat - wat ziet ze!? Is het de rug der bruine hand die haar kin heeft omvat en haar dwingt de oogen naar Joost te keeren? Zijn het de goudsbloemen daar beneden? Is het de zandweg....?
- Ja, het zand ziet ze.... het zand waarin die ellendige het mes verborg, het zand waarin dat lijkje in de nabijheid van den eik werd gevonden, en - ze gelooft niet dat het schrift van dien Piek den laster zal keeren; en, juist in deze oogenblikken, nu Joost haar zegt dat hij Hanneke toch altijd heeft liefgehad en zal liefhebben, valt haar weer eensklaps de overtuiging als met looden druk op de borst: dat niets haar rechtvaardigen kan in het oog der wereld, want, tante Leene ‘zou hoar akelik kleine jungske, as ie dood was, in 't bosch achter De Runt begroaven’; en ze weet niet waar; en - bij den hollen eik is een lijkje gevonden dat door een ontaarde moeder....
‘Nee Joost, nee! - Al was 't zóo, dan tóch, loat mien met vrêje. Nee, ik weet niet wát woar is. 't Is alles 'elogen!’
En Hanneke nu geheel tot zich zelve gekomen, wil de ouderlijke woning niet binnengaan. Ze wil de hei op; het boschje in.... voort!
Het is onverstandig misschien dat Van Breeland het altijd weerspannige boerenkind zoekt over te halen om mee te gaan en juffrouw Rooze een hand te geven.
- Waartoe Anna gewaagd aan een tooneel dat gansch anders zal wezen dan men het zich waarschijnlijk heeft voorgesteld.
‘Toe liefke, doe moar wat menheer d' avekoat oe vroagt. Ie bint noe bleu en triest umdat 't oavend is; moar mergen as de zon schient dan zu'j um proatjes lachen as ie Joost oan 'en erm hêt, en
| |
| |
de brief oe rechtveerdigt. Toe liefke, mooi zwartje, kom moar. Die juffer hêt niks 'edoan; dat heb ie 'eheurd; geef heur 'en hand. Toe poelleke, kom!’
Hanneke heeft nu den drempel overschreden, en ze staat in de kamer die geen gelagkamer meer heeten zal; en ze weet niet wat het is, maar - een nog sterkere en tot heden ongekende angst slaat haar plotseling om 't hart.
Anna Rooze is haar genaderd. Daar staat de juffer, de mooie juffer die zij in bange oogenblikken heeft ontmoet, voor 't eerst in deze zelfde kamer, en tweemaal in dominee's tuin; de juffer die - zij weet zelve niet meer hoe en waardoor, 't zij dat Hanneke zich versprak 't zij dat die juffer het heeft geraden, - de deelgenoot van haar droevig geheim is geworden. Daar staat ze die haar gezegd heeft: Waarheid, als 't om de waarheid te doen is; en die haar schreef om eerlijk alles aan Joost te zeggen, en dat hij haar steun en haar troost zou zijn. Daar staat ze, en Hanneke is nu wel overtuigd dat die fiere dame haar geen kwaad heeft willen doen, en geen kwaad heeft gedaan. Maar, wat wil ze dan nu? Komt ze nu hier om de voldoening te smaken, een ongelukkige de oogen voor haar reinen blik te zien nederslaan?
De donkere kijkers van het bedrogen boerenkind vlammen eensklaps op; en met trillende stem roept ze uit terwijl het zweet op haar voorhoofd parelt:
‘Ik hebbe oe nooit niks 'ezeid! Nooit! Nee! went as 't woar was dan zol Joost.... nee! Ie hebbe geen schuld, moar ik durf oe inne oogen zien.... best! joa, zie of ik durve!’
Anna treedt niet terug voor dien blik. Neen, ze gaat slechts een weinig terzij en wijst in de richting van het raam. Schuin achter Hanneke stond moeder Schoffels die een aardig jongske op den arm heeft, en wier oogen zwemmen in tranen. 't Is al schemerdonker, maar het ronde blozende bakkesje van het knaapje is nog goed te onderscheiden.
‘Zie Hanneke,’ zegt Anna kalm: ‘we hebben een lief jongske gevonden dat zooveel op je lijkt. Zie eens, een aardig ventje niewaar....?’
Het schoone boerenkind staat als versteend. Haar oogen staren strak op het haar aangewezen jongske. Maar ze verroert zich niet. Eensklaps alsof een duizeling haar overvalt, brengt ze de hand aan het voorhoofd, en dwalen haar oogen onbestemd, zoodat voor een oogenblik alleen het wit ervan te zien is.
Hoor, hoor! daar kraait Janneman; hoor, hij kraait als werd hij ongeduldig. Geen wonder, de vreemde vrouw die hem op den arm had, droogde zich met den boezelaar de tranen af, en heeft het niet bemerkt dat den kleine een mooie pop uit de handjes is gegleden....
| |
| |
‘Moe-doe, moe-doe!’ roept hij kraaiend, terwijl hij het bovenlijfje onrustig voorover naar de gevallen pop beweegt, en, nog eens met luider kreten roept hij: ‘Moe-doe, moe-doe!’
‘O lieve Jezus! O God! mien kienje, mien jungske!’ klinkt het eensklaps met nokkend geluid van Hanneke's lippen. - Een zoet stemmetje had het: Moe-der gestameld. En hoor, men heeft gezegd dat dát haar kindje is. En de stem van het bloed heeft mede gesproken. En heur boezem jaagt snel, want.... ‘Joa joa, dat is ie! dat mot ie wêzen, heur eigen kienje!’
Voor twijfel is er bij Hanneke geen plaats. Of het een wonder van den Heere Jezus, of dat het zeer natuurlijk is, zij weet het niet; maar het kindje waarvan ze honderden malen heeft gedroomd, en 't meest in dien kerker, het kleine ‘het akelik kleine lieve jungske’ dat ze maar eens heeft gezien, waarnaar ze nooit heeft durven onderzoek doen; het kindje dat ze voor 't naaste en 't liefste dood waande, begraven in 't bosch misschien, zie, het zit daar frisch en gezond op den arm der schreiende oude vrouw. En Hanneke meent weer dat het jongske haar bij den moedernaam roept, en, met onstuimig geweld vliegt ze op haar kindje toe, vat het in de armen, drukt het aan den boezem en barst dan in een schaterlach uit die akelig mocht heeten, wanneer daarin niet bovenuit had geklonken: zie maar dat ik niet slecht was; zie! ik heb mijn jongske, ik heb mijn kindje wel lief!
Maar ach, dat kleintje begrijpt die liefde niet, en trekt zich angstig terug, terwijl er vrees op zijn gezichtje staat te lezen:
‘Ann-ná - Ann-ná!’ krijt het alsof de omhelzing hem benauwde, en de vreemde lach hem deed ontstellen.
‘Hanneke, wês noe bedoard; heur ie wel dat de bloed noar de juffer roept;’ fluistert Joost terwijl hij met de vijf uitgespreide bruine vingers trararietjes voor het kind maakt en het jongske naar zich toe lokt. En 't jongske strekt de armpjes naar den goeden Joost Burik uit, en Joost, half lachend, half van streek, zegt zachtjes:
‘Och harrejennig! hie wil bie mien wêzen! Och harrejennig!’
En 't was goed dat Joost hem nam, want Hanneke's kracht schoot te kort:
‘Juffer! Joost!... Voader! Och voader! voa....der....!’ roept ze, en - moeder Schoffels ontstelde, want ze zag Hanneke neervallen zóo as ze heur op dien winter-oavend nóg ens gezien had.
Berend Schoffels is verstandig geweest. Nog vóordat Hanneke in de kamer zou komen, is hij straks naar buiten gegaan, de achterdeur uit, want, zulke dingen daar kon hij niet tegen.
- De baron was vriendelijk, ja 't was heel vriendelijk om een arm boerenmensch zoo troostvol toe te spreken. 't Is zeker: hij moest er God voor danken dat de laster nu zwijgen zal. 't Is waar: als alles zich zóo heeft toegedragen dan is Hanneke zoo goed als heelemaal onschuldig. Maar zie..., dan is hij....ja, dan is hij zelf
| |
| |
ook de groote oorzaak van al het leed. Zoo goed als hij daarginder op den berg - ofschoon het al zachtjes aan donker wordt - den mandewagen met de schimmels van den baron ziet staan, zóo goed heeft hij ook vroeger gezien dat die vreemde kerel meer as rechtuut naar Hanneke keek. Maar, hij betaalde z'n borreltjes, en op Hanneke kon vader aan, als op zich zelven! - O, wat heeft hij zich bedrogen! Welk een schande moet hij dragen, omdat hij meer oog voor de nering dan voor zijn eenig kind heeft gehad. Hij, ja hij zelf is de oorzaak van al die smart. Maar toch, dat een onecht wurm in zijn huis en Hanneke's kind is. Een onecht wurm....!
- Ja, de baron heeft weer gelijk: als Schoffels zijn Hanneke niet schuldig houdt, dan is dat wurm het toch zeker nog minder; en de troost van mijnheer den baron is zoet: dat een vader die te veel op zijn kind vertrouwt nog niet slecht kan heeten, al bewees de uitkomst dat hij scherper had kunnen toezien.
Zoo sprekend staat Schoffels aan de achterzij van het huisje, op den putrand geleund, tegenover den baron van De Renghorst. En hoezeer hij ook werd bemoedigd, en hoezeer hij overtuigd wordt dat de bewijzen van Hanneke's onschuld hem gelukkig moeten stemmen, want immers nu bijna drie jaar geleden, toen was ze misschien wat dartel maar toch een rein en onergdenkend kind, ach, inweerwil van dit alles staart hij nog altijd somber voor zich, en zelfs terwijl hij toestemt: recht dankbaar aan God te zijn, wordt dat voorhoofd nog sterker gerimpeld, want ‘joa, dat wurm .... dat onechte wurm 't was toch altied 'en smet op z'n kiend; en 't wurm te zien, nee, nee, dát kon ie niemeer!’
Een smet op zijn kind! Zeker, dat was niet anders; arme vader!
Maar hoor....is het Hanneke die hem roept? - Joa joa - luuster: nóg ens met akeligen klank: ‘Voader! voader!’
Dát weerstaat hij niet. Met eenigszins wankelen tred, maar toch zoo ras hij kan, gaat Schoffels de achterdeur binnen; de zeer kleine deel over, en dan de hoofdkamer van het huis in.
- Wat ziet hij daar....?
- O groote God! Wat wát doen ze met Hanneke ginds?
Hanneke, eerst op den grond gevallen, is nu door Joost en moeder Schoffels in de bedstee getild.
Daar ligt ze, en bij den vollen schijn der wassende maan ziet vader haar nu zoo wit, zoo wit als op den avond toen hij meende dat ze dood.... - Nee dood was ze toen niet....Maar nu? Wat zal dat nú moeten zijn!?
- Zie, die juffer kiekt beduusd, meent Schoffels; ze wascht heur met odekelonje. Joa dát zou ze niet doen as ze niet gleufde dat 'et heel arg was....
‘Hanneke.... Hanneke! Hier ben ik! O God, wat ziede wit Hanneke!?’
| |
| |
‘Stil Berend, stil,’ zegt vrouw Schoffels: ‘'t kiend is d'r kapot van.’
‘Kapot? wát kapot? Mein ie dood! Dood!?....’ En zonder het geruststellend woord te vernemen dat de moeder spreekt, noch ook de bemoediging van Anna, dat het straks beter zal gaan, roept de vader nogmaals zijn kind bij de liefste namen; streelt haar over de koude wang; en jammert: dat hij al tien keer um Hanneke is vermoord, moar dood, dood! dat zou de genoadeslag wêzen....
Daar glijdt haar een zucht van de lippen.
‘Hoor je wel Schoffels,’ zegt Anna: ‘Hanneke zal nu wel gauw bijkomen. Arm overspannen kind!’
‘Juffer! Engel!’ steunt de bezwijmde; en dan: ‘Liefhebben! woarheid! O voader, voader! mien kienje, mien jungske!’
Dat geet hum diep deur de ziel!
‘Lieve God, ze kumt weer bij!’ roept de oude man, en vat de hand van zijn kind; en dan: ‘Heur ie 't niet, ze roept um heur jungske.... Woar woar is ie? Heur ie dan niet, ze vroagt um heur kienje!’
En een oogenblik later heeft de oude Schoffels zijn kleinkind op den arm; en Hanneke komt overeind, en strijkt zich langs het voorhoofd. Ziet ze goed? Is dat vader zelf die haar jongske op den arm heeft? - Ja, ze bedroog zich niet. En haar gemoed schiet vol, want heur eigen vader heeft haar den mond van het jongske op de wang gedrukt. En het ventje lacht; en weer overeind gekomen roept het: da-da, en grijpt naar de mooie glanzige maan die zoo helder door de ruiten naar binnen blinkt. En Anna ontneemt den grijze het jongske, want zijn handen beven, en Joost Burik komt hem terzij, en vat hem onder den arm en fluistert:
‘Voader! dat jungske hiet Janneman Burik. Zóo zal 't wêzen, niewoar?’
En de oude man:
‘Och goeje God, d'r is nog zêgen in 't eind!’ En, geknield bij Hanneke's leger, neemt hij de pet van het hoofd, en, als de maan de vroeg vergrijsde haren doet blinken, dan borst de vader in een pijnlijk snikken los. Hij had zich goedgehouden, al die maanden, al die jaren lang, maar 't hart moet nu lucht hebben, en zie, hij schreit als een kind, en - zie ook: een oude vrouw, ze drukt haar mond op Anna's saamgevouwen handen, en spreekt dan met nokkend geluid:
‘Och juffer, ik heb oe miskend, moar ie - ie hebbe ons lief gehad.’ |
|
Auteursrechtvrij