Romantische werken. Deel 6: Anna Rooze

[p. 208]

Achttiende hoofdstuk.

Twee dagen na den beschreven feestdag rijdt de koetskar van De Runt het groote hek van De Renghorst binnen. Joost houdt voor de stoep met de colonnade stil; springt van het rijtuig, maar ziet geen schel naast die drie glazendeuren, en vraagt - of menheer d'r moar uut wil kommen, dan kos ie zelf is kieken.

Een toesnellende tuinjongen beduidt den voerman dat hij het huis moet omrijden; de oprit was achter, dit woaren plezier-deuren.

De kamer van den baron Geereke bevindt zich naast de balkonkamer op de eerste verdieping. Door de vergissing van Joost weet de baron reeds welk bezoek hem te wachten staat, en, terwijl hij de smeerlooze groenachtige kap der koetskar weer om den hoek van het huis ziet verdwijnen, wrijft hij zich even het voorhoofd; legt haastig een verslag over proefnemingen met guano-bemesting op eigen landerijen terzij - een verslag dat hem dezen morgen bezighield en dat hij op het eerstkomend landhuishoudkundig congres hoopt uit te brengen - en verlaat dan snel zijn kamer om het kleine boudoir van zijn Kunira binnen te gaan.

‘Lieve, wat is er?’ vraagt mevrouw die juist een brief aan de familie Ducouvée de Sauterne, met het fijne goudlak verzegelt.

‘Ik geloof Kuni, dat menheer Lijning van De Runt er is.’

‘Lijning!? - Die oom? - Wouter, je doet me schrikken.’

‘Hij komt den brief beantwoorden dien hij gisteren avond ontving. Nu geloof ik dat Jasper en Van Wall gelijk hebben, en Dudolf's schrijven waar is. Ik zal voor De Runt niet meer geven dan mijn bod. Vin-je wel Kuni?’

‘Wouter doe dat geheel naar je zin. Je wilt De Runt hebben. 't Is een illusie van je, om dat alles naar dat plan te verfraaien en te verbeteren en dus....’

‘Nu wij zullen zien. Maar....’

‘Maar?’

‘Zal ik dien oom nu meteen over die andere zaak....’

‘Geereke, waarachtig het zal mijn dood zijn.’

‘Nee lieve, dat geloof ik niet. Nadat ik zeer ernstig met onzen jon gen gesproken heb - en hij was waarlijk kalm en verstandig - gevoelde ik diep dat het verkeerd zou zijn hem in deze liefde tegen te gaan, vooral na alles wat ik hem 't vorige jaar te Parijs onder 't oog moest brengen. Als hij gelukkig wordt, zullen wij het dan niet wezen Kuni?’

‘Mijn eenige jongen!’ zucht mevrouw.

‘Ons eenig kind!’ herhaalt Geereke: ‘Kunira, stel nu een dwazen trots terzij. Had onze goede Ernst een meisje gekozen even schoon, even lief, even voortreffelijk als juffrouw Rooze, en was zij

[p. 209]

bovendien van goeden adel, je weet het ik zou er mij zeer in verheugd hebben, maar nu - ik herhaal het met de volste overtuiging, nu het zóo is, nu dank ik God niet minder voor de keus van onzen jongen. Alles, alles vereenigt dat meisje in zich wat Ernst gelukkig kan maken. Haar schoonheid zal hem boeien, haar verstand zal hem leiden, haar talenten zullen hem....’

‘Ho! kun je je eigen kind nog meer vernederen?’

Er wordt geklopt.

‘Binnen!’

‘Mijnheer,’ zegt Jozef: ‘die heer van De Runt is beneden en wou u spreken.’

‘Ik kom terstond Jozef.’

‘Kunira,’ herneemt Geereke: ‘ik had besloten dien oom in 't belang van Ernst te gaan bezoeken, maar, nadat wij nader van hem hoorden, zag ik er tegen op. Nu hij hier is, kan ik hem met de wenschen van Ernst bekend maken, en, moge het niet in den vorm zijn, ik vrees niet dat deze oom beleedigd zal wezen. Was hij fatsoenlijk man, ofschoon van burgerlijke afkomst, zonder eenige bedenking zou ik hém bezocht hebben, maar nú....’

‘Wouter.... lieve Wouter, doe het vandaag nog niet? Misschien komt Ernst nog tot andere gedachten, en dan....’

‘Ernst wordt stil en bleek Kunira.’

‘Ja ja, hij is afgetrokken, en eet bijna niets. Ach, dat hij dat meisje ontmoeten moest! O die kermisavond!’

‘Hij zag haar al vroeger Kunira.’

‘Ja, met die zaken ook! die boodschappen altijd! Goede God, dat ik nu gedwongen word voor mijn jongen een bete broods te bedelen, terwijl....’

‘Lieve vrouw, dat zijn ondoordachte woorden. Als dat meisje Ernst gelukkig maakt, is zij dan niet onze volle liefde waard?’

‘Ja als! Maar zie, als ik dan toegeven moet - ja moet, dan wil ik ook Geereke, dat die menschen ons vreemd zullen blijven! Versta-je: dat wil ik! Ik de eigen moeder van mijn eenigen jongen! - Ze te zien verkies ik niet. Dat meisje moet afstand van haar familie doen, - of anders, als je zonder dat, à tort et à travers die fatale mésalliance wilt doorzetten, dan - O! ik leefde te lang. God had mij eer moeten wegnemen van deze droeve wereld! O!’

‘Kuni, beste wijfje, spreek niet meer zoo heftig. Wij moesten dezen weg op. Misschien zeg je later dat het een goede weg was. Ik zal dien voogd voorloopig spreken, en misschien zal hij wel te bewegen zijn om persoonlijk in geen nadere relatie met ons te treden.... op uitdrukkelijk verzoek van mevrouw Van Uland....?’

‘Ja! op mijn uitdrukkelijk beding!’

‘Kunira, zijn we niet allen kinderen van denzelfden Vader!’

[p. 210]

‘Och Geereke, spaar nu mijn hoofd, en volg maar weer je door en door verstandigen wil.’

En 't was verstandig van den braven echtvriend dat hij ging. Mevrouw Geereke was erg zenuwachtig.

Eenige oogenblikken nadat de baron het boudoir van zijn vrouw had verlaten, stond hij in het salon dat naar Hobbema was genoemd, en verzocht mijnheer Lijning plaats te nemen.

Mijnheer Lijning die juist, even vóor Geereke's binnentreden een verguld knopspijkertje dat uit een der stoelen moest gevallen zijn, heeft opgeraapt en in den zak gestoken, mijnheer Lijning was op zijn Zondags. Inplaats van het roggebrood-kleurige jasje 'twelk van de vezelige stropdas af tot aan het middellijf werd dichtgeknoopt, droeg hij nu een zwart lakenschen rok; - uit de voorwereld! had Jozef bij het binnenlaten gedacht: zoo nauw om de magere armen, zoo dol-puntig en zoo vet en kaal bovendien, dat j'em 'en cent zoudt geven. - Toch was Lijning ook met het verdere zwart aan zijn mager lichaam, op z'n Zondags voor wie hem gewoonlijk als roggebrood zag.

Lijning zal zich zetten als de baron eerst.... ‘Nee ik vraag wel excuus mijnheer de baron.’

‘We zullen geen complimenten maken menheer Lijning.’

Lijning rondziende, terwijl hij zich zet:

‘O dat is overheerlijk! Wat een prachtige collectie schilderijen mijnheer de baron, dat is een museüm. Ja ja, daar steekt een kapitaal in, - kolossaal! O als u daar liefhebber van zijt, ik heb nog een paar echte De Witjes en een Rembrandt van Rijn; als ik u soms....!? U bent een kenner. Prachtig!’

‘Wel goed menheer Lijning. - U hebt zeker mijn brief ontvangen? 't Is jammer....’

‘O dat maakt niets mijnheer de baron, nee dat is niemendal. Maar allereerst moet ik u duizendmaal bedanken; duizendmaal voor den overheerlijken dag dien mijn nichtje bij u doorgebracht heeft. Zij heeft een overgroot plezier gehad. Hoe gaarne zouden wij u die beleefdheid eens reciproceeren mijnheer de baron, maar mijn arme ongelukkige vrouw....’

- Wanneer Kunira of de Van Breeland's dit eens gehoord hadden! denkt Geereke, en zegt:

‘'t Gezelschap van uw lief nichtje was ons bijzonder aangenaam.’

‘Och kom, dat verheugt mij, en dat zal haar tante, mijn arme vrouw, ook genoegen doen mijnheer de baron. Anna is een goed kind! Zij aardt als 't ware geheel naar mijn dierbare ongelukkige vrouw en naar haar eigen moeder die zusters waren, de freules Moreel. Door en door oude adel.... maar....’

De baron wendde zich naar de deur: 't was hem alsof hij er iets hoorde.

[p. 211]

Lijning meende dat de uitweiding over Anna's familie den baron verveelde en vervolgde:

‘Maar.... Ja, wat ik zeggen wilde, de zaak waarover ik u spreken kwam is een andere. - 't Maakt niets uit, niemendal; maar ik zeg altijd: twee woorden doen meer dan dertien brieven; dat zal de baron nog beter dan ik bij ondervinding hebben. - Ik zeg tegen mijn goede vrouw: ja.... wát er ook tegen is, ik ga zelf naar den baron, want het is een misverstand, precies als van die uitwegen mijnheer de baron. Toen ik 't begreep toen was die zaak gezond, niewaar? En dat was door de eer van uw eigen bezoek.’

‘Ik heb uw inschikkelijkheid zeer op prijs gesteld menheer!’

‘Spreek daar niet van baron. Foei! Maar nu is het een gekker geval....’

Geereke kijkt weer naar de deur, en Lijning vervolgt wat sneller:

‘Zie, eerst doet lord Brice mij vragen of De Runt te koop is. Op een waarschijnlijk verkeerd begrepen antwoord van mijne zijde, laat hij mij, voor het weinige dat ik van de oude heerlijkheid bezit, een bod doen. Tegelijkertijd vereert de baron Geereke mij met een bezoek, en geeft zijn wensch te kennen eigenaar van het door mij gekochte kasteel te worden.’

‘Althans....’ zegt Geereke.

‘Jawel, ja juist mijnheer de baron: althans, nadat u hadt meenen op te maken dat ik.... jawel.... enfin! Maar, inmiddels ontvang ik een nader schrijven uit Rotterdam, welken brief van den heer Smit, namens lord Brice, u gelezen hebt. Het was billijk dat ik mijn geëerden buurman - 't zij met verschooning gezegd mijnheer de baron - de voorkeur verzekerde tot dien prijs. - Vast besloten De Runt te verlaten, kocht ik elders een kleine woning, en, vast overtuigd dat u eigenaar van De Runt wilde wezen - ik speel open kaart - schreef ik lord Lidson Brice dat ik het kasteel met de mij behoorende gronden reeds verkocht had. Zie, dat was een korte maatregel om niet opnieuw in geschrijf te komen, - verstaat u - ik gunde u zoo gaarne het grootsche kasteel, en....’

‘Maar ik had niets gekocht menheer Lijning, en heb u zelfs nader geschreven dat ik van den koop geheel en al afzie. Ik zou mij op de voorkeur bedenken, dit was de afspraak, maar de koopprijs was zoo verbazend hoog dat ik voor die voorkeur moest bedanken.’

Lijning ziet naar den grond, maar Geereke meent toch dat een paar fonkelende grijze oogen hem aangluren over den rand der blauwe brilleglazen heen.

‘Ja, ja juist!’ sist Lijning: ‘daar zit 'm de fout menheer de baron; als men met groote lui, met edellieden te doen heeft, dan meent men dat een half woord zoo goed is als twee. Vier dagen na mijn schrijven aan den heer Smit, ontving ik van ZEdele het u bekende plattegrondje terug, met een brief waarin hij meldt, onmiddellijk na

[p. 212]

mijn afwijzing, op last van zijn lordschap, naar Silezië te hebben getelegrafeerd: tot den aankoop van een Riddergoed in de nabijheid van.... Rada.... gu.... Ja, hoe die naam was dat ben ik vergeten.’

‘Dus na het geven van de voorkeur aan mij, hebt u lord Brice afgeschreven, en moet die fameuze koopprijs u nu ontgaan.’

‘Juist, dát is het mijnheer de baron.’

‘U die meer zaken hebt gedaan, zult moeten bekennen dat het zeer verkeerd was.’

‘Nee, nee mijnheer de baron, nee! Niet als men met een baron Geereke van Uland te doen heeft. Een edelman die....’

‘Ik mag dit niet als een compliment aannemen. Zoo langzamerhand kreeg ik een weinig begrip van gemiddelde waarde. Uw eisch liep twintig duizend gulden boven de gewone of, zooals ik u zeide, boven mijne taxatie, en éen en dertig duizend gulden boven de koopsom door u betaald.’

‘Zes en vijftig duizend was mij door lord Lidson Brice geboden; u hebt het gelezen mijnheer de baron.’

Geereke had het gelezen.

Dat Lijning een geschrift van zich zelf, in het couvert had gedaan 'twelk door Geert Holmena mee naar Rotterdam genomen en dàar door hem op de post was bezorgd, dit wist Geereke natuurlijk niet, maar, dat het een raar handje was geweest, en dat hij - na neef Dudolf's schrijven uit Groningen - vrijheid meende te hebben om van die gansche lord-geschiedenis niets te gelooven, dit stond bij hem vast.

‘Het spijt me menheer Lijning dat - vergeef mij - een onverklaarbare onvoorzichtigheid u van zulk een groote winst moest berooven, maar het is inderdaad geheel buiten mijn schuld. Gaarne beken ik dat het mij aangenaam zou wezen De Runt in eigendom te bezitten, doch ik hecht niet zóo aan de wereldsche goederen dat het tegendeel mij ongelukkig zal maken. - Ik wenschte het onderhoud over deze zaak te besluiten, met u voor 't laatst mijn bod te herhalen: Ik geef u zes en dertig duizend gulden, op deze voorwaarde evenwel, dat ge u op ditzelfde oogenblik decideert, en nog heden de akte notarieel gepasseerd wordt. Over acht dagen ontvangt u de kooppenningen, en terwijl ik u gaarne toesta eenige kamers tot het voorjaar te blijven bewonen, zoo zal het mij als eigenaar vergund zijn, zoo spoedig met verbouwing of veranderingen te doen aanvangen als mij goeddunkt.’

Lijning had nog nooit in zulk een klem gezeten. Een winst van een en dertig duizend gulden waarop hij had gehoopt - ja gerekend, ging hem den neus voorbij, en 't was nu de vraag of hij er met een van elf duizend zou tevreden zijn.

‘Maar mijnheer de baron, u beseft....’

‘Dan zal de zaak als afgesprongen moeten beschouwd worden menheer Lijning?’

[p. 213]

- Die verdoemde kerel! denkt Lijning, en sist:

‘Sust sust! mijnheer Geereke van Uland; een burgerman is niet zoo sterk als UEdele. Ik heb plichten; ik heb een vrouw; ik ben rekenschap aan minderjarigen verschuldigd.’

Geereke doet zich geweld aan:

‘Mag ik u een vraag doen menheer Lijning?’

Lijning prikt met zijn oogen in den grond:

‘Als 't u belieft mijnheer de baron.’

‘U spreekt van een minderjarige.’

‘Juist, juist.’

‘Bedoelde u - en ook vroeger reeds met die minderjarige, juffrouw Rooze, waarover u voogd is?’

Lijning bijt zich een schilfer van een slechte kies. Maar hij is er:

‘O pardon, nee pardon mijnheer Van Uland. Nee. 'tGeen ik bedoel dat is zoo half en half een liplapsche geschiedenis. Een voorkind van een neef van me in Bezoeki.... op.... in.... Och die namen; ja, als het van Anna was! ja! God gaf het!’

‘Uw nichtje heeft geen fortuin....?’

‘Zooveel als er hier op m'n hand ligt mijnheer Van Uland.’

Die man loog, of - Alexander van Wall was niet goed ingelicht. De hoofdzaak was Geereke echter onverschillig. Niet de bijzaak of die voogd hem bedroog. Ernst behoefde geen fortuin; maar, dien man wil Geereke kennen.

De baron hoort opnieuw gerucht buiten de deur.

Lijning verneemt dit ook; ruikt eensklaps lont, en zegt verwonderlijk snel:

‘God, zoo'n engel baron!’

‘Dewijl juffrouw Rooze dus niet bij de zaak geïnteresseerd is,’ herneemt Geereke, schijnbaar zonder acht op dien laatsten uitval te slaan: ‘nu blijft mijn bod onveranderlijk vast, en ik wenschte uw antwoord: ja of nee!’

Lijning berekent haastig. In publieke veiling zou het nooit zóo hoog meer loopen. Het bod was minstens twaalf duizend boven sloopers-waarde. - Die Geereke scheen zijn besluit onveranderlijk vast te hebben genomen. En - er was nu een andere kans, een vrij wat betere misschien:

‘'t Is een grove teleurstelling mijnheer de baron, voor een burgerman die vertrouwde - ik wil zeggen die ter goeder trouw en met een goede bedoeling, zich vergiste. Maar zaken zijn zaken! Mijnheer de baron heeft volkomen gelijk: een man van zaken mag zich niet vergissen. Ik had niet moeten refuseeren vóordat u geaccepteerd hadt. Zie, au fond moet ik zeggen dat ik plezier in u heb. Mijnheer de baron doet alles even flink; zoo iets gedecideerds; ja dat mag ik zoo graag, ja.... maar....’

‘En dus.... menheer Lijning?’

[p. 214]

‘Maar - het was toch niet in ernst uw laatste woord mijnheer Van Uland?’

‘Het allerlaatste. Stemt u toe?’

Daar gaat de deur open.

Mevrouw Geereke komt binnen; werpt de deur achter zich dicht; nadert haar echtgenoot haastig, en, zonder Lijning te groeten, zegt ze:

‘Lieve, ik wacht je. Kun je dit onderhoud met menheer -’ zij ziet vluchtig naar Lijning die is opgestaan en de vrouwe van De Renghorst van onder zijn brilleglazen meet - ‘kun je dit onderhoud niet afbreken? Er is.... ik heb....’

Mevrouw Geereke heeft zich vergist. Zij meende dat het laatste door Wouter gesproken woord een gansch andere overeenkomst betrof. De goede Kunira had, erg zenuwachtig, staan luisteren, en de klanken ernst en toestemmen, misschien wat luider gesproken, hebben de moeder naar binnen gedreven. Het kon - neen het kon niet!

De baron geeft geen blijk dat hij zijn vrouw heeft begrepen.

‘Menheer Lijning: Mevrouw Geereke;’ zegt hij, en dan: ‘Juist toen je binnenkwaamt lieve, dacht ik het antwoord van menheer te hooren op mijn bod voor De Runt.’

‘Ei,.... zoo!’

‘Het verheugt mij bijzonder,’ zegt Lijning: ‘de eer te hebben ook persoonlijk kennis met mevrouw Van Uland te maken. Mijn lieve nichtje heeft mij zooveel van haar verteld; ja, ik mag zeggen: zij dweept met u; dwepen dát is het juiste woord.’

- Welk een horreur is die man, denkt de baronnesse terwijl ze Lijning vluchtig beschouwt. Zijn vleiende woorden verraden zoo juist den schaamteloozen toeleg. Ja 't moet een conspiratie, een schandelijke intrigue zijn. Wie weet of datzelfde meisje niet een geslepene huichelaarster, een zedeloos schepsel is, die.... Maar neen, een koorts moet haar deze denkbeelden door 't hoofd jagen. Alexander had immers de ouders van dat meisje gekend. Maar toch.... die Lijning, die man.... dáar. O wat afschuwelijk mensch!

Haastig haar echtgenoot naderend, zegt ze zacht en snel:

‘Geen woord meer over dat andere. It might turn out badly.’ En dan, zonder dien man te groeten, verlaat zij in allerijl de kamer.

Zij trilt en beeft over al haar leden. - Nee, nee! in dien poel mag haar eenige jongen niet verzinken. Zou hij oom zeggen tegen zulk een mensch....! Nog is het tijd! Aan moeder's smeekbeden zal Ernst het oor leenen. Anna's echtgenoot worden, dát zal hij niet. Neen, dat zal hij in der eeuwigheid niet!