Romantische werken. Deel 6: Anna Rooze

Twaalfde hoofdstuk.

De heeren die straks door het beleid van den baron, al spoedig van het gevaarlijk theologisch terrein op dat van den landbouw waren overgebracht, terwijl hij ook Ernst in dat gesprek heeft betrokken, de heeren wandelen nu, door de dames gevolgd, op de kramen toe.

Ernst voegt zich bij de jonge meisjes, maar geeft niet onduidelijk te kennen, dat de afwezigheid van juffrouw Rooze hem minder aangenaam is.

Kaatje met haar sombere toekomst voor oogen, hoorde het met dezelfde onverschilligheid aan alsof hij zeide zijn wandelstok te hebben vergeten.

Fietje was er wel een beetje knak over, en - als het niet de zoon van De Renghorst geweest ware, dan zou ze zeker gezegd hebben: Wel dan zou ik in uw plaats maar thuis zijn gebleven. - Ja zeker: wat dacht hij wel! En, straks bij een koekkraam gekomen, wees ze op een tamelijk bedaagd marsepeinen hartje dat met den voet in amandelen, vuurklappers en vuurtrekkers stond, en zei ondeugend:

‘Dat zou ik voor juffrouw Anna meenemen jonker, maar niet onderweg opeten hoor!’

Ernst voelde den speldeprik niet, maar begreep dat het een kleine aanmaning was om iets voor ‘de arme meisjes’ te koopen.

[p. 131]

Evenals papa en mama, kocht hij dan ook al spoedig de mooiste artikeltjes uit den Neurenburger kraamrommel weg - waarlijk heel aardige doelmatige werkdoosjes en lieve nécessaire-tjes. Een alleraardigst paarlemoeren étui-tje, waarvan Sophie onnadenkend ‘Gud hoe lief!’ had gezegd, werd mede aangekocht en haar aangeboden. Maar - terwijl het eenvoudige dominee's-dochterken er volstrekt geen ‘been in zag’ om het aan te nemen, en toch eerlijk bekennen moest dat Job - zoo noemde ze hem nog van den catechisatietijd, want volgens Ernst, had Job zoowel de wetgeving op Sinaï ontvangen, als den Heere Jezus verraden - terwijl ze het dan erkennen moest dat Job, hoe flauw en modepoppig hij wezen mocht, toch een goed hart had, en ijselijk gul was, dacht de gever aan juffrouw Rooze, en hoe heerlijk het zou geweest zijn indien hij háar het waarlijk mooie etui-tje had kunnen aanbieden. - Haar iets mee te brengen heeft hij in den beginne wel wat vreemd gevonden, doch, nu hij er eindelijk toe besluit, zie.... nu is er niets meer wat er naar lijkt om haar te kunnen geven.

Mevrouw Geereke streelt de gedachte dat haar goedige jongen aller lieveling moet wezen. Kijk, dat fijne Kaatje slaat ook al dat rare voile-tje op, en bedankt met zoo'n dankbaar lachje. - ‘Dag goeje!’ roept mevrouw.

Ernst hoort het niet.

Een oogenblik later voelt hij een klopje op den rug, en hooren de meisjes mevrouw Geereke zeggen:

‘Is mijn zoon weer het galantje? 't Zal hem spijten lieve meisjes, dat er zoo weinig wezenlijk mooie artikelen te vinden zijn. We hebben toch juffrouw Jans niet vergeten beste?’

‘Nee ma, maar....’

‘Heb je geen geld meer?’ fluistert mevrouw.

‘Welzeker!’ zegt Ernst zachtjes: ‘maar dat engeltje, vindt u ze niet engelachtig?’

‘Wat meen je, beste?’

‘Wel ik meen juffrouw Rooze. - Vindt u ze niet prachtig? Heb ik u te veel gezegd? - Als ik nog iets voor haar kon vinden!’

‘Dat zou ongepast zijn lieve jongen.’

‘Ongepast?’

‘We kennen haar te weinig. Misschien zou het haar beleedigen; dat is met de dominee's-meisjes zoo heel iets anders.’

Mevrouw Geereke vindt het niet slechts ongepast dat de jonker van De Renghorst kermis-cadeautjes aan dat vreemde dametje zal geven, maar men moest den goeden Ernst toch ook zoo'n beetje in toom houden, en vooral dat dametje niets in 't hoofdje hangen. Ernst was wel wat heel verliefd van aard, en vindt wat heel spoedig mooi en engelachtig. Wat mevrouw betrof ze vond die juffrouw Anna wel een knap meisje, maar, men moest het mevrouw niet

[p. 132]

kwalijk nemen: er was soms zoo iets kouds, zoo iets pretensieus in haar toon; dat is mevrouw duidelijk geworden toen zij eensklaps - nadat de goede Ernst allerliefst met haar heeft zitten praten, zoo brusque antwoordde: ‘Men moet zulke gedachten niet uitwerken mijnheer....’ Broe...! alsof Es haar iets kwaads had gezegd. Neen, Ernst moest maar voorzichtig met dat mooie juffertje wezen. Jawel, ze had heel veel liefs, en zeker, al 't andere wat ze gezegd had was nog al flink en goed geweest, maar zoo'n antwoord.... nee! - ‘Ik zou er niet aan denken Ernst;’ besluit de moeder: ‘Men moet zich niet al te spoedig familiariseeren.’

De heeren hadden plezier op de kermis. De baron en neef Jasper maakten heel wat volkje met koek en moppen en snuisterijen gelukkig, waardoor ook de koopers in een blijde vrijgevige stemming geraakten. Er werd gehakt, en hard geloopen, en gegrabbeld. Maar het grabbelen zou nog aardiger worden. - Neef Jasper liet een zak met lekkers, waaraan hij van onderen een zeer langen reep papier had vastgemaakt, door een der beste klimmers aan een hoogen boomtak ophangen. Met een lucifer stak hij de papierstrook aan, en.... hij lachte dat het een lust was toen de vlam, langzaam naar boven geklommen, den zak bereikte en de jongens en meisjes eensklaps neerstortten op den grond om hun schat te vermeesteren.

Ook dominee Haverkist heeft in alle deftigheid plezier. Hij gevoelt zich altijd een heel bijzonder man op de kermis. Een tusschenpersoon tusschen ‘dezelve en - God’. -

Men was aanstonds bedaarder, althans waardiger wanneer men hem zag. Dat zat hem niet in steek of kuitenbroek, zooals hij had leeren inzien, want die droeg hij niet meer, maar dat zat hem in de persoonlijke waardigheid, of beter de ‘stands-eerbiedenis’ genoemd. Zie, als dominee kwam, dan ging men een beetje op zij. Hij zoekt dan in alle nederigheid, met zijn gelaat als 't ware uit te drukken:

Ziet, lieve menschen, zonde is het niet hier te verschijnen, dat bewijst mijne tegenwoordigheid aan deze plaats; maar gedraagt je naar het voorbeeld van Hem die zich verblijdde met de blijden, en gedraagt je tevens naar de lessen van mij, uw herder, uw leeraar en beste vriend.

Inderdaad, dominee bevond zich óok in een plezierige stemming op de kermis. 't Was minder door de aardigheden van den overste, en door de blijde dorpsjeugd-gezichtjes dat hij tot die opgewekte stemming is gekomen, neen, terwijl hij van juffrouw Molenwiek verneemt hoe oneindig veel interessanter de kermis in haar ‘village natal’ placht te wezen, ziet hij naar de zij der meisjes, en....

‘Weet u dominee, eens een platenkraam;’ zegt juffrouw Molenwiek.

‘Jawel juffrouw, die zijn soms heel fraai.’

Jonker Ernst presenteert juist chocolaadjes.

[p. 133]

‘En dan een wafelkraam en dikwijls waren er twee poffertjeskramen.’

‘Wel waarlijk!’

‘Eens hadden we een spel; een beestenspel - weet u; nu wel geen Martin zooals vroeger....’

‘Och inderdaad!’

‘Nee, maar toch heel mooie dieren. Een walvischtand en een zeemeermin waren er ook. Zoo iets ziet men hier nooit dominee.’

Dominee zag iets anders: de jonker gaf met een beleefde buiging een mooi étui-tje aan de mooie Ka.

‘'t Is jammer;’ herneemt de juffrouw.

‘Hé! Watblief! waarom?’ zegt dominee.

‘'t Is zoo goed voor de domme menschen als ze eens wat anders te zien krijgen dan kalveren en varkens. Bij ons.... O kijk, kijk, wat grabbelen die kinderen daar. Ja, met zoo'n brandende strook dat gaat wel aardig; maar bij ons weet u, als papa eens een feest aan de boerenbevolking gaf, dan deed papa dit nog heel anders; dan liet hij een grooten zak ophangen en die moesten ze dan kapot schieten, en dan eindelijk, inplaats van lekkers viel er allerlei naar beneden: aardappel-schillen, steentjes, zand, van alles, maar vooral meel, en dan zagen ze er uit. O hé!’

‘Ei ei, ja ja; ik....’

Dominee gevoelt zich genoopt om jonker Ernst te gaan zeggen dat hij dat niet had moeten doen, waarlijk neen! En voorts om aan mevrouw Geereke mee te deelen dat hij zelden zulk een gul en goed hart heeft ontmoet als dat van dien besten Ernst. - Ka was er ook verlegen mee. Mevrouw zou dat wel zien: ‘Och,’ besloot dominee zacht: ‘onze lieve Katharina is verlegen, zeer verlegen, maar die innigheid van karakter, o daar is maar éen roep over. Enfin, u kent haar, mevrouw.’

‘Och ja, een zacht lief meisje dominee! Ik hou veel van uw Kaatje.’

‘En dan iemand die zooals ik, nietwaar, het beoordeelen kan, moet verbaasd staan over die enorme gelijkvormigheid van karakters....’

‘Tusschen haar en Sophie! of meent u de goede Jans?’

‘Neen-ik, neen; ik bedoel tusschen Katharina en mijn besten jeugdigen vriend Ernst. O waarlijk hij heeft zooveel van haar.’

‘Och kom!’

‘Dat zachte, dat gevoelvolle, mevrouw.’

‘Uw Kaatje ziet er in den laatsten tijd dunkt mij wel wat zwakjes uit dominee. Zij is toch goed gezond niewaar?’

‘O, welzeker! eigenlijk zou ik zeggen, ofschoon zij het minste vertoont, dat zij wel de sterkste is van ons zevental.’

‘Mij dunkt de snaaksche Fie is toch sterker, dominee.’

‘Ja - neen! dat wil ik niet zeggen; althans.... maar Fie is vroolijker weet u. Ik meen niet doorgaans, maar....’

‘U moet het lieve Kaatje eens herinneren er vooral aan te denken al-

[p. 134]

tijd rechtop te zitten dominee. Zij vergeet het wel eens. 't Is niet goed voor de borst, en zij heeft anders zoo'n lief figuurtje.’

‘Nietwaar? ja zoo mocht ik onlangs nog getuigen, dat Ka in dat opzicht de eenige rechtgeaarde Haverkist is. De andere kinderen, behalve Arend te Kampen, trekken meer naar mijn vrouws-kant: de Stallen. Als men Ka zoo naast uw zoon ziet staan, nietwaar, zoo eenigszins van terzij, dan zou men kunnen denken: broer en zuster nietwaar?’

‘Och, vindt u!’

Mevrouw gaat haastig naar een kraam, om er, als naar gewoonte, kermiskoek voor haar booien te koopen. Juffrouw Molenwiek die aan den overste ten opzichte van haar ‘village natal’ dezelfde confidences doet als ze reeds eenige jaren achtereen aan de pastoriebewoners heeft gedaan, hoort den overste - misschien was 't wel een beetje ruw - ten slotte vragen:

‘Och kom! was de boel op uw dorp nog beroerder dan hier?’

‘Hé overste, waarom?’

‘Dat zal ik je straks wel eens klaar maken juffrouw;’ zegt Bel. En tot een jongen: ‘Wacht ezel, kom jij eens hier?’

‘Ikke 'en ezel, da's niettes!’ zegt de jongen.

‘Ben je dan niet voorzichtiger en sterker dan de anderen geweest toen 't er op aankwam den koek te verdienen!?’

‘Hei! Jaap is'en ezel!’ roepen er eenigen uit den hoop.

‘Nou bestig 'en ezel!’ knikt Jaap: ‘En watte dan nóu meseu baron?’

‘Geen baron! Allo, weet jij me te zeggen van welken koek je nooit een kwaje maag zult krijgen....? Niet? En jelui? Die 't weet krijgt een lepel en vork daar ie z'n heele leven mee eten kan.’

‘Knuppelkoek!’ roept er een.

‘Blauw Dêventer!’ een ander.

‘Snipperkoek!’

‘Nee, nee;’ zegt de overste.

Eindelijk, nadat de jongens en meisjes onder elkander hebben gesoesd en geraasd, roept een meisje met zandkleurige haren:

‘Ik weet 'et: Van 'en lijnkoeke meester! Is 't woar of is 't niet?’

‘Waarom?’

‘Wel, doar zuwwe geen kwoaje moage van kriegen umdaw w'em niet êten kunnen.’

‘Geest overal!’ fluistert de overste, en dan met een luid hoerah! reikt hij aan het meisje met de zandkleurige haren het dischgereedschap toe.

Terwijl dominee met zijn gezelschap zoo een wijl op de kermis vertoefde, hielp Anna Jans het theegoed omwasschen, en heeft ze met veel belangstelling naar den heer Redly gevraagd. Jans heeft

[p. 135]

geantwoord dat hij eigenlijk een zwak stumperdje was: erg goedhartig maar toch een sulletje.

‘De man is letterlijk met alles tevreden;’ zegt Jans: ‘Gisteren bijvoorbeeld had de onbedreven Hanneke het balletje gehakt dat ik voor hem klaarmaakte, bij 't opdoen heelemaal in 't vuur laten vallen; inplaats dat hij ontevreden was, verzocht hij mij dit als een wenk te beschouwen om nooit meer 't een of ander afzonderlijk voor hem te bestellen. Hij eet sedert den tweeden dag alleen.’

‘Ik zou hem graag eens zien. Komt hij niet binnen?’

‘Nee, maar 't zal hem plezier doen als je hem gaat opzoeken. Hoe schichtig hij ook wezen mag, het doet hem altijd zichtbaar genoegen als een van ons eens een praatje komt maken. En - als ik mij niet bedrieg dan heeft hij naar jou gevraagd.’

‘Waarlijk?’

‘Is 't niet Miesje? - Foei Miesje niet aan de taartjes plukken, zoo'n groote meid! Heeft menheer Redly niet gevraagd of juffrouw Rooze er was?’

‘Ja Jans!’

‘En?’

‘En dat ik de complimenten zou doen.’

‘Wil je mij eens bij menheer Redly brengen liefje?’

‘Krijg ik dan eerst een taartje Jans?’

‘Straks als de familie weeromkomt, dan krijg je wat mee.’

‘Ajasses, wat ben je een gierige prij....’

‘Hé Mies, als menheer Redly dat hoorde.’

‘Nou ja,’ zegt Benjamine met een kleur terwijl ze de oogen neerslaat: ‘maar die is niks gierig. Mag ik dan geen taartje voor menheer Redly?’

‘Straks Miesje, straks.’

‘Zonder taartje wil ik niet naar 'em toe.’

Anna geeft Jans een knipoogje. Er worden een paar taartjes op een bordje gelegd, en met een verhelderd gezichtje wijst Miesje juffrouw Rooze den weg naar Redly's kamer.

Miesje Haverkist is geen mooi kind, ze heeft zelfs een heel grooten neus, en voor een kind van zeven jaren is ze veel te grof en te forsch.

Maar toch 't is lief haar te zien, met den bruin verbranden arm om Redly's hals geslagen, terwijl ze hem gedurig uitnoodigt om toch een taartje te nemen, want ze zijn zoo lekker. O zoo heerlijk!

Redly is in den aanvang een weinig in de war geweest toen hij het schoone meisje - dat hij bij zich zelven Gabriëlle heeft genoemd - zag binnentreden. Al spoedig echter heeft hij zich zoo gelukkig gevoeld, zoo gelukkig als hij in jaren, ja in vele - in zeer vele jaren niet geweest is.

De lieve schoone die een zoo onuitwischbaren indruk bij hem heeft achtergelaten, zij zelve is op het denkbeeld gekomen om hem,

[p. 136]

den ongelukkige, den verworpene, den arme te bezoeken. O dat is een lichtstraal op zijn duister, zijn stikduister pad. Hij heeft zich moeten afwenden om een paar tranen te verbergen; maar, nu is zijn kalmte teruggekeerd, en ofschoon hij zooals gewoonlijk ook nu naar den grond ziet, zegt hij op zachten toon:

‘U hebt een goed werk willen doen juffrouw Rooze, en ik ben u zoo dankbaar. Och, neem mij niet kwalijk dat ik zoo van mij zelven spreek. Is u welvarend juffrouw Rooze?’

‘Mij gaat het wel mijnheer, en ik verlangde nu eens te weten of de Mulderspeetsche lucht u ook weldadig is? Wij zijn lotgenooten, indien ik het zoo mag noemen; we kwamen beiden op denzelfden dag in deze kwartieren, en beiden voor het eerst.’

- Zeker wel de eenige overeenkomst in ons lot, denkt Redly en zegt:

‘Dank u lieve juffrouw. Wat evenwel mijne gezondheid betreft, die heb ik niet gedacht hier te zullen terugvinden. Vele jaren geleden heeft men mij bij ongeluk een drank gegeven, die...'

Wat zegt u? toch niet....?’

‘Een bitteren drank. Maar de Heer dronk er ook een, juffrouw Rooze, en dat heeft me gesterkt. Nee liefje, eet jij maar zelf die taartjes.’

‘Ik? daar dank ik voor, die zijn voor u.’

‘Wacht Miesje, ik zal er een voor je doorsnijden, wacht!’

‘Als u ze niet opeet hoor, dan klets ik ze zoo het raam uit.’

Redly drukt het kind vaster in den arm die haar omvat, en zegt:

‘We willen ze straks samen opeten niewaar?’ En dan tot Anna, met een zijdelingschen blik op Benjamine die roept dat ze er geen kruimel van hebben wil:

‘U merkt wel dat de lucht hier toch verkwikkend voor mij is. De menschen zijn zoo goed; and this child! Oh my love!’

‘Wat zeg je mijnheer? Toe, wát?’

‘Dat ik zooveel van je hou Miesje, omdat je nooit weer....’

Miesje legt hem met geweld de hand op den mond:

‘Niet zeggen! niet!’

‘Nee foei, dat zou ook niet mooi van me wezen.’

‘Weet u juffrouw, wát het was?’ zegt Miesje: ‘Niet?.... Ik zal 't heusch ook niet weer doen, niet jokken en ook niet snoepen. Weet u nou wat het was?’

‘Ja, nu begrijp ik het!’ zegt Anna: ‘Kom eens hier liefje.’

‘Nee ik blijf bij dezen.’

‘Ga je niet naar de kermispoppen kijken Miesje?’ vraagt Anna.

‘Ajasses nee! Ik wou zelfs geen pop van hém hebben; een pop is dood.’

‘Geen ajasses zeggen, dat is een zondig woord,’ vermaant Redly zacht.

‘Ja dat weet ik nog wel, dat is net zoo goed als o Jezus! - en

[p. 137]

Gud is God. Weet u wel juffrouw, dat menheer Redly heel ver met een schip over de zee heeft gevaren? Menheer is te Melbourne geweest; dat ligt op de kaart links; ik kan het heel best vinden.’

‘Zoo kindlief. - Hebt u lang in Australië gewoond menheer Redly?’

De man van acht en veertig jaar ziet erg verlegen in 't ronde, maar, zich tamelijk spoedig herstellend zegt hij zacht:

‘Een groot deel van mijn leven juffrouw Rooze, ofschoon niet het grootste; maar er zijn jaren die twee-, die driemaal twee en vijftig weken duren, en - op die wijze ben ik al oud, al zeer oud geworden.’

Na een zoen op Benjamine's voorhoofd te hebben gedrukt, vervolgt Redly het gesprek met Anna, en vraagt haar met zeldzame bescheidenheid naar alles wat haar lief was op de wereld, en waarover ze rouw draagt - het allermeest in 't hart.

't Is ongeloofelijk zooals dat nietige bleeke oude-mannetjes-gezicht haar tot vertrouwelijk spreken uitlokt, en het gevoel met een onbegrensde kracht bij haar vernieuwt, dat dien zwakke een last op de schouders ligt waarvan zij hem zal kunnen bevrijden, of wel - dat zij hem zal kunnen beschermen tegen een macht die hem nog altijd het leven verbittert.

Echter hem meer te vragen dat wil ze niet. Ze weet reeds genoeg. 't Is niet slechts de zwakheid van een teeder gestel.

Die man is krank; maar niet zijn lichaam alleen.