Romantische werken. Deel 4: Boer en edelman, Emma Berthold en De lelie van 's-Gravenhage

[p. 2]

De lelie van 's-Gravenhage.

Eerste hoofdstuk.

Het was een koude, gure November-nacht in den jare 1595; donkere wolken bedekten den hemel, en ontlastten zich in vreeselijke plasregens. Aan de anders zoo liefelijke maan was het niet vergund door dat dichte floers heen te dringen, en al vertoonde zij zich ook somwijlen, een zwarte massa wolken beroofde het aardrijk toch spoedig weder van haren glans, en het was slechts licht geweest, om den nacht nog nachtelijker te maken.

Hooge populieren, reeds geheel van bladeren ontdaan, verhieven zich aan weerskanten van den breeden zandweg die tusschen de steden Leiden en 's-Gravenhage was gelegen, en vertoonden zich als reusachtige spooksels die zich onstuimig heen en weer bewogen.

Het was in dien nacht en op dezen weg, dat eene kar, langzaam uit de richting van Leiden komende, een kruisweg naderde. De duisternis liet niet toe het zich daarin bevindende gezelschap te onderscheiden; bovendien werd het door een linnen huif bedekt, en eenigermate tegen wind en regen beschut. Na eenig stilzwijgen echter, sprak een vrouwenstem, ongetwijfeld het woord tot den vooropzittenden voerman richtende: ‘Let wel op, Casper! Gij weet dat wij bij het Steenen kruis, den weg ter rechterzijde moeten inslaan! - Het is nu geen tijd van slapen;’ duwde zij den man, hem hevig op den schouder slaande, toe, daar zij bemerkte dat hij hare woorden niet gehoord had: ‘Wij moeten rechts, verstaat gij?’

De aangesprokene, zoo onzacht uit zijne dommeling gewekt, wreef zich geeuwend de oogen en keek in het rond. - ‘'t Is helsch donker;’ riep hij eindelijk met een forsche stem: ‘ik zie weg noch steg.’ - ‘Dan zult gij wèl doen af te stappen en de plaats nader op te nemen.’ hernam de eerste.

Nadat Casper het paard had doen stilstaan, en het de teugels over den kop geworpen had, voldeed hij nogmaals geeuwend en schier onwillig aan het verzoek, dat meer nog naar een bevel geleek.

Behalve de twee sprekend ingevoerde personen moest er zich nog een derde in het voertuig bevinden, die, wellicht door het luid gevoerde gesprek, of wel door het plotseling stilhouden der kar, was

[p. 3]

ontwaakt. Althans, nauwelijks had Casper den wagen verlaten, of men hoorde een zacht gekreun, hetwelk door een kind moest worden voortgebracht. De vrouw maakte een snelle achterwaartsche beweging, en het scheen alsof zij een kleed over den kermende geworpen had, want, doffer en nauwelijks hoorbaar werd thans het klagend gekreun, dat trouwens telkens meer en meer door het akelig gefluit van den feller opstekenden stormwind verdoofd werd.

‘De d..... mag weten waar wij zijn!’ riep Casper, terugkomende: ‘ik zie den zijweg niet. Dat die vervl.... maan er ook niet doorkomt!’ ging hij brommende voort: ‘men kan geen hand voor oogen zien.’ - De vrouw, welke meer met de plaatselijke gesteldheid scheen bekend te zijn, en met onbenevelde oogen had rond getuurd, stak nu het hoofd uit de kar, en gebood den nog half slapenden Casper weder op te klimmen: ‘Ik zie duidelijk,’ zeide zij: ‘dat wij de sloot nog op zijde hebben; zij stuit tegen den kruisweg; rijd dus voort, en let wèl op!’ - Casper gehoorzaamde, zonder te antwoorden, doch noodzaakte het trage paard, door een: ‘Kovort, Bles!’ hetwelk hij met een duchtigen zweepslag deed vergezeld gaan, zijn langzamen stap weder aan te nemen.

Ruim twee honderd schreden verder gekomen, ontdekte hij, zooals de vrouw gezegd had, dat de sloot werkelijk stuitte. Hier moest hij dus den gewonen rijweg verlaten en rechts inslaan. De kar verliet het spoor, het wiel kraste tegen een steen, het voertuig helde naar de linkerzijde en ware zeker omvergestort, zoo Casper niet een zwaren slag op het stijve beest had doen nederkomen, dat, daardoor verschrikt, eenen sprong voorwaarts deed. Door deze snelle beweging had het wiel den steen verlaten, zoodat het evenwicht hersteld was.

‘Bij alle heiligen! dat kruis had ons daar bijna den hals doen breken!’ zeide de vrouw, schijnbaar ontsteld: ‘Gij moet wat voorzichtiger zijn,’ vervolgde zij: ‘nu, echter, kunnen wij niet meer dwalen; houd slechts het spoor; binnen een goed half uur zijn wij aan de Blankert.’

Casper antwoordde niet, maar prevelde iets binnen 's monds, dat veel naar eene verwensching geleek. Zeker kon men echter overtuigd zijn dat hem deze nachtelijke tocht, in zulk een weder, niet beviel.

Niemand sprak verder. De regen viel gestadig bij stroomen neder en had den weg schier in een modderpoel veranderd. De kar schokte geweldig, en het arme paard, telkens voortgezweept, scheen bijna niet meer in staat, zijn vreemde vracht voort te slepen. Eindelijk werd de stilte weder afgebroken door het meer dan te voren hoorbare gekreun van het kind, dat zich nu scheen te bewegen. De vrouw sprak fluisterend eenige woorden, die alleen door het wezen tot wien ze gericht waren, konden verstaan worden, en

[p. 4]

vervolgde toen luid tot Casper: ‘Mij dunkt, dat ik in de verte een schijnsel van licht ontdek?’

‘Dit zal zeker de Blankert wezen;’ zeide Casper, die insgelijks het licht ontwaarde: ‘Wij worden opgewacht. 't Is goed dat wij naderen, want Bles zou 't geen tien minuten meer kroppen. - Vort, Bles!’ en het regende weer zweepslagen.

Inderdaad naderde het voertuig de Blankert, en duidelijk ontwaarden de reizigers nu een persoon die met een lantaarn op- en nederging. Nog eenige stappen, nog eenige schokken, en het voertuig bevond zich voor een opgehaalde brug, welke spoedig, door den persoon die zich met de lantaarn aan gene zijde bevond, werd neergelaten. Laatstgenoemde trad nabij den wagen en lichtte er in.

‘'t Bevel!’ riep de vrouw uit de kar den onderzoekende toe. Dit scheen het wachtwoord te zijn; althans eene toestemming tot voortrijden, dat Casper gold, doch welker uitvoering hem niettemin veel moeite kostte, volgde op dit gezegde.

Dof dreunende, rolde nu het voorgelichte voertuig over de breede ophaalbrug, waarna de geleider het paard bij den kop vatte, het eerst door een holle poort, vervolgens over een breede met steenen geplaveide ruimte en eindelijk in een donkeren stal of schuur binnen voerde.

‘Voor den duivel, dat heet boos weer!’ zeide Casper, die bij het binnenrijden was afgestapt: ‘geen kat of hond zou men er uit jagen; doch grof geld weegt zwaar;’ ging hij in zich zelven voort, terwijl hij den doorweekten ronden hoed met slappen rand, door heen en weerslaan, van het water zocht te ontdoen.

De nieuw aangekomene, die hen zoo even ontvangen had, scheen zich echter niet met hem in een gesprek te willen begeven, maar trad, nadat hij de lantaarn in het midden van den stal aan een haak had gehangen, op de kar toe. Wat daar gesproken werd kon men niet duidelijk onderscheiden, dewijl het gesprek zeer zacht gevoerd werd.

De lantaarn verspreidde een schemerachtig licht door de ruimte of stalling, doch evenwel helder genoeg, om meer nauwkeurig de personen die zich aan deze plaats bevonden op te nemen, en hunne bewegingen gade te slaan.

Het gelaat van Casper vertoonde die ruwheid van karakter welke men reeds eenigszins uit de weinige door hem gesproken woorden heeft kunnen opmaken. Zijne oogen waren klein; zijn neus die alle kenmerken van 's mans neiging tot sterken drank droeg, was middelmatig; zijn mond was groot en met breede lippen voorzien, terwijl rosachtig haar zijn schedel bedekte 't welk thans, doornat van den regen, in pieken nederhing. Zijne kleeding bestond uit een blauw linnen kiel, een korte grijze broek, een paar wollen kousen en groote beslijkte holsblokken. Nadat het gesprek bij de

[p. 5]

kar eenige oogenblikken geduurd had, werd door de vrouw aan den vermoedelijken portier, een groot pak overhandigd dat zeer zwaar scheen. Wat dit pak bevatte liet zich weldra gissen. Dat klagend geluid, hetwelk wij reeds in den wagen gehoord hebben, deed zich ook nu weder hooren. De portier nam het hem toegereikte met beide handen vrij voorzichtig aan, en verdween er mede door een tot dus verre onopgemerkte zijdeur.

De vrouw had hare plaats hernomen, en hoewel men haar door de schemering niet duidelijk kon opnemen, zoo zag men toch een paar glinsterende oogen, in de diepe kassen verscholen, van onder een paar donkere wenkbrauwen uitkomen. Zij scheen van middelbaren leeftijd, en was geheel in een bruinen mantel gehuld, waaraan eene kap was bevestigd die mede voor het grootste gedeelte haar hoofd en aangezicht verborgen hield.

Een aanhoudend geprevel, dat na verloop van ongeveer acht seconden, door een snelle beweging met de handen werd afgewisseld, gaf duidelijk te kennen dat zij een hoogst plechtig werk verrichtte, en zou voorzeker nog langer hebben voortgeduurd, zoo niet de portier ware teruggekomen en Casper, die het hongerige paard inmiddels den voederzak aan den kop had gebonden, een kelk met brandewijn had aangeboden, welke eerst door dezen tot op een vierde geledigd, en vervolgens met een hoofdschuddend: ‘Bah!’ aan de prevelende werd toegereikt.

De portier die den kelk weder aangenomen had, sprak opnieuw eenige onverstaanbare woorden met de vrouw; overhandigde haar iets hetwelk men niet onderscheiden kon, en Casper vervolgens vier kronen in de hand stoppende, opende hij de groote dubbele deur die hij bij het binnenrijden achter het voertuig had dichtgeslagen.

‘Gij zult spoed dienen te maken, om vóor het aanbreken van den dag weder te huis te zijn;’ sprak hij eindelijk: ‘Voor zulk een tocht en met zulke wegen hadt gij voor dien armzaligen knol wel wat beters kunnen nemen!’

Om der vier kronen wille, vond Casper het geraden deze laatste aanmerking des portiers niet te beantwoorden. ‘Vóor zessen zijn wij reeds aan de Roemer,’ zeide hij; maakte toen den voederzak los; deed het paard het bit in den bek, en dwong, met een: ‘Terug, Bles!’ het reeds zoo zeer vermoeide beest eenige stappen achteruit te doen.

Buiten den stal gekomen, wendde hij den wagen naar de andere zijde; nam de touwen leidsels in de hand, en beklom weder het voertuig.

De portier nam de lantaarn uit den haak; vatte het paard bij den kop, en leidde alzoo het voertuig opnieuw over de ruimte, door de holle poort, wier gewelven het geluid van den rollenden wagen weerkaatsten, tot vóor de gemelde ophaalbrug.

Dof dreunde het voertuig over de eikenhouten planken; een

[p. 6]

wederzijdsch: ‘Vaarwel!’ werd gewisseld; de portier haalde de klep der brug naar boven, en de hand voor het schijnsel der lantaarn houdende, zag hij de witte huif der kar langzaam in het nachtelijk duister verdwijnen.