Hanna de freule

Vier en vijftigste hoofdstuk.
De premie.

De verwoesting door de dijkbreuk veroorzaakt was groot. Doch ten behoeve der noodlijdenden zal de ‘algemeen bekende Nederlandsche liefdadigheid’ ook nu weer doen wat zij vermag. Men zal geven met milde hand; men zal loten, en zingen, en dansen, en - comedie vertoonen: ieder naar zijn bijzonderen aard.

En na verloop van een jaar reeds misschien, zullen nog slechts een diepe kolk, nabij de plek, waar ‘die kromming van den dijk ook te groot was’, en veel nieuwe steenen buizen en vuurroode pannendaken aan den kwaden dag herinneren: een dag die nochtans door een aantal voormalige armen in zegenend aandenken zal gehouden worden. - Och ja lieve menschen, met zoo'n water- of brandnood dan komt de Heer den armen tobber nog eens genadig te hulp; en, wáár moest het heen als er dán toch geen rijken waren.

Ook in Veenwijk zal men - ofschoon met die werkmansbeweging niet op ‘aanstootgevende wijze’ - een offer brengen. - Velen op het welbekende altaar, sommigen op.... de open schalen.

Maar welke armen er gebaat worden bij die waterramp, zeker de ongelukkige arbeiders van Het Kromveld niet.

[p. 289]

Hebben zij - de vrijwillige werkstakers, de weerspannelingen, ook slechts de geringste aanspraak op hetgeen er voor de noodlijdenden wordt bijeengebracht?

Indien Het Kromveld vóór de werkstaking ware verwoest geworden, waarschijnlijk zou men termen hebben gevonden om ook die arbeiders zonder werk te doen deelen in den oogst der gaven. Maar nu, zelfs van verre valt er niet aan te denken.

En de weinigen der meer gegoeden in Veenwijk, die in den aanvang, ofschoon in stilte, partij hadden gekozen vóór den arbeid tegen het kapitaal, zooals dat heette, - ofschoon de meesten dier partijkiezers renteniers waren - zij hebben - reeds een weinig bekoeld door den langen duur van den strijd bij zooveel winterkou - nu een gelegenheid gevonden om zich voor het oog der noodlijdende fabrieksbevolking, achter die hoog opvlammende altaren der watersnood-barmhartigheid te verschuilen.

Den tweeden dag nadat de doorbraak heeft plaats gehad, kwam Wouter Glover de hooge stoep van het raadhuis af.

Rechtstreeks liep hij op het winkelhuis De Koffiebaal toe, waar hij voorheen zoo dikwijls een versnapering, óf voor zijn moeder, óf voor zijn Klaartje, gekocht had.

Twee rijksdaalders legde hij op de toonbank neer, met verzoek om hem dat geld te willen wisselen.

‘'t Is een mooi buitenkansje.’ zei de kruidenier.

‘Ja wel,’ zeide Glover.

‘Maar je hebt het eerlijk verdiend, met gevaar van je leven; en de gemeenteraad heeft het ook knapjes en vlug behandeld.’

‘Wel zeker!’

‘Hebben de anderen het ook al binnen?’

‘Ja.’

‘Niet onaardig. - Maar mijnheer Bronsberg, die ook met je in 't gelid heeft gestaan, zou die....?’

Terwijl Glover het gewisselde geld in den zak stak, vielen er breede rimpels in zijn voorhoofd en speelde er een schampere lach om zijn mond.

‘Of die zijn vijf gulden opsteekt, vraag je? Zoo even liet hij ze halen tegen quitantie. 't Is God geklaagd!’

‘Nu, hij mocht wel een douceurtje hebben: Het heele Kromveld verloren! Me dunkt!’ lacht de kruidenier.

‘Wel zeker!’ zegt Wouter; en met een groet verlaat hij den winkel.

Bij den drempel der woning van vrouw Tronek, wier doorgaans

[p. 290]

verstandige maar helaas te ras verleide man met den gelen wagen was weggevoerd, houdt Glover stil.

Twee bleeke meisjes staan er met slaperige oogen te hangen bij de deur.

‘Is moeder thuis?’

‘Ja.’

Wouter tast in den zak; neemt er een gulden uit, en geeft hem aan een der kinderen:

‘Hier, breng dit aan moeder.’

Het kind zet groote oogen op, en loopt zonder te spreken, ijlings het huis in.

‘Krijg ik niemendal?’ zegt het andere meisje. ‘We hebben zoo'n honger nu vader weg is.’

- Zoo'n honger! - Waarom dat mondtergen ook, zegt Wouter bij zich zelven. En dan:

‘Daar arme Triene, laat moeder nu koek bakken. Zeg maar dat Glover 't gevraagd heeft.’

O, wat glinsteren die oogen van het bleeke kind. - Weg is ze naar binnen.

Toen de vrouw van den gevangen spinner buiten kwam, zag ze Glover niet meer. Tien deuren verder was hij een zeer klein en verveloos huisje binnengegaan.

‘Is Tholen niet thuis?’ vraagt Glover aan een jonge vrouw, die met eenig werk in de hand, en een kind op den schoot zit.

‘Ja wel, maar het leven is er uit, Glover. Hij kan 't geschrei en geschreeuw van de kinders niet meer aanhooren zeit ie, en daarom gaat hij maar slapen.’

‘Hei Piet! Waarom slaap je? Alla, wordt wakker!’ roept Glover aan de bedstee.

‘Wát wie!? - Zóó, ben jij het? - Wat doe je hier Glover? Ik wou dat je me stil hadt laten liggen, en dat je niet hier waart gekomen.’

‘Ik niet, waarom?’

‘Omdat ik je benijd; en ik wil je niet benijden, waarachtig niet, omdat je mijn vriend bent.’

‘Ik kwam er je twee van meegeven, Piet!’

‘Meegeven..... Wat, aan mij? - Ben je razend Glover. Meegeven: twee gulden aan mij! - Neen, dat niet. - Waarachtig niet!’

Dan zal de vrouw er wel raad mee weten,’ herneemt Wouter, en legt het geld naast den kleine op vrouw Tholens schoot.

‘Maar jij bent Gods barmhartigheid!’ roept de man, terwijl hij, haastig uit de bedstee gekomen, Wouter bij den arm grijpt.

[p. 291]

‘Als dat Gods barmhartigheid is, dan heeft Hij het zeker zoomin noodig als ik. - Maar bovendien ik kan dat geld voor me zelf niet gebruiken. Ze zouden wel zeggen: zie je, dáárom heeft hij zijn hachje gewaagd.’ - En met een lach vol bitterheid: ‘Als ik de jonge haan van Reespoor was. Ja wel, dan deed ik het zeker; die drinkt er met eer en met heerlijkheid een fijne flesch van, op 't welzijn van het stervende werkvolk!’

Op dit oogenblik richtten aller blikken zich naar de deur.

Dat was een onverwachte verschijning.

Dominee Knipping, met de deurklink in de hand, vroeg op den goedaardigen toon, die hem eigen was, of men hem vergunde even binnen te komen?

Men zou zich bedriegen. 't Geen dominee te zeggen had, dat betrof niet ‘het welhaast ook in deze gemeente weder te vieren gedachtenismaal van het lijden en sterven des Heeren’, maar toch ‘eene zaak, die den arbeider ruimschoots tot ootmoed zou stemmen in deze dagen van zware beproeving’.

‘Ik kom tot je, Piet Tholen,’ vervolgt dominee Knipping merkbaar bewogen: ‘omdat jij een der weinigen onder de arbeiders van Het Kromveld bent die goed lezen kunt.’

‘Dat heb ik in mijn vaderstad geleerd, dominee,’ zegt Tholen, terwijl aller oogen den predikant blijven aanstaren.

‘Tegen één ure precies verwacht ik je in het schoolgebouw der gemeente bij de Palmbrug,’ herneemt dominee Knipping: ‘De omroeper zal zoo aanstonds bekend maken, dat de gewezen arbeiders van Het Kromveld aldaar op dat uur zooveel mogelijk worden bijeen verwacht. Maar bij jou Tholen, kwam ik in persoon, omdat jij, die goed lezen kunt, er vooral niet ontbreken moogt.’