Wandelingen door Nederland met pen en potlood. Deel 1

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: 1108 B 5

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van het eerste deel van de reeks Wandelingen door Nederland met pen en potlood van Jacobus Craandijk uit 1875.

 

redactionele ingrepen

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. II, IV en X (voorwerk)) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina I]

WANDELINGEN DOOR NEDERLAND.

 

[pagina III]

WANDELINGEN

door

NEDERLAND

met pen en potlood.

 

door

J. Craandijk

Pred. bij de Doopsgezinde Gem. te Rotterdam.

en

P.A. Schipperus

Kunstschilder aldaar.

 

Haarlem

Kruseman & Tjeenk Willink.

1875.

 

[pagina V]

INHOUD.

Inleiding.
Beverwijk. - Assumburg. - Marquette.	Blz. 1.
Eigenaardig schoon onzer landschappen. - 't Belangrijke van Kennemerland. - Een winderige herfstdag. - Akerendam en Scheibeek. - Geschiedenis van Beverwijk. - Het zomerhuisje van Wolff en Deken. - Landschap bij Beverwijk. - Verdwenen buitenplaatsen. - Beijerlust en Assumburgsche bosschen. - Reeuwijk, Poelenburg, Oud-Haarlem. - Assumburg van buiten. - Geschiedenis en afbeeldingen. - Heer Gerrit en Jonkheer Nicolaas van Assendelft. - Eigenaars van Assumburg. - Assumburg van binnen. - Halsregt en gevangenis. - Assumertolhek. - Geschiedenis van het huis te Heemskerk. - Het oude huis te Heemskerk. - Eigenaars van het huis te Heemskerk. - Marquette van buiten. - Ligging van Marquette. - Eene heerlijkheid die voorbijgaat. - Marquette van binnen. - Familieportretten en familiepapieren. - De Scepelenberg. - Middelen van bestaan te Heemskerk. - Maarten van Heemskerk. - Oude gebruiken te Heemskerk. - Aanteekeningen.
Het dorp Voorst en omstreken	Blz. 33.
Straatwegen van Zutfen naar Deventer. - Oude loop van den IJsel. - Volksoverlevering. - Spooken en spoorwegen. - Het landgoed De Beele. - De Gietelsche brouwerij en Busslo. - De Zutfensche Boer en De Lathmer. - De Nieuwe en De Oude Poll. - Een oud wildforstersgoed. - De linde te Voorst. - De heilige linde. - Kerk en toren te Voorst. - De abdij van Prüm. - Het schoutambt Voorst. - Het rondgaand landgerigt der Veluwe. - Hoe het gerigt werd gehouden. Markezaken. - Hoorigen en keurmedigen. - De hof te Voorst en het Keizershof. - Oude geschiedenis van Nijenbeek. - Heekerens en Bronkhorsten. - Jeugd van Reinoud III. - De strijd ontbrandt. - De strijd wordt gevoerd. - De strijd wordt beslist. - Beschrijving van Nijenbeek. - Reinoud's gevangenis. - Doorluchtige gasten. - De ridderzaal op Nijenbeek. - Het verdwaalde monument. - Het voormalig kasteel Sinderen. - Aanteekeningen.

 

 

[pagina VI]

Woerden. - Montfoort. - IJselstein.	Blz. 65.
Betrekkelijke armoede van ons vaderland. - Betrekkelijke rijkdom van deze landstreken. - De plattelandsteden en de diligence. - De diligence en de spoortrein. - Het slot te Woerden. - Gevangenissen uit den goeden ouden tijd. - Verbeterd gevangenisstelsel. - Nut van beschamende herinneringen. - Oudheden, die verdwenen en die gebleven zijn. - De kerk en het stadhuis. - Oude geschiedenis van Woerden. - Woerden onder zijn eigen Heeren. - Worsteling om de souvereiniteit. - Woerden en de Hoeksche en Kabeljaauwsche twisten. - Door de Spanjaarden belegerd, door de Franschen bezet. - Rampen van Woerden. - Portret van Johannes Pistorius. - Geschiedenis van Johannes Pistorius. - Woerden in pandschap. - Woerden Luthersch. - Kerkelijke en staatkundige geschillen. - Staatsgevangenen op 't kasteel. - Weg naar Linschoten. - Polanen en Wulverhorst. - Geschiedenis van Linschoten. - Het huis te Linschoten. - Tusschen Linschoten en Montfoort. - Den steen dragen. - Tegenwoordige bestemming van 't kasteel. - Jeugdige vrouwelijke veroordeelden. - Geschiedenis der burggraven. - Geschiedenis van Montfoort. - De commandery der Malthezer ridders. - Verwaarloosde kinderen. - Tusschen Montfoort en IJselstein. - Oude geschiedenis van IJselstein. - Het kasteel van IJselstein. - Binnenplein en statietoren. - De Heeren van IJselstein. - Veete en strijd. - IJselstein belegerd. - IJselstein verwoest. - IJselstein in vrede. - Bezienswaardigheden. - Graftombe der Heeren van IJselstein. - Graftombe van Aelit van Culemborg. - Preekstoel in de R.C. kerk. - Ryppickerweerd en 's Heerendijk. - Aanteekeningen.
Van Heerenveen naar Olterterp	Blz. 115.
Een verrassing voor velen. - De herscheppende menschenhand. - Gebrekkige reisgelegenheden. - Voorheen en thans. - Welvaart en weelde. - Herinneringen. - De polder in den hooitijd. - Eijerzoekers. - Lange- en Kortezwaag. - De Spanjaarden in Opsterland. - Opsterlandsche dorpen. - Het Koningsdiep. - Maden en Prikkenweg. - Beets en Beetsterzwaag. - Heerenhuizen. - Friezen en Friezinnen. - Vrouwencostuum. - Klokkenluijen. - Olterterp. - Kerkje en bosch. - De gouden poort. - Aanteekeningen.
Dragten en omstreken	Blz. 137.
Smallingerland vóór eeuwen. - Noorder- en Zuider-Dragten. - Verveening. - Snelle opkomst en afgewend gevaar. - Rustige ontwikkeling. - Tusschen Olterterp en Dragten. - De berg. - Scholen en kerken. - Autonomie. - 't Gestrande schip. - De Noorder-dwaarsvaart. - Vermaken voor ouden en jongen. - Visschen en vischpartij. - Aan boord. - Onder het visschen. - Aan den feestdisch. - Het klooster Smallee. - Resultaten der vischpartij. - De boer en zijn land. - De boerenstand. - De boerderij van buiten. - Huis en schuur. - Brand. - De arbeidersstand. - Beern Lap. - Rust en arbeid. - Aanteekeningen.
Heilo. - de Egmonden. - Bergen.	Blz. 165.
Tijd of geld. - Natuur en menschenleven. - Belvedère. - Weiland en geestgrond. - De zon breekt door. - Het bosch van Foreest. - Overal Hildebrand. -

 

 

[pagina VII]

Tegenwoordige en voormalige heerenhuizen. - Legende van den Willebrordsput. - De apostel der Friezen. - Strooptogten der West-Friezen. - Nederlaag en overwinning. Kerk en bosch. - Heilige putten. - Witte boerenhuizen. - Het voormalig Vennewater. - Wat van de abdij van Egmond overbleef. - Oude bewoners van Kennemerland. - Graven in Kinhem. - De abdij gesticht en begiftigd. - Giften en gaven. - De abdij kweekplaats van geleerdheid. - Kwijning en bloei. - Een graaf als hervormer. - De val der abdij. - De ruïne der abdij gesloopt. - Een koopman en een reiziger uit de 17de eeuw. - Een reizigster der 19de eeuw. - Het dorp Egmond-binnen. - Verdwenen grootheid. - Radbouts en St. Adalbertskerkhof. - Een druk bezochte weg. - Boerenrijtuigen en renteniers. - Nog eens de West-Friezen. - Rinnegom. - Een monument, dat in de pen bleef. - Geschiedenis van Egmond-op-Zee. - Droevige herinneringen. - Oud en nieuw armhuis. - Veroveringen van de zee. - Stilte en storm. - Vuurpijl en reddingboot. - Schipbreuk van de Wassenaar. - De vuren van Egmond. - De van Speijkstoren. - Opgewondenheid en miskenning. - Oude lieden en een oud geslacht. - Lamoraal van Egmond en Louis Gallait. - Een verzoenende dood. - Het slot van Egmond verbrand. - Het Egmonder Meer drooggemaakt. - Latere bezitters der heerlijkheid. - Het slot in zijn' welstand. - Klimmende luister. - Verdwenen buitenplaatsen. - Geschiedenis der kerk. - Bekende en onbekende grootheid. - Het Rijndal aan de Noordzee. - Het hooge duintje. - Ramper- en Bergerbosch. Heeren van Bergen. - De veldtogt van 1799. - Slag van Bergen. - Van het hof naar het dorp. - Ruïne der kerk. - Deelbroodsdag. - Uitstapje naar Schoorl. - Het woeste Schoorlerduin. - Boschplein en duinpanorama. - Door de Bergermeer terug. - Aanteekeningen.
Een bezoek te Gouda	Blz. 241.
Het landschap rondom Gouda. - Gunstige ligging. - Het Woud zonder genade. - Oude Heeren van Gouda. - De graven van Blois. - Belangrijke rekeningen. - Het kasteel. - De bestemming van het slot. - Arkel en Beijeren. - Wapen en bijnaam. - Wakkere burgers. - De geuzen in Gouda. - Onlusten. - Magistrale misbruiken. - Wederom onlusten. - Een voorbarig jubelfeest. - Teekenen van bloei. - Op marktdag. - Boter en kaas. - Rondom de kerk. - Aanvankelijke teleurstelling. - Het glas van Egmond. - Nieuwe giften. - Een Antwerpsch schilder. - Een mislukt en een koninklijk geschenk. - Filippe el prudente. - De graaf van Aremberg. - De hertog van Brunswijk. - Een verdacht geloovige. - Prins Willems glas. - Merkwaardigheden der kerk. - Welken indruk de glazen maken. - De cartons. - Geldzaken. - De kunst verborgen - ook verloren? - Naar de fabrieken. - Kunst en industrie. - In en om het plantsoen. - Liefdadige gestichten. - Het voormalig tuchthuis. - Vreemde kooplui en Gondsche bedelaars. - Een gezegende inrigting. - Een overwonnen vijand. - De pijpenindustrie. - De Hollander en de pijp. - De pijpenfabriek. - Hoe de pijp wordt gemaakt. - De pottebakkerij. - Riviergezigt. - Teleurgestelde verwachtingen. - Een krachtig verdedigingsmiddel. - De stearine-kaarsenfabriek. - Glycerine en stearine. - De herschepping. - De wet op den kinderarbeid. - De machinale garenspinnerij. - De bewerking van de garens. - Van de spinnerij naar de Librye. - Stadsgezigten. - De Librye. - Tweeërlei verzameling. - Het museum te

 

 

[pagina VIII]

Gouda. - De Goudsche beker. - Schilderijen. - Teekeningen en kaarten. - Huiselijk leven. - Vooruitgang en achteruitgang. - Merkwaardigheden. - Het raadhuis. - De waag en het Herthuis. - De walvisch. - De baleinfabriek. - Afscheid van Gouda. - Aanteekeningen.
In den omtrek van Amersfoort	Blz. 317.
Een schoone maar afgelegen landstreek. - Aanvankelijke verbeteringen. - Wat bij Amersfoort is te vinden. - Een schoone toekomst. - Verschillende wegen. - De Amersfoortsche berg. - ‘Maria met het kindeken.’ - Zandbergen. - Nimmerdor. - Oud-Leusden. - Verborgen oudheden. - De gesloopte kerk. - De beukenen de sparrenlaan. - Een begrafenis ten platten lande. - Jagtregten. - Het bosch van Lockhorst. - De herberg bij het bosch. - Lockhorsten en Lichtenbergen. - Het geslacht Lockhorst. - De voormalige ridderhofstad. - Een Stichtsch boerenhuis. - Het klooster Hohorst. - De Heilige Berg. - Tweeërlei terugweg. Langs den wal. - Door de stad. - Nog eens de Lieve Vrouwe toren. - Aanteekeningen.
Diepenheim	Blz. 345.
Tusschen Zutfen en Markelo. - De Markelerberg. - Een vergeten plaatsje. - Een oase in de woestijn. - Voetpad naar Diepenheim. - Kerk en kasteel. - Het huis te Diepenheim. - Diepenheims oudste Heeren. - De graven van Dalen. - Diepenheim gekocht en verloren. - Het huis gebouwd en vernieuwd. - De kasteelbelt. - Latere bezitters van Diepenheim. - Een teleurgestelde verwachting. - De havezathe Warmelo. - Een vernederd riddergoed. - Het eigenaardige van Diepenheim. - Zilveren bekers. - Kerkelijke zaken. - De havezathe Peckedam. - De havezathe Nijenhuis. - De laatste raadpensionaris. - Bosch van Nijenhuis. - Herinneringen aan de Ripperda's. - De havezathe Weldam. - De havezathe Westerflier. - Terugblik. - Aanteekeningen.
Verbeteringen en bijvoegsels	Blz. 376.

 

 

[pagina IX]

PLAATSING DER PLATEN.

Olterterp. (Zie bladzijde 135)	Tegenover den titel.
Beverwijk. Gesloopt kloosterpoortje. - Zomertruintje van Wolff en Deken	Blz. 7
Assumburg. Gevangenis op Assumburg. - Binnenplaats op Assumburg. - Marquette. - Binnenplaats op Marquette. - Gerechtzaal op Assumburg	Blz. 13
Zutphen. - Kerk te Voorst. - Njenbeek	Blz. 49
Stadhuis te Woerden	Blz. 75
Het Huis te Linschoten. - Kasteel te Montfoort. - Commanderij te Montfoort. - Graftombe van Aelit van Culemborg te IJselstein. - Binnenplaats van het kasteel van IJselstein	Blz. 111
Dragten	Blz. 139
Aan de Noorder Dwarsvaart te Dragten	Blz. 149
Kasteel van Egmond. - Abdij van Egmond. - Van Speijk's toren te Egmond aan Zee. - Het hooge duintje te Bergen. Monument van N. Witsen. - Zerk van J. le Maire. - St. Pieterssteen	Blz. 185
Onder de beuken bij Bergen	Blz. 225
Kerk te Bergen. - Alkmaar van de duinen te Bergen gezien. Overblijfsel van het kasteel van Egmond. - Willebrordus put te Heilo	Blz. 231
Gouda. Het bezoek der koningin van Scheba aan Salomo. (Glasschildering.)	Blz. 269
Gouda. Vischmarkt. - Stadhuis. - Achter de kerk. - Manhuispoortje. - Raam	Blz. 301
Gezigt op Amersfoort. - Bij Oud-Leusden. - Toren van Oud-Leusden. - Bosch van Lockhorst	Blz. 317
Amersfoort. Gevangenis. - De toren. - De Koppelpoort	Blz. 343
Het Huis te Diepenheim	Blz. 351
Weldam bij Diepenheim. - Havezathe Warmelo	Blz. 361