Christine van Oosterwey

II.

Moeder en oom hadden de vier weezen van doctor Brabander gezegend en gekust, en nadat de kinderen de kamer hadden verlaten, namen beiden plaats in eenen hoek aan de kachel. Nu zat de weduwe daar in het gezelschap van den ouden oom, gelijk vroeger in het gezelschap van haren echtgenoot; maar hoe verschillig waren hare gedachten, hoe verschillend was haar toestand.

Buiten was het een akelig weer. De wind huilde en zuchtte in het ontbladerd geboomte en zware regendroppelen gemengd met hagel knetterden tegen de vensterruiten, maar noch mevrouw Brabander noch oom Van der Maere

[p. 9]

gaven daar acht op. De weduwe zat daar als vernietigd door den zwaren slag, die haar had getroffen; zij dacht aan het verleden noch aan de toekomst. Zij was gedachteloos.

‘Hoe zal ik het aanvangen?’ peisde de grijsaard, die onafgebroken het oog op de weduwe geslagen hield. ‘Zal zij mij verstaan wanneer ik haar van zaken spreek? Arme nicht.’

Het sloeg tien uur op de huishorlogie, elf ure; het werd middernacht, en nog hadden de bloedverwanten sedert de kinderen slapen waren geen woord gewisseld: de oude man had de stilzwijgendheid der weduwe geëerbiedigd. Eindelijk moest hij toch spreken.

‘Helena!’ zegde hij, haar bij haar doopnaam noemende.

Het was met dien naam dat de doctor haar aansprak. Zij schrikte op en huiverde.

‘Hoe laat is 't al?’ vroeg zij. ‘Oom, ik ben daar ver weg geweest; het is mij alsof ik eene reis in het oneindige gedaan had, en nu ben ik weêr terug op de wereld met mijn onmetelijk verdriet. Zijt gij het die mij geroepen hebt. Oomlief, het was ginder ver beter;’ en zij wees naar omhoog.

‘Lief kind,’ sprak de grijsaard bedrukt, ‘gij zijt altoos wat zenuwachtig en poëtisch geweest; en gij waart er niet slechter om: doch nu gij alleen staat, zult gij uit uw ongeluk kracht moeten putten om u staande te houden. Hebt gij reeds gedacht hoe gij voortaan alles zult schikken?’

[p. 10]

Die vraag pijnigde de arme vrouw; zij verhoogde haar zielelijden met het bewustzijn van haren stoffelijken toestand.

‘Doe mij aan de toekomst niet denken, oomlief,’ antwoordde zij, ‘ik weet dat zij met zwart omsluierd is, gelijk mijne woning, gelijk mijn hart, maar ik wil er niet aan denken, ik heb genoeg aan mijn zedelijk verdriet.’

‘Ik heb wel eens ondervonden, lieve nicht,’ bemerkte mijnheer Van der Maere, ‘dat de noodzakelijkheid van zich met stoffelijke dingen bezig te houden, verlichting schenkt in het zielsverdriet. Morgen vroeg moet ik afreizen, en dat kan ik niet, dat mag ik niet vooraleer ik u opmerkzaam heb gemaakt over uwe belangen.’

De arme vrouw luisterde en de oom vervolgde:

‘Ik ken uwe zaken, mijn kind. Gij moet u tot uwe tante Christine wenden. Gij moogt tot geen verval komen.’

De weduwe scheen den grijsaard volkomen te begrijpen.

‘Tante Christine noemde mijn huwelijk met den doctor eene mésalliance,’ zuchtte zij. ‘Zij heeft mij nog niet vergeven, dat ik eenen man zonder geld trouwde. Mijn brief aan haar was zoo roerend als mijn bedrukt hart hem dicteeren kon: en, gelijk gij ziet, er komt geen antwoord.’

‘Ik ken ze wel, de oude coquette,’ zuchtte de grijsaard inwendig, ‘ik ken ze wel, zelfzuchtig, trotsch en ongevoelig. Ik zal eerst vertrekken nadat de brieven morgen ochtend aangekomen zijn,’ sprak hij, ‘misschien komt er antwoord: en zoo niet zal ik mij met eene boodschap van u bij de jonkvrouw gelasten. Zij

[p. 11]

heeft groote verplichtingen aan u; een groot gedeelte harer goederen komt u toe.’

‘Gij zinspeelt op het testament van oom van Santbergen,’ zel de weduwe; ‘neen, daar hebt gij het mis: het testament is nagezien en in orde bevonden.’

De oud-olieslager glimlachte.

‘Daar spreken wij later over,’ zegde hij.

Klara was haren broeder op zijne kamer gevolgd. Even als oom van der Maere voelde het jonge meisje de noodzakelijkheid om van zaken te spreken.

‘Hendrik,’ sprak de zuster, ‘weet gij dat wij in vader niet alleen eenen schat van liefde, eenen steun voor onze zwakheid, maar ook onze middelen van bestaan verloren hebben? Weet gij hoe veel ons jaarlijksch inkomen voortaan bedragen zal?’

‘Ik weet dat wij in vader alles verliezen; maar ik heb nog geene berekeningen gemaakt,’ antwoordde de student, ‘en wat het inkomen van moeder betreft, daar heeft men mij nog nooit iets van gezegd.’

‘Dan zal ik het zeggen, zeide de zuster, ‘gij moet het weten, want van u, Hendrik, zal veel afhangen. Er zullen groote opofferingen moeten gebeuren om u uwe studiën te laten voltrekken; doch blijft gij een ijverig student, die zonder wankelen voortstapt op den ingeslagen weg, dan kunt gij uwe familie voor den val behoeden, die haar bedreigt. Moeder bezit niets anders dan een jaarlijksch inkomen van acht honderd franken. Dat inkomen is de intrest van een bij den notaris Blommaart geplaatst kapitaal; dit huis is ook haar eigendom; en

[p. 12]

wij bezitten niets, want door eene onbegrijpelijke gril harer familie zijn moeder en vader buiten gemeenzaamheid van goederen getrouwd. Over een paar maanden had moeder mij gelast eenige papieren te schikken, en bij die gelegenheid kreeg ik eenen brief van oom van Santbergen van Oosterwei in handen, waarin hij zegde dat hij als voogd zijne toestemming voor moeders huwelijk weigerde, wanneer de doctor niet toestond, dat het buiten gemeenzaamheid van goederen geschiedde. En de goede man, die machtig veel aan rang en fortuin hield, steunde hierop: dat onze moeder later de helft zijner fortuin moest erven; eene fortuin, die gansch in de handen van tante Christine is gebleven. Gij ziet dus Hendrik, dat de opofferingen van moeder, om u uwe studiën te laten voltrekken, groot moeten zijn.’

‘Maar volgens uwe opgave is het onmogelijk dat ik voort studeer,’ zei de broeder, die minder doorzicht dan de zuster bezat. ‘Zoo lang ik aan de Hoogeschool ben zijn er omtrent duizend franken 's jaars noodig voor mij alleen, en mijne studiën moeten nog zes jaar duren.’

‘Moeder kan haar kapitaal opofferen en des noods haar huis belasten, Hendrik, en gij zult later in staat wezen haar die opofferingen te vergelden, wanneer gij u harer liefde waardig maakt, wanneer gij u wapent tegen de verleiding, die u in de groote stad omgeeft. Hendrik, mijn welbeminde broeder, herinner u in elke omstandigheid, dat gij eene edeldenkende moeder en twee jonge zusters hebt. Ik zou mij eenen weg door liet leven weten te banen, indien gij ons moest te leur stellen; maar zij niet.’

[p. 13]

‘Ik zweer....’ zoo begon Hendrik tot betuigenis van hetgeen hij bereid was te doen ter bescherming zijner familie, ‘ik zweer....’ maar Klara hield hem tegen.

‘Zweer niet, broeder,’ riep zij, ‘maar waak op u zelven. Wat baten duizend eeden, wanneer de kracht ontbreekt om die te houden. Wat ik van u verlang, is het streng naleven van uwe plichten en niets meer. Slaap wel, Hendrik, wij hebben alle rust noodig.’ Zij kuste den lieven broeder en begaf zich naar hare kamer.

‘Slaap wel;’ herhaalde de student, ‘slaap wel! maar hoe zou ik kunnen slapen met al die zwarigheden in het hoofd. Hoe kan Klara nog altijd plannen maken?’ dacht hij, ‘alles is immers verloren!’ Waar de krachtdadige zuster uitkomst en redding zag, bemerkte de min begaafde jongeling slechts verwarring en ondergang. Wanhopig woelde hij den ganschen nacht op zijne met tranen besproeide legerstede, en stond des ander daags op met zware hoofdpijn.

Hendrik ontmoette zijne oudste zuster 's morgens bij het benedenkomen aan den trap. Klara had ook niet geslapen, maar zij had zich boven het wanhopig gejammer gesteld, waaraan haar broeder zich had overgegeven, en de rust had haar verkwikt.

‘Arme broeder!’ zuchtte het meisje, toen zij de verwoesting op het gelaat van den student zag, die de kommernis er had opgeteekend. ‘Ik heb u gisteren avond veel onrust en verdriet veroorzaakt; maar het was

[p. 14]

noodzakelijk. Van heden te beginnen moeten wij onze behoeften inkrimpen en vast vooruitstappen op den slibbeen weg der toekomst.’

‘Gij hebt gisteren avond wel van mijne maar niet van uwe belangen gesproken, lieve Klara,’ sprak de jongeling: ‘ik ben den ganschen nacht met u bezig geweest. Gij wordt in de meimaand twintig jaar, en Alfons...’

‘Spreek dien naam nimmer in mijne tegenwoordigheid uit,’ fluisterde het meisje, en zij sloot de lippen van haren broeder met de blanke hand. ‘Hij, dien gij daar noemt, is voor mij verloren.’

De moeder had waarschijnlijk de stem harer lievelingen gehoord, want zij stak de deur der tuinkamer open en zei:

‘Oom is reeds beneden en de koffie is gereed.’

‘Na het ontbijt lieten de kinderen oom en moeder weer alleen. Die twee hadden elkander veel te zeggen en met elkander veel te schikken. De grijsaard voelde, dat hij alleen belang genoeg in de weduwe stelde, om haar met raad en daad bij te staan, en misschien de eenige, die hare tante Christine zou kunnen bewegen iets ten haren voordeele te doen.

Weêr verscheen de postbode. Hij bracht het dagblad, waarin onder de rubriek ‘sterfgevallen’ het doodbericht van den menschlievenden geneesheer Brabander gedrukt stond, en nog eenige kaartjes; maar er was geen brief van tante Christine bij. Jonkvrouw van Santbergen toonde zich onverschillig aan het lot der bloedverwante, die hare eenige erfgename moest zijn.

[p. 15]

‘Ik hadde moeten voorzien dat zij aldus handelen zou,’ riep oom Van der Maere, die gereed stond om af te reizen toen de correspondentie overzien was. Was uwe lichtzinnige tante geen schepsel zonder hart geweest, zij zou het testament van uwen oom Bernard niet aangenomen hebben. Ook in deze omstandigheden wil zij toonen dat zij u geene verplichtingen heeft, en dit staaft mijn vermoeden over hetgeen ik u gister zegde. Zij heeft u bedrogen.’

De oude man deed nogmaals het voorstel van in het belang der familie de hardvochtige jonkvrouw te gaan spreken; maar mevrouw Brabander vond dat het beter was de tante nog eenigen tijd gerust te laten. Zij hoopte nog altoos dat de rijke jonkvrouw uit eigene beweging tot betere inzichten zou komen.

Bij het afscheid nemen beloofden oom en nicht elkander van een geregelde briefwisseling te onderhouden. Er moest nog beslist worden wie de voogden der minderjarigen zouden zijn; er moest een inventaris der geringe nalatenschap van den overledenen gemaakt worden en er waren nog meer dingen van dien aard, waartoe mevrouw Brabander den raad en de hulp van den bloedverwant behoefde. Arme weduwe! Zij, die tot nu toe onder bescherming van eenen krachtigen echtgenoot had gestaan, moest in de treurigste stonden haars levens steun zoeken bij eenen zwakken grijsaard.