Xerxes

XLVII

Alexandros sprak tot de verzamelde Atheners:

- Atheners, hoort wat Mardonios u meldt door mijn mond: ‘Boodschap is mij geworden van den Basileus en hij zegt: ik vergeef den Atheners wat zij misdeden...’

Het was een ingewikkeld begin, dit begin van Alexandros' toespraak. De ikvorm sloeg eerst op Alexandros zelven, toen op Mardonios en ten slotte op Xerxes. Wie ver stond, begreep in den

[p. 172]

beginne niets van dien drievoudigen ikvorm. Het scheen een oogenblik, dat Alexandros den Atheners vergaf wat zij misdaan hadden.

En wat hadden zij misdaan? Die eerste woorden van Alexandros wekten geen sympathie. Alexandros echter, bewust van zijn sprekerstalent en van de verplichtingen, die Athene, om vroegere dingen, aan Makedonië had, ging voort, zeggende wat Xerxes Mardonios had gemeld:

- ‘Doe dus wat ik beveel, Mardonios en geef den Atheners hun land terug...’

De verst staande Atheners begonnen eerst langzamerhand te begrijpen en een Athener is lang niet dom maar de vorm, dien Alexandros koos voor zijn peroratie, was wel heel omslachtig.

- ‘En laat hun nog ander grondgebied bij Attika kiezen.’

De verre Koning Xerxes, ver, daar ginds in Suza, beschikte wel heel eigenmachtig, dachten de Atheners.

- ‘Dat zij leven volgens hun eigen wet...’

Zij zouden nooit anders...

- ‘En dat, zoo zij bondgenootschap met mij, Koning der Koningen, sluiten willen, ik bevelen zal hunne verbrande heiligdommen te herbouwen.’

Dààr was het! Een gegons ging door de raadsvergadering, een rumoer, een gedruisch: bondgenootschap, bondgenootschap sluiten met Xerxes: nooit!

- ‘Deze bevelen’, ging voort Alexandros, nu of hij Mardonios ware; ‘zal ik opvolgen, zoo gij mij geen hindernissen legt in den weg. Nu spreek ik u toe uit mijn eigen naam...’

- Uit Mardonios' naam, spreekt hij... meenden de dicht bij staande Atheners.

- En zegt hij wat Mardonios hem heeft gezegd...

Alexandros ging voort.

- ‘Wat dwaasheid is dit den Koning den oorlog aan te doen?’

- Hij heeft óns den oorlog aangedaan! rumoerden de Atheners. De schuld is aan hem, aan Xerxes!

- ‘Gij zult hem nóóit overwinnen en niet altijd kunnen weêr-

[p. 173]

staan. Zijn groote daden zijn u bekend, ook de menigte zijner legers: ook hoordet ge van mijne strijdmacht...’

- Wat zegt hij? riepen de verren. Wièns strijdmacht?

- Die van Mardonios, verklaarden de dichter bij staande Atheners.

- ‘En zelfs wanneer gij de overwinning behaaldet over mijn leger - wat gij, zoo ge wijs zijt, u niet zult inbeelden - zullen nog machtiger legers mij komen wreken. Waant gij u gelijk aan Perzië? Wilt gij uw vaderland en uw leven wellicht verhezen? Verzoent u dus met den Basileus...’

- Neen! riepen de verre Atheners, die hadden verstaan.

- ‘Wilt zijn genade aanvaarden!’

- Wat voor genade? Neen!!

- ‘Nooit zullen eervoller voorwaarden u worden geboden, o gij, Atheners!’

Er was een heftig rumoer. Alexandros echter ging voort:

- Zie daar, Atheners, wat Mardonios mij beval u te zeggen...

- Spreekt hij eindelijk uit zijn eigen naam? rumoerde het ontevreden.

- Wat mij betreft, zal ik uitwijden hoe welwillend ik u gezind ben!

- Hij is een Pers, hij is een Barbaar!

- En mijn raad is: verwerp niet Mardonios' woord! Gij zijt niet in staat tot het einde Xerxes te weêrstaan.

- Hij is voor ons gevlucht, na Salamis!

- Zoo ik u machtig wist te weêrstaan tot het einde, ware ik hier niet met dit voorstel gekomen. Des Konings macht is onmetelijk, is bovenmenschelijk. Zoo ge niet bondgenootschap met Perzië sluit op zoo voordeelige voorwaarden...

Het rumoer was oorverdoovend. Alexandros' woord ging verloren in de zee van nijdig geroezemoes.

- Vrees ik voor u! Voor u vooral! Van uwe bondgenooten zijt ge het meeste bloot gesteld aan Xerxes' wraak! De eerste slachtoffers zult gij wederom zijn! Onschatbaar is wat de groote Koning u biedt. Gij zijt de eenigen aller Hellenen, wier vriendschap hij wenscht!

[p. 174]

Zoodra Alexandros, tusschen het heftig rumoer, zijn rede besloten had, rezen de Lakedaimonische afgezanten, die de raadsvergadering bijwoonden, als een man op, waardig en verontwaardigd. Hun woordvoerder sprak:

- O Atheners, Sparta vaardigt ons af om u te bidden niets te ondernemen ten nadeele van Hellas. Niet het oor te leenen aan Xerxes' voorslag. Een bondgenootschap met Perzië zoû een schande zijn! Gij hebt den oorlog gewild tegen Sparta's wil...

Rumoer gonsde op. Sparta had wèl den oorlog gewild, riepen stemmen; de Atheners riepen om stilte.

De Spartaansche woordvoerder ging voort:

- De oorlog was eerst slechts uw zaak...

Tegenwerpend rumoer...

- Nu is de oorlog ons aller belang...

Gejuich, blijdschap als van uitgelaten scholieren.

- Zoudt ge, na de oorzaak geweest te zijn dezer rampen...

Heftige weêrstreving tusschen het volk; gesis om stilte...

- Nu Hellas willen zien buigen onder het Perziesch juk, gij Atheners, die steeds waart de verdedigers van der volkeren vrijheid?

Een immens gejuich, een immense schreeuw uit duizend monden tegen de tyrannie, tegen de overweldiging, tegen wie de wereldalmacht wenschte voor zich alleen.

De Spartaan had gewonnen. Hij vervolgde in nieuwe, frissche stilte, met zachte stem:

- Atheners, wij lijden meê het leed, dat gij leedt. Uwe huizen liggen in puin. Twee jaren oogsttet gij niet. Gevoelig aan uwe weeën bieden wij aan te voeden uwe grijsaards en vrouwen en kinderen. Laat u niet overhalen, smeeken wij u, door Alexandros' fleemtaal. Hij is een tyran, slaaf van een tyran. Weest wijs: vertrouwt den Barbaar niet, die is onvertrouwbaar, altijd!

Toen antwoordden de Atheners, bij monde huns woordvoerders, Alexandros:

- Het is onnoodig met pochende redenen, o Alexandros, zoon van Amyntas, der Meden macht op te blazen: wij weten als gij, dat grooter hun leger is dan het onze. Maar wij zullen, blakend

[p. 175]

van heilig vuur, verdedigen onze vrijheid tot onzen lesten droppel bloeds. Zoek dus niet ons over te halen bondgenootschap met Xerxes te sluiten: nooit zullen wij dat doen. Boodschap dus aan Mardonios Athene's antwoord, o Alexandros: zoo lang de zon langs den zelfden weg stijgt en daalt, zullen wij nooit ons binden aan den Barbaar maar vol vertrouwen in de bescherming onzer goden en heroën, wier tempels en beelden Xerxes verdolg, zullen wij den overweldiger trekken te moet en hem verdrijven van onze gebieden.

Ademloos hadden de Atheners geluisterd; een eerbiedig gejuich steeg op; de woordvoerder hernam, nu dreigend:

- Wat u betreft, Alexandros, verkondig nooit meer dergelijke boodschap den Atheners. Maan nooit meer ons tot de schande aan onder schijn ons land te dienen want al bond wet van gastvrijheid en vriendschap ons samen, uit zoû het zijn met die wet!

Alexandros verbleekte; de Athener antwoordde nu Sparta:

- De vrees der Lakedaimoniërs, dat wij onderhandelen zouden met den Barbaar, is ongegrond. Wel schandelijk zoû zulke onderhandeling zijn. Neen, geen goud is er op aarde, geen land is er zoo schoon, dat ons zoû kunnen verlokken der Meden bondgenooten te worden om Hellas te brengen tot slavernij... Wij, Hellenen, zijn een van bloed en taal en de zelfde goden bidden wij aan, de zelfde taal spreken wij allen... O Spartanen, wij danken u voor het aanbod onze vrouwen en kinderen te voeden, maar wij zullen weten zelve te voorzien in ons onderhoud... En nu dit alles zoo is, leidt uw leger ten strijde... Zoodra de Barbaar gehoord zal hebben, dat wij weigeren wat hij ons biedt, zal hij Attika binnen willen vallen... Zijn wij hem dus voor in Boiotië!

Een heftige ontroering... Een geschreeuw, een gejuich, een gedrang. Alexandros, bleek en woedend, staat op het plein voor het raadsgebouw. Een heraut nadert hem en zegt:

- Alexandros, zoon van Amyntas, mij is geboden u te melden op straffe des doods niet langer te toeven in Athene dan die zon daar aan den hemel staat...

Uit de rumoerige menigte sist het, scheldt het, schimpt het. Eenige steenen vliegen de lucht door.