Xerxes

XLII

In Athene was de voorbereiding, omslachtig, tot den terugtocht. De terugtocht van geheel het immense landleger, van millioenen, den zelfden weg terug, dien het gekomen was, naar Boiotië. Want Mardonios meende beter te doen Xerxes een eind te vergezellen en te overwinteren met de door hem gekozene troepen, om het volgende voorjaar den Peloponnesos binnen te trekken. In Thessalië terug, koos Mardonios zijn mannen. Hij koos de Onsterflijken, maar hun generaal, Hydarnes, wilde bij Xerxes blijven. Hij koos de thorekoforen, duizend man kavalerie; Meden, Saken, Baktriërs en Indiërs koos hij daarbij. Hij vormde een keurleger van louter prachtkerels, goed gedrild; kerels, die hadden verdiend vele kettingen en armbanden, die zwaar hingen over hunne kurassen en breed om hunne spierige armen sloten. Toen Xerxes, dien laatsten morgen in Thessalië, vlug, altijd de nachtmerrie òp zich, dat de schipbruggen over den Hellespont vernield konden worden en de Verbondenen hem afsneden den

[p. 151]

terugkeer in Azië, dit leger van driehonderd-duizend prachtkerels inspecteerde, stak zijn even gefnuikte hoogmoed omhoog. Het was onmogelijk aan te nemen, dat de Verbondenen tegen dit prachtleger iets zouden vermogen ook al was op zee de Fortuin, om een gril, niet uit te denken, tegen de Perzen geweest!

Na het einde der inspectie werd een heraut der Lakedaimoniërs voor Xerxes gevoerd. Hoe had de kerel hem in Thessalië weten te vinden, verwonderde zich Xerxes met geheime vrees en de mogelijkheid der misschien al vernielde schipbruggen was niet uit zijn brein, wat ook Themistokles, die onvertrouwbare, hem had doen melden.

De heraut was door Sparta gezonden naar aanleiding van een orakelspreuk van Delfi, die bevolen had Xerxes rekenschap te vragen van den dood van Leonidas en als voorteeken te aanvaarden het antwoord, dat de Koning zoû geven.

Xerxes, trotsch op zijn paard, den diadeem nu vast sluitende om zijn slapen, ontving den heraut, die zeide:

- O Basileus der Meden! De Lakedaimoniërs en de Herakliden van Sparta vragen u rekenschap van den dood van Leonidas!

Xerxes begon luid en schamper te lachen.

- Is dat alles? vroeg hij laatdunkend. Zenden de Spartanen alleen een heraut om zulke nuttelooze rekenschap mij te vragen?!

Juist op dit oogenblik reed Mardonios aan, schitterend tusschen zijn schitterenden staf.

Xerxes wees met herwonnen zwierig gebaar naar Mardonios: het keurleger glinsterde over de vlakte...

- Zie hier, heraut, den held, die uw landslieden rekenschap geven zal!

De heraut keek strak Mardonios aan. Hij weidde een langen blik over het leger.

Toen zeide hij:

- Uw woord, o Xerxes, aanvaard ik als voorteeken, als het Orakel beval!

Xerxes haalde de schouders op. De heraut vertrok. Maar de nachtmerrie drukte op den Koning der Koningen. Hij nam af-

[p. 152]

scheid van Mardonios. Toch een mooie ziel, Mardonios, meende Xerxes dikwijls, op zijn terugtocht. Een terugtocht, vreeslijker iederen dag, een terugtocht gelijk aan een durende nederlaag, al werd er geen bloed vergoten. Een nederlaag om honger, pest en buikloop. Langs wegen en velden bleven de soldaten achter, uitgeput, zich voedende met wat zaad zij vonden, zich voedende met het gras der weiden, met schors en bladeren van wilde en gekweekte boomen. Vee was nergens meer, reeds verslonden door deze horden, toen zij Griekenland binnen vielen. In alle steden, die Xerxes door trok en waar, met ziekten en honger, armoede heerschte, liet hij duizenden soldaten achter, zaaide hij ze achter zijn voet. Geheele volkeren liet hij achter, de volkeren, die eerst zijn leger had mede gesleept in zwellenden, zwellenden vloed.

- Voedt mijn soldaten en verzorgt hen! gebood Xerxes overal in de steden, aan de autoriteiten.

Het was een ijdel woord, een onopvolgbaar bevel. Er was niets. Er was niets dan regen. Er was water in de rivieren om den pestlijders en buikloopzieken den dorst te lesschen, maar het water was besmet. In den regen lagen de stervenden met de lijken als gestrooid aan den weg. Xerxes ging voort, de oogen voor zich uit. Meestal deed hij zich in den dicht gegordijnden harmamax vervoeren met snellen draf van afgeranselde, knie-knakkende paarden. Toen hij in Makedonië kwam, vroeg hij om de Heilige Kar van Zeus, den God der Perzen. Maar hij vond de Kar niet meer. De Paioniërs hadden haar in bewaring gegeven aan de Thrakiërs. Toen hij haar aan de Thrakiërs vroeg, antwoordden zij Xerxes, dat de heilige Nizaïsche paarden waren gestolen door de roovers van Opper-Thrakië, die bij de onbereikbare bronnen van den Strymon woonden en van hunne hooge rotsen Xerxes hadden uitgelachen, in het voorjaar, toen hij gekomen was.

Bij Eion, aan den Strymon, ging Xerxes aan boord van cen Foinikiesch schip. Vijf-en-veertig dagen duurde de terugtocht des legers, een iederen dag meer en meer vergruwzamende katastrofe. Daar lag, eindelijk, de Hellespont en de schipbruggen zag,

[p. 153]

herademend, Hydarnes, die het leger terug voerde, hoe ook geteisterd door stormen en niet in boeien te klinken golven, als een brooze lijn van redding wiebelen over de zee...