Xerxes

XLI

Die nacht, op hoog bevel, vertrok de rest der Perzische vloot met Artemisia uit den haven van Faleron... De vloot roeide Oostwaarts, in aller ijl; zij was in de vage nacht, met alle hare zeilen ontplooid, als eene de zee overijlende menigte van gevleugelde, spookachtige, monsterachtige waterdieren, met op en neêr uit de golven rijzende en dalende, lange pooten; zij was als een immens vizioen, als een in de rijzende maan doorzichtig wordende schim van nutteloos geblekene menschenmacht, nutteloos omdat de goden niet hadden gewild. Zij roeide, zij zeilde nu weg om de schipbruggen over den Hellespont te beschermen voor een mogelijken aanval en vernieling der Grieken maar al was dit heur doel, meer scheen zij een vluchtende schimmenstoet, over de zee verspreid, meer scheen zij een vlucht van zeespooksels dan een nog machtige vloot en strijdbaar...

De stilte der nacht hield haar vlucht geheim en de vale maneschijn omhulde haar geheel in een waas van geheimzinnigheid, dat geheimzinnigheid ook voor haarzelve was... Die haarzelve, spook, deed spooksels zien, als zij de, uit den manemist opdoemende, kapen, rotsen, eilanden, in hare angsten, meende te zien vorm aannemen van haar te gemoet zeilende Grieksche schepen... Zoodat hare eigene, den bangen eilanders, die haar in de nacht voorbij zagen stevenen, spooksels toeschijnende schepen vluchtten hier en daar als verwaaid door een wind, die er niet woei...

Om zich dan, dwaling bewust, weêr te verzamelen en te verijlen en te verdwijnen aan de parelen einders, naar den veiligeren morgen toe...

Dien morgen zagen de Grieken het landleger der Perzen aan de

[p. 147]

overzijde van Salamis gelegerd...

En meenden zij hun vloot nog bij Faleron.

Maar hoorden weldra van de vlucht.

En achtervolgden haar met hun schepen, tot het eiland Andros: de Perzische vloot was buiten gezicht...

De Grieken beraadslaagden voor Andros.

- Achtervolgen wij de Perzische schepen door de Aigaïsche zee!

riep Themistokles. Wij moeten de schipbruggen bij den Hellespont vernielen!

- Wachten wij wel ons daar voor! riep Eurybiades. Zoo Xerxes niet weg kan met zijn leger van millioenen, wacht ons de grootste ramp: hongersnood, die toch al dreigt!

- Laten wij den Koning gelegenheid geven te vluchten! riepen de Peloponnesische kapiteinen.

- Laten wij hem later in zijn eigen land beöorlogen! riepen er anderen.

Themistokles, in een ingeving van genie, had reeds in verbeelding gezien den Perzischen koning afgesloten van Azië, in de macht der Atheners, die met hem zouden doen naar welgevallen. Het vizioen was verblindend...

Themistokles lachte er zelve om na.

Maar de Atheensche kapiteinen, rondom Themistokles, waren verontwaardigd, dat de Verbondenen de Perzische vloot duldden te vluchten: zij stelden voor zonder hen naar den Hellespont te roeien...

Het was of Themistokles, glimlachende nog, iets van de Toekomst zag, die hèmzelve zoû doemen... ongenade in Athene, waarom niet? met de grilligheid der fortuinlijkheden... ballingschap... een toevlucht, waar?... In Perzië...??

Dat alles scheen, nauwelijks duidelijk omlijnd, voor zijn geestesoog: toch was het, onbewust, de geniale voorziening van wat gebeuren zoû...

En Themistokles, met een berustigende beweging van zijn opgeheven hand, zeide, glimlachend nog steeds:

- Atheners, het zoû niet de eerste maal zijn, dat een overwonnen

[p. 148]

en radeloozen vijand zóo een nieuwe kans werd geboden den eersten tegenspoed weêr te herstellen. Atheners, laat ons niet, nu wij die horden Barbaren tegen onze verwachting in hebben verjaagd, vervolgen een vijand, die vlucht. Aan onze kracht wijten wij niet deze zege maar aan de beschermende schimmen onzer heroën en aan den god der Grieken, zeker, aan den god der Grieken! Hij heeft niet geduld, onze god der goden, onze groote Zeus, dat één man, één goddelooze, één schelm, die niet weet te onderscheiden goddelijk en menschelijk, der goden tempels verbrandde en hunne beelden omver stiet, de zee geeselde en in boeien wenschte te klinken, dat hij alleen de overweldiger zijn zoû van Azië en Europa! Atheners, wij hebben groot voordeel behaald, wenschen wij er niet nog grooter: blijven wij in Hellas; wijden wij ons aan de onzen. Verjaagd is de Barbaar: bouwen wij op wat ligt vernield; zaaien wij de oogsten der Toekomst! En met den aanvang der lente, laat ons gaan naar den Hellespont en in Ionië binnen vallen!

De Atheners juichten Themistokles toe.

Maar dadelijk zond, listig, Themistokles den pasdagoog Sikinnos naar Xerxes, met geheime boodschap. De paedagoog ging in een sloep met eenige mannen: zij roeiden hem langs Attika's kusten; hij wenkte de Perzische schildwacht.

- Boodschapper ben ik van Athene's vlootvoogd naar den Koning der Meden!

Sikinnos werd naar Athene gevoerd voor Xerxes: Sikinnos zag de ontroering in de overwonnen stad.

Xerxes herkende hem: dit was de man, die hem had aangeraden van Salamis. Hij werd bleek van woede. Maar de paedagoog zeide:

- Medische Majesteit, mij zendt tot u Themistokles, de Neoklide, oppervlootvoogd der Atheners... Om u te zeggen, dat hij niet ongenegen u is...

- Themistokles? vroeg twijfelend Xerxes.

- Zeker, Medische Majesteit. En om u te zeggen, opdat gij en uwe zonen het nimmer vergeten, dat...

[p. 149]

- Dat wat?

De paedagoog gaf declamatorischen nadruk op ieder woord:

- Dat hij, voor uw welzijn, de Grieken weêrhouden heeft, Verbondenen en Atheners, uw vloot te achtervolgen en de schipbruggen over den Hellespont te vernietigen. Gij kunt, Medische Majesteit, onbezorgd terug keeren in uw rijk...

De paedagoog roeide terug. Hij vond Themistokles, op zijn schip, bezig in zijn kajuit geld te tellen. Themistokles hoorde glimlachend den uitslag van zijn boodschap naar Xerxes.

- Waarom, o heer, zeide de paedagoog; gij mij dit maal zondt naar den Meed, is mij een raadsel.

- Mij misschien ook, zei Themistokles vaag.

- Wat zoekt ge bijna Medische vriendschap?

- Zoû het verraad zijn, wat ik deed, Sikinnos?

- De goden behoeden mij, heer, dit te zeggen. Door uw schijnbaar verraad heeft de Atheensche vloot den slag van Salamis gewonnen. Maar toen begreep ik wat ik moest melden. Nu begreep ik het niet en sprak slecht mijn boodschap uit als de tweede acteur het dit voorjaar deed in het Theater van Dionysos, in een treurspel van Aischylos, den zoon van Euforion.

Themistokles stond op.

- Sikinnos, zeide hij. Ik heb geld noodig. Veel geld.

- Gij hebt te veel het geld lief, heer, zeide Sikinnos ontevreden. En van uw jongelingsjaren af veel te veel geld uitgegeven.

- Het is mogelijk, lachte Themistokles. Ik ben maar een mensch, met menschelijke zwakheden. Ik ben niet als Leonidas.

- Wat meent ge, heer?

- Ik ben niet een halfgod. En geen Spartaan.

- Ge zijt een Athener.

- Ja, zeide Themistokles. En een mensch. Die geld noodig heeft. Ga aan wal en zeg in Andros, aan de autoriteiten, dat zij niet kunnen nalaten geld te geven aan Athene, ter eere van twee groote godinnen.

- Welke, heer?

- De Noodlottigheid en de Overreding, glimlachte Themistokles.

[p. 150]

De paedagoog ging. Hij kwam na een uur terug, aan boord.

- Welnu? vroeg Themistokles.

- Die van Andros zeggen, heer, dat Athene, beschermd door zulke machtige godinnen, met recht groot, rijk en machtig is. Maar dat op hun eiland verblijf houden...

- Wie?

- De Armoede en de Onmacht.

- Weigeren zij??

- Zij voegen er zelfs bij, dat Athene's Macht nooit machtiger zijn kan dan onmachtig is hun Onmacht.

Themistokles glimlachte niet meer. Hij fronste de brauwen. En zeide:

- Zij zijn geestig. Maar zij zullen belegerd worden, die verraders van Andros. Sikinnos, ga naar Karystos en Paros. Vraag den mannen daar geld. Ik heb gèld noodig.