Xerxes

[p. 84]

XX

Leonidas! Het is aan hem, dat de Historie hare ironie niet heeft kunnen verspillen. Hij is het, die altijd geweest is, ironie-loos, en in de grootste schoonheid der jonge, primitieve wereld van het ontbloeiende Hellas, de held, de held-type, de heros, half-god bijna, onder de menschen. De Historie, om Leonidas heen, verlouterde bijna tot Mythe. Leonidas! Hij was niet anders in werkelijkheid dan de Historie ons hem heeft nagelaten. Hij was jong en edel en blond en hij was een koning van Sparta. Hij stamde van Herakles af en van diens zoon Hyllos. Hij geleek in zijn blonde athleten-schoonheid, die koning, die was een heros en held, op Herakles, toen die jong was, meer nog op diens zoon Hyllos; hij geleek vooral, Leonidas, op de blonde heroën aller mythen: op Meleagros, den jager van het Kalydonische zwijn, op Bellerofontes, den bedwinger van het paard Pegasos, op Perseus, die de Medusa het slangenhoofd afsloeg, op Theseus, die den Minotaurus doodde, op Jason, die de Gouden Vacht zich won. Hij stamde af van Herakles alleen, maar hij geleek, in schoonheid, de blonde koning van Sparta, op alle de grootste heroën der mythe. Er is geen verschil tusschen hem en hen. De Mythe in hem is Historie gebleven en de Historie in hem Mythe geworden. Wat goddelijk was in primitieve menschelijkheid, werd in Leonidas van verbeelde idealiteit werkelijkheid en wat menschelijk was in allerlaatste goddelijkheid is in Leonidas tot een tastbaar historiesch ideaal opgerezen, met de schoonheid van een antieke statue. Geen dichter heeft zich ooit kunnen verbeelden een schooner held dan Leonidas, koning van Sparta en hij bleef, in de hem ironie-looze Historie, het voorbeeld van àlle helden; hij bleef uitstralen als een marmeren beeld in de morgenglorie van zijn roem. Om Xerxes glimlachte de Historie, van Xerxes boekte de Historie hare ironievolle Annalen; om Leonidas glimlachte zij nooit; om Leonidas hief zij fier haar moedergelaat van zelden vermurwbare godin trotsch dankbaar omhoog en vielen uit hare godinne-oogen twee lange verparelende tranen.

[p. 85]

Leonidas! Wie die hem niet altijd in schoonheid gezien heeft, in de jonge knapejaren, toen voor het eerst zijn melodische naam aan onze ooren klonk, toen voor het eerst zijn als verheerlijkt marmeren eerebeeld voor ons oprees. Hij was de glorie onzer jongelingsjaren; hij was het, naar wien onze jeugdige scholiers-bewondering uitging als naar geen ander. Het was misschien omdat hij zoo godeschoon was en fabelblond, zoo athletiesch schoon tevens en zoo zonneblond, zoo lichtende als een zonnegod tusschen de donkere, dreigende, zwart schaduwende tafelwanden der Thermopylai en omdat hij verzwijmde in die zelfde schaduw als een zonnegod altijd in nacht verzwijmt, wanneer zijn heroïsche taak is voleindigd. Leonidas! Hij heeft zich in mijne antieke liefdes vereenzelvigd, de blonde koning van Sparta uit reeds zoo reëele, historische tijden, met de Homerische helden uit de mythisch historische tijden van het oude Ilion: Leonidas, ik heb hem lief gehad, méer dan Achilles, dien ik toch lief had, maar niet minder dan Hektor, dien ik meer lief had; Leonidas, ik heb hem nóg lief en als ik nu over hem schrijven zal, na schrijvende uit de vaak zoo ironische Annalen der Historie, zal ik nooit om hem glimlachen als om Xerxes, zal ik hem zeggen met bewondering en liefde alleen en een laatsten lauwertak hem toe houden:

Leonidas!