Xerxes

[p. 78]

XVII

Maar in Athene rijpte het Attische genie. Zoo nog niet het genie der opperste wijsheid, zoo nog niet het genie der opperste kunst, rijpte er toch reeds het genie der Helleensche menschelijkheid. Die menschelijkheid zoû nog geen goddelijkheid benaderen als zij later in wijsheid en kunst zoû doen, maar menschelijkheid blijvende, bloeide zij tot genialiteit.

En openbaarde zij zich in Themistokles.

Alle kwaliteiten, die te zelfder tijd fijn en krachtig, glimlachend en ernstig, sluw geslepen en gemoedvol, staatkundig en krijgshaftig, te zamen konden opbloeien in een geniale menschenziel van het gezegende Zuiden, waren in Themistokles - redenaar en soldaat - opgebloeid. Hier zoû Perzië niets tegen over hebben te stellen dan de grootsche Hoogmoed zijner immensiteit, dan de blinde gehoorzaamheid - zelfs die zijner tallooze vorsten - aan den goed georganizeerden drang van een opperst bevel.

Themistokles, zoon van Neokles, was in zijn eerste jongelingschap geweest de brallende verkwister en nachtlooper over de pleinen, dien zijn vader onterfd had. Maar aan de zij van Miltiades had hij, nog zeer jong, bij Marathoon gestreden en daar met woeker verbeterd wat hij eerst had lichtzinnig bedorven. Dien verloren zoon had het Vaderland terug gewonnen en heerlijk was vooral dergelijke winst in die tijden. De Vaderlandsliefde was toen nog meer dan sentimentaliteit en veiligheidsgevoel; de Vaderlandsliefde was toen deugd. Vaderlandsliefde sloot liefde voor andere landen uit. Vaderlandsliefde in Athene sloot zelfs liefde voor Sparta uit. Langzamerhand heeft Vaderlandsliefde haar blik verwijd en zoo zal zij doen tot zij Wereldliefde geworden is. Toen was de deugd nog alleen maar voor een Athener Athene lief te hebben niet alleen boven Perzië, maar ook boven Sparta en Athene de hegemonie boven alle Grieksche staten en vooral boven Sparta te doen erlangen.

Themistokles, in zijne genialiteit met tegenstrijdige hoedanigheden, voedde de eerzucht te gelijker tijd met de glimlachende

[p. 79]

onverschilligheid van den levensgenieter. Maar de eerzucht bleek en bleef de sterkste. Alles wat lichtzinnigheid was geweest, week op den achtergrond. De atmosfeer in dit land was jong. De deugden, die in zich de primitieve schoonheden omsloten, bloeiden er als sapvolle ooftboomen in een weligen bongerd. Het dartele onkruid verstikte. Het nog knoppen schietende Hellas was een geheel andere wereld dan het reeds in vollen bloie staande Perzië... Themistokles had dikwijls gezegd, dat de lauweren van Miltiades, die bij Marathoon de Perzen verslagen had - al erkende Xerxes dit misschien niet als historische waarheid - hem verhinderden te slapen. En die slapeloosheid van Themistokles was er een geheel andere dan die van Xerxes...

Toen de theoren in Athene terug waren, deed de uitspraak der Pythia de ronde... Een houten wal! Een houten wal!? Angstige ontroering, die tot wanhoop zwol, omving allen. Toen sprak Themistokles, voor de Atheners, met een nieuw geluid, dat stralende klonk in die jonge wereld, waar de kiemen der nieuwe, nog geboren-wordende dingen zweefden in de zoele, rijpende lucht:

- Atheners! Wat redetwist gij met uw wijzen en priesters wat de houten wal beduidt, die de heilige Pythia noemde? Meent gij werkelijk, dat de wrakke, houten heining, die onzen Akropool nog omvat, ons zoû kunnen beschutten voor het ontzaglijk Oostersch gevaar, voor den Perzischen Oceaan, die dreigt onze landen te overstroomen? En waarom deze ontroerde angst, die tot wanhoop zwelt? Voorspelde de Pythia óns noodlot of voorspelde zij dat van den vijand? Had zij van het ‘goddelijk’ Salamis gesproken, zoo de zonen, die zullen sneven, die ónzer moederen zijn? Had zij dan niet eer geroepen van het rampzalige Salamis? Neen, Atheners, de houten wal is de wal onzer schepen...

Het nieuwe geluid klaterde krachtig uit boven der waarzeggers angstige waarschuwing: dat het beter was Attika te verlaten en elders, waarheen? te vluchten... En het nieuwe geluid was met alleen krijgshaftig, gemoedvol ernstig en glimlachend krachtig als van een jongen god... Het was ook staatkundig fijn en sluw geslepen. Het was niet alleen enthoeziast; ook was het praktiesch.

[p. 80]

Uit den Openbaren Schat was reeds het zilver en goud der mijnen van Laureion - de schatten, die communistisch zouden verdeeld zijn geworden onder alle volwassen burgers: iedere Athener had dan tien drachmen ontvangen - op Themistokles' verzoek gebruikt voor een vloot, tegen de Aigineten. De schepen, gebouwd maar niet voor het eerste doel gebezigd, lagen ongerept in den haven.

- Ligt onze vloot niet reeds klaar? klonk het nieuwe geluid als van een haan in den gouden morgen.

En de jonge zeemogendheid was geschapen...