Xerxes

XV

In Hellas en Lakedaimonië wachtten die van Athene en die van Sparta af de dreiging der dingen, die aankwamen uit het Oosten.

En zij begrepen, dat de toekomstige strijd er een zijn zoû voor de Kultuur.

---------------------------------------

Het Perzische Rijk was niet oud. De jonge, frissche Perzen hadden onder Kyros het oude, uitgeleefde Medië overwonnen en de dochter van Kyros, Atossa, was de moeder van Xerxes. Maar in drie geslachten is een volk, zoo niet uitgeleefd en oud - als het Medische volk na eeuwen van kultuur wèl was geweest - veranderd in geest en lichaam, in bloed en ziel. Kyros, zoon van den Pers Kambyses en de Medische prinses Mandane, was reeds een halve Meed geweest, niettegenstaande zijn helft frisch Perziesch bloed van vaders kant. Toen Kyros, een knaap, zijn grootvader Astyages, den koning der Meden, dien hij later zoû overwinnen, zag, trof het hem, dat zijn grootvader de oogen geschilderd had, het gelaat geblanket, een pruik droeg en een lang slepend Mediesch gewaad. En Kyros vond zijn grootvader zóo schoon, dat

[p. 75]

toen zijne moeder Mandane hem vroeg:

- Wien vindt je mooier, je vader Kambyses of je grootvader, den koning der Meden?

hij antwoordde:

- Ik vind mijn vader de mooiste Pers maar ik vind mijn grootvader de mooiste Meed.

Dit vond Kyros, omdat hij een Medische moeder had en een halve Meed was. En toen hij later koning was en onoverwinlijk veldheer, schreef hij voor, dat de Perzen het slepende Medische kleed zouden dragen als nationale dracht en gispte niet wie zich blankette, zelfs niet onder zijn veldheeren en kapiteinen.

Maar die van Hellas en Lakedaimonië, die van Athene en Sparta, blanketten zich nooit.

De Perzische kultuur was niet oud. Zij was slechts geheel rijp en volbloeid tot haar uitersten bloei toe. Zij was vooral prachtig als organizatie en prachtig als administratie. Zoo als Kyros de Koninklijke Post had gesticht met posthalten en dravende koeriers en overal versche paarden, door het geheele Perzische Rijk, zoo was alles gesticht in het Perzische Rijk. De samenhang hield als een gouden gordel de satrapieën des Rijks bijeen. Zoo waren in onderdeelen bestuur en geldwezen geregeld; zoo waren de samenstellingen van leger en vloot; zoo was ook bepaald welke stad der Perzische koningin hare sluiers verschafte en welke andere hare zakdoeken. Dat alles was prachtig en prachtig in orde en stelde zich tot ideaal de beheersching van alle andere en meer Westelijke kulturen.

Maar de Grieksche kuituur was zéér jong. Zij had, zich nog onbewust, een geheel ander ideaal. Het ideaal harer jeugd was niet de almacht over de bestaande, materieele wereld. Haar ideaal was de vervolmaking van den menschelijken Geest, die zijn zoû in een volmaakt schoon menschelijk lichaam. In deze vier jaren, dat Xerxes zich gereed maakte met millioenen de Wereldalmacht te grijpen en zijn hand zich naar het Westen strekte, zong Pindaros zijne hymnen den overwinnaars der Olympische spelen te Olympia toe en dacht en dichtte Aischylos zijne goddelijke tragediën.

[p. 76]

Van den brug over den Hellespont is niets meer over, ook niet van het kanaal dwars door den Athos. Zoowel hymne als tragedie zijn eeuwig, eeuwig naar menschelijk en aardsch begrip.

Nog niet geheel bewust, voelde Athene reeds in zich ontwaken wat worden zoû: de Eeuw van Feidias en van Perikles.

Maar in Suza, de hoofdstad van Perzië, in het paleis des Konings der Koningen, voelden de vele koninginnen, prinsessen en bijvrouwen, rondom Atossa, geen oogenblik, dat uitgebloeid was Kyros' Eeuw.