Xerxes

V

Intusschen was Xerxes op weg met eenige legers uit Kappadokië naar Sardes toe. Wie was de satraap, die uit de koninklijke hand het mooiste geschenk had gekregen voor de mooiste troepen? De Historie vermeldt het niet en heeft het vermoedelijk ook niet te vermelden. Xerxes kwam aan te Kelainai in Frygië. De legers kampeerden buiten maar Xerxes ging de bezienswaardigheden van de stad in oogenschouw nemen. Hij boog zich op de marktplaats over het breede, marmeren bassin, waarin de Katarraktes ontspringt, dat is de rivier, die zich stort in den beroemden Maiandros. En toen hij de rivierbron gezien had - waar hij niets bi-

[p. 26]

zonders aan vond al was het merkwaardig, dat een rivier ontsproot op een marktplaats - geleidde men hem naar den Apollo-tempel: daar werd de wijnzak bewaard, die gevormd was uit het vel van den gevilden Marsyas, een Sileen, die zich had meten willen met Apollo in zangwedstrijd en fluitspel. Het was onrechtvaardig, dat Apollo hem villen deed want Marsyas. zoon van Hyagnis, die te Kelainai de fluit had uitgevonden, bespeelde beter zijns vaders instrument dan de god, die de fluit wel steeds minderwaardig vond aan de lier. Xerxes vond den wijnzak evenmin belangwekkend als de bron van den Katarraktes en zeide:

- Een onbeteekenend stadje, dit Kelainai.

Hij keek mistroostig om zich rond. Het was midden op den dag en hij had niets te doen en het paleis, waarin hij was getrokken, was een oud, vervallen gebouw, dat de Perzische architecten en behangers ter nauwernood in enkele dagen hadden kunnen bewoonbaar maken: het was gekozen omdat het het grootste was en de hofsleep van den Koning gehuisvest moest worden. Juist wilde Xerxes zijne officieren om zich vragen of er werkelijk niets meer te zien was in dit gat, toen hij een optocht zag naderen over de marktplaats: kameelen, muildieren, een draagstoel...

- Wie komt daar? vroeg Xerxes verbaasd.

De omstaande Kelainaiërs fluisterden, eerbiedig, het tot Xerxes' officieren... En de officieren zeiden tot Xerxes:

- Groote Despoot, het is Pythios de Lydiër, die is de rijkste man ter wereld na u en aan Dareios, uw vader, gaf hij den gouden plataanboom en den gouden wingerd, die zijn in uw paleis te Suza!

Xerxes was zeer geïnteresseerd. Maar Pythios, uitgestegen, kwam tusschen talrijk gevolg den Koning der Koningen nader. En boog zeer laag, tot de aarde, de armen en handen gestrekt. En allen de anderen, voor Xerxes, op het marktplein te Kelainai, de armen en handen gestrekt, vielen ter aarde.

Xerxes, na wederzijdsch woord van beleefdheid, vroeg Pythios hoe rijk hij wel was. Het schijnt, in de melding der Historie, als een onbescheidenheid. Maar de maatstaf van manieren, ook

[p. 27]

koninklijke, was destijds een andere. Er was in Xerxes' vraag niet anders dan beminnelijk interest.

Pythios nam het ook zoo op en was zelfs blijde om de vraag, die hem van zelve bracht waar hij wezen wilde.

Hij zeide:

- O Koning der Koningen, wat zal ik er om heen draaien door te beweren, dat ik mijne schatten niet zoû hebben geteld? Ik zal u zeggen hoeveel ik bezit, want geteld heb ik ze juist. Dadelijk toen ik vernam, dat gij komen zoudt naar de Grieksche zeeën, heb ik mijne schatten geteld, om ze u te geven, als oorlogsschatting. Ik telde twee-duizend zilveren talenten en, min zeven-duizend, vier millioen gouden staters, die wij Dareiossen of dariken noemen. Ik bied u die schatten aan, voor de oorlogskas, o Despoot!

Xerxes was gevleid en tevreden.

- En gijzelve? vroeg Xerxes. Waarvan zult gij leven, o Pythios?

- Ik heb, Heer, zeide de Lydiër modest; mijne bezittingen, die mijne slaven bearbeiden.

En hij sprak niet van de acht-duizend zilveren talenten en de twintig millioen gouden staters, die hij begraven had, zelve met zijne zonen, onder de mozaïekvloeren van zijne paleizen en buitenverblijven.

Xerxes glimlachte beminnelijk. Hij deed zeer joviaal en innemend.

- Sedert ik Perzië verliet, zeide Xerxes, stralend van glimlach om blauw-zwarten baard; ontmoette ik op mijn weg nog niet zoo edele vrijgevigheid en verhevene vaderlandsliefde. Ontvang, in ruil, o Pythios, mijn koninklijken dank en vriendschap...

Xerxes opende de armen, omhelsde Pythios en kuste hem op den mond: dit was de grootste eer, die een Pers een anderen Pers doen kon: blauwzwarte baard en grauwe baard lagen één oogenblik minzaam tegen elkaâr.

- Opdat, voegde Xerxes er mild en grootzielig aan toe; geen enkele dariek ontbreken zal aan de vier millioen, die ge mij geven wilt en niet hebt, zal ik zèlve, o Pythios, er met mijn koninklijke hand de ontbrekende zeven-duizend aan toe voegen.

[p. 28]

Murmelend bijvalgegons dreef langs baarden en geschorene monden omrond.

- Geniet ongestoord van uwe andere bezittingen, Pythios, ging Xerxes innemend door. En draag zorg, altijd te zijn zoo als gij nu waart: niet zal u dat berouwen, heden niet en niet in de toekomst. Ligt ge meê aan mijn koninklijke tafel?

Pythios nam dankbaar aan... Hij maakte geen toespeling, dat hij zelve het koninklijke gastmaal gaf, waaraan Xerxes hem noodigde. En dat hij buiten de poorten der stad het leger onthaalde. Aan 's Konings zijde trad hij binnen in diens haastig behangen paleis en hij vond het onnoodig te zeggen, dat hij zelve de kostbare behangen, de vergulde rustbedden, en het ontbrekende gouden vaatwerk had aangeboden aan de koninklijke intendanten.

De dag verliep zeer genoegelijk, de nacht nog genoegelijker.