Xerxes

IV

De Perzen verweten den Grieken, dat zij barbaren waren en de Grieken verweten den Perzen het zelfde. De Grieken noemden zelfs iedereen, die geen Griek was, een Barbaar, met een hoofdletter. Misschien hadden zij beiden gelijk en misschien geen van beiden. In alle gevalle waren de Grieken een jong, krachtig volk in groei en bloei en waren de Perzen na drie geslachten reeds een volk van overbeschaving. Zij konden vermoedelijk elkaâr daarom nooit lijden. Een Griek ergerde zich aan de kleeding, manieren, godsdienst en zeden van een Pers; de Pers ergerde zich aan die van den Griek. Er was geen vriendschap mogelijk en Xerxes daarbij minachtte de Grieken. Ook de Magiërs minachtten de Grieken, als een minderwaardig volk, dat zijn goden den volke toegankelijke tempels stichtte met godenbeelden er in. De Magiërs offerden wel aan Zeus maar op den top der hoogste bergen, tusschen donder en bliksem en zoo deden zij aan Zon, Maan, Aarde, Vuur, Water en Winden. Maar Perzië's liefste god was Mithra, die was man en vrouw beiden, god en godin, scheppende en ontvangende kracht en begrijpelijk aan alle menschelijkheid.

Sedert Kyros geheel Azië had overwonnen - dat was ongeveer

[p. 22]

een eeuw geleden - heerschten de Perzen over tal van volkeren. Met Kyros was Perzië jong en krachtig geweest, als Griekenland nu, maar zoodra de Perzische koningen over zoo vele volkeren heerschten, begon de Perzische overbeschaving. Dat is de wet van bloeien, groeien en welken. Maar Xerxes dacht er niet zoo over en bevroedde niets van zijn overbeschaving; hij haatte de Grieken en na zijne droomen had hij tot den oorlog besloten.

Vier jaren lang bereidde Xerxes zich voor. Er werden door het geheele reusachtige rijk, onder alle onderworpene volkeren, lichtingen opgeroepen en er werden overal voorraden verzameld. Maar twee moeilijkheden hielden Xerxes voornamelijk bezig. Dat waren de Hellespont en de berg Athos. Xerxes, die reeds besloten had, dat een schipbrug over den Hellespont zoû worden geslagen, besloot nu, dat hij den berg Athos zoû laten doorboren. Opdat zijn vloot door een veilig kanaal naar de Grieksche wateren zoû kunnen stevenen, zonder gevaar te loopen weêr om het uìtstekende voorgebergte weg geblazen en vernietigd te worden door de Grieksche windgoden, de onverzoenlijke.

Op alle pleinen en straten aller Perzische steden, vooral in Suza en Sardes, verdrongen zich die eerste maanden der oorlogsbereidingen de Perzen voor reusachtige plakkaten, waarop sierlijk gecalligrafeerd in spijkerschrift gecopieerd was des Konings brief aan den berg Athos:

‘Goddelijke Athos! Gij, die uw kruin in de wolken verheft, tart mij niet meer, mij, den Koning der Koningen. Stel aan mijn ingenieurs en slaven niet te onwillige rotsblokken in den weg; anders zal ik u geheel doen slechten en als gruis in de zee doen slingeren!’

De brief zelve werd naar den berg gebracht door de Koninklijke Post en gegrift in een rotswand des Athos' opdat de berg nooit zoû kunnen tegenwerpen, dat hij Xerxes' brief niet ontvangen had.

Uit de haven van Elaios in Chersonesos vertrokken legerafdeelingen op trireem na trireem, om den berg Athos te doorboren. Die berg is een immens, heilig, beroemd voorgebergte, dat met

[p. 23]

majesteit de zee in steekt, als een schip der Titanen, tot steen en rots verworden. Over den berg liggen steden en dorpen, weg gedoken in groeven en dalen. Een landengte van twintig stadiën vereenigt het voorgebergte aan het vaste land. Die landengte is een vallei; in die vallei ligt de stad Sana.

Tienduizenden krijgsknechten kwamen aan in Sana en overzwermden de kleine, vredige, Grieksche stad. Bubares en Artachaies heetten de veldheeren, die over hen waren gesteld. De tienduizenden krijgsknechten werden met de zweep gedrild; zoo was de Perzische discipline. Artachaies, de Achaimenide, was een reus en dat was voor een veldheer altijd indrukwekkend. De Perzen bewonderden steeds lichaamsgrootte, het kolossale. Artachaies mat vijf konings-ellebooglengten min vier duim, dat is zeven voet en nog wat. Zijn stem was om van te schrikken. Als hij die stem verhief, schrikten zijne officieren, de werktuigkundigen en zelfs de onderofficieren, die, zelve bulderend, de zweepen zwierden boven de ruggen der krijgsknechten. Maar het werk ging onder het gedonder en gedril goed zijn gang. De vereenigde Perzische volkeren kregen ieder hun taak op om een stuk van den Athos te doorboren. Dat was goed georganizeerd. Met koorden en kabels mat ieder volk zich zijn deel af: men begon bij de stad Sana. En terwijl de zweepen klikklakten, hieuwen, boorden en groeven de soldaten der Perzische genie. De berg Athos spleet, zeer langzaam, maar hij spleet. Van af de eene zee tot de andere zee moest de berg splijten, uit straf, dat de Grieksche windgoden, die steeds wirrelden boven zijn kruin, eenige jaren geleden, Mardonios' vloot hadden weg geblazen. De zeemonsters, die de verdrinkende zeelui destijds hadden opgeslokt, kwamen uit de woelende baren kijken. Zij loenschten met groote oogen naar het kanaal, bevroedende, dat, zoo dit werkelijk den Athos doorboren zoû, geen Pers hun ten deel meer zoû vallen. De Perzen offerden iederen morgen aan de booze winden en aan de zeemonsters, uit voorzichtigheid, zelfs nu vorderde het kanaal. Dit verdiepte zich reeds; onder de voeten der onderste houwers en gravers borrelde reeds het water op. Die houwers en gravers torsten de rotsblok-

[p. 24]

ken óp naar wie boven hen torenden op ladderen. Van ladder naar hoogere ladder, bevestigd met ijzeren klamp in den rots, rezen in de handen der reikende mannen - tienduizenden - de rotsblokken op. De zweepen klakten en zwirrelden. Het gemartelde rotssteen kreunde en knarste van omlaag naar boven; houweelen en hamers raasden met woeste muziek van ijzer op rots tusschen de reeds wijkende wanden van het kanaal. De manden vol gruis en zand rezen aan de systemen der kabelen eindeloos op. Boven, over de kammen van den berg, links en rechts, slingerden de rotsblokken en het gruis en zand. De leeuwen, die er in de spelonken scholen - er waren nog leeuwen toen in Europa - vluchtten of sprongen in de zee, radeloos. De zeemonsters verslonden hen. En de Athos spleet en boodschappers meldden Xerxes, die zich gereed maakte van Suza naar Sardes te gaan, dat de Athos spleet. Hij zond halsketenen en armbanden, die zijn de ordeteekenen der Perzen, naar Artachaies en Bubares. Intusschen stortten soms de boorden van het kanaal te zamen, wanneer onder het geklikklak der zweepen de houweelen en hamers te veel hadden gehouwen, gehamerd. En donderden de rotsblokken de diepte in, over torenende ladders en zwoegende slaven. Er was vloeken en geeselen en weêr ruimen en reiken langs de nieuw opgerichte ladderen. Artachaies, de reus, gezeten op een reusachtig ros, reed boven langs de rotsige kammen om het werk te overzien: om zijn monsterlijk zware armen ringden zich de vele armbanden, die de Koning hem had gezonden.

Gieren wiekten hoog boven het werk, begeerig naar wie bedolven waren en meê met de ingestorte rotsen werden opgereikt, van ladder tot ladder en dan weg gesmeten óver het gebergte heen, meê met zand en gruis. In de nacht, als de maan zeilde de wolken door en de rust lag over het werk, kringelden zij als vlerkende larven neêr over de lijken. En ruimden naar Perzische rite de lijken op. Over dag heerschten nauwlijks kwade luchten.

De Foinikiërs, die in alles zeer kundig zijn, waren het ook in dit werk. Zij groeven het deel, dat hun toe was gewezen, breeder uit dan vereischt was en vernauwden hun kanaal naar de diepte, zoo-

[p. 25]

dat zij ineenstortingen vermeden.

Bubares, de veldheer, onder wien een deel dezer genie-troepen stonden, was een sarcastische geest. Terwijl hij de soldaten zag wriemelen en werken, onder de zweepen der onderofficieren - hijselve te paard naast de reuzige gestalte van Artachaies, te paard eveneens - glimlachte hij en haalde de schouders op. En fluisterde, buigende tot Artachaies over:

- Toch een dol werk... De schepen onzer vloot zouden best door hunne bemanningen over den isthmos kunnen gedragen worden en dan ware dit kanaal overbodig.

Maar Artachaies, ontzagwekkend en bar, fronste verschrikkelijk en zeide:

- Een kanaal is beter... Dit kanaal zal zoo breed worden, dat twee triremen er naast elkaâr kunnen varen zullen.

- Een kanaal is wel beter, zeker, gaf Bubares dadelijk toe.

Want als het op woorden aan kwam, gaf Bubares Artachaies altijd dadelijk toe; alleen werd zijn glimlach ondeugender.

Artachaies zag den ondeugenden glimlach niet en bewoog met de zware armen en zijn vele armbanden rinkelden geweldig. Bubares schoof de zijne hooger, dat zij niet rinkelden en berekende, dat, als het kanaal voltooid was, hij genoeg rijk zoû zijn om...