Xerxes

II

Zoodra echter Xerxes zich alleen bevond, deden de eenzaamheid, de nacht, de stilte hem alles anders inzien dan op zijn troon in zijn troonzaal, met zijn glimlachend innemende oogen weidende over zijne satrapen. Hij fronste de brauwen, hij zat neêr op den rand van zijn bedde, dat op leeuwenpooten van goud zich verhief als weêr een troon maar wel een slaaptroon en hij steunde de

[p. 16]

baardkin in de palm en dacht na en vond in eens alles zeer bezwaarlijk. Oorlog beginnen tegen de Grieken... Een brug over den Hellespont... En dan die eeuwige stormen, die woeien om het voorgebergte van Athos en die reeds eenmaal een vloot hem hadden weg geblazen... Hij balde in stille woede zijn vuist tegen den hem niet gunstigen Windgod. Hij besloot op eenmaal, dat hij geen oorlog tegen de Grieken beginnen zoû en wat hij besloot, was zeer menschelijk om de plotse veranderlijkheid van zijn besluit: in nachtkostuum en stil slaapvertrek besluit een Koning der Koningen dikwijls geheel anders dan in gouden plechtgewaad en tusschen den ontplooiden praal van zijn koningschap. Maar ontevreden op zich en alles en iedereen en op zijn moeder en op Mardonios, was Xerxes wel en daarom wierp hij zich met een driftigen ruk ter ruste en draaide zijn rug naar zijn kamer toe. En sliep in want hij leed toen nog niet aan slapeloosheid. En toen hij sliep, naderde hem een Droom. De Droomen zijn godheden. Zij zijn kleine godheden maar godheden zijn zij. Er zijn goede en booze onder en meestal zendt Zeus - dien de Perzen mèt de Grieken, maar anders, vereeren - de goede droomen uit onder goden, helden en menschen. Was de Droom, die Xerxes naderde, door Zeus gezonden... of door Ahriman? De Historie vermeldt het niet. Zij vermeldt alleen, dat de Droom zich voor Xerxes vertoonde als een groote, schitterende, gevleugelde strijder, die sprak tot den Koning:

- Wat, Xerxes?! Wilt gij plotseling geen oorlog meer na uwe satrapen lichtingen te doen oproepen? Van waar die weifelmoedigheid? Ik zeg u: ge móet tot den Oorlog besluiten!

Xerxes werd met een schrik en onwillig wakker. Oorlog? Neen, hij wilde géen oorlog. En hij vervloekte den onwijzen Droom en draaide weêr zijn rug naar zijn kamer toe. En sliep in. En den volgenden dag riep hij weêr zijne satrapen te samen. Sommigen waren reeds op weg naar hunne satrapieën, om de lichtingen, en keerden, gewaarschuwd en achterhaald door ijlebeenende boodschappers, met wagens en paarden en gevolg weêr om... En traden juist de troonzaal binnen toen Xerxes vertelde, dat hij van

[p. 17]

idee was veranderd. Xerxes, in een zeer akademische rede, sprak over de Voorzichtigheid, die hij wenschte voortaan te betrachten. Hij sprak goèd en hoorde zich met welbehagen uitpakken over de Voorzichtigheid. De nog juist bijtijds terug gekeerde satrapen beerepen niet dadelijk en verstonden ook niet, zoo ver: zij schulpten de handen om de ooren rond en poogden zoo de zeer sierlijke zinnen van Xerxes over de Voorzichtigheid op te vangen... Toen hoorden zij wel Xerxes excuzes maken. Voor het oratoriesch effect deed hij dit met een even larmoyeerende stem. Hij maakte excuzes aan oom Artabanos. Omdat hij hem gisteren een oud wijf had genoemd. Hij had dat niet zoo bedoeld, zeide Xerxes. En weidde uit over de verschillende taalschakeeringen van die uitdrukking ‘oud-wijf’ in het Perziesch. Oom Artabanos werd er om geroerd. Zijne oogen werden vochtig. Hij deed van af zijn schabel een smeekend gebaar naar zijn koninklijken neef niet zóo door te gaan, niet zóo... Xerxes, met een oratorischen zwaai, die heel mooi deed, besloot:

- Ik wensch dus geen oorlog met de Grieken: keert allen terug tot uwe haardsteden en blijft kalm, mijne heeren.

Toen keerde hij hun zijn rug toe terwijl allen ter aarde neêr vielen, voor over, van blijdschap en eerbied.