Van en over alles en iedereen

[p. 28]

De Gesù

1 Januari

Het is de 1^ste Januari en wij zijn den Gesù in geloopen, om de hoogmis bij te wonen.

Heel curieus, echt typiesch, die morgenuren in een Romeinsche kerk, waar een impozante mis wordt gevierd. Want op die Zondagmorgens is het voor de meesten - niemand heeft iets te doen - een flânerie even een kerk in te loopen, n'en déplaise aan de vrome minderheid...

Het stroomt de trappen op. Heel moeilijk is het de zware lederen tochtgordijnen op te beuren en de kerkdeur binnen te schuiven. De hoeden der dames krijgen een duw, hare pluimen dreigen te worden geknakt. Tusschen de uitstekende handen der bedelaars, door hun gemurmel heen, banen wij ons een weg - wij zijn in de kerk...

Het orgel davert door een wolk van wierook heen.

De Gesù - de kerk der Jezuïten - is misschien de rijkste van Rome. Nu, op dit uur van hoogmis, schittert zij in haren halven schemer van duizende elektrische lichten, die waslicht na doen in honderde kristallen kronen en luchters. Er is een gedempte schittering van goud en metaal en de kerk maakt een indruk van barbaarsche pracht en orientalische, Byzantijnsche mystiek. Tusschen de gouden zuilen, vergulden pilasters, drapeeren de draperieën van rood damast, goud omzoomd en de gouden galonnen, als kronkellinten, wimpelen er tusschen. Een breede bundel zonnestralen schiet boven door de ronde ramen naar binnen en poeiert over het verwulfsel, bont beschilderd tusschen de gouden

[p. 29]

kroonlijst. Het is alles bont, goud en overdadig prachtig en dan nog overdadig feestelijk, om die damasten gordijnen, die gouden linten, die duizende lichten...

De kerk is stampvol. Velen zijn verzonken in gebed, maar de meesten flâneeren. Tusschen de biddende seminaristen en knielende geestelijke zusters flâneeren de vreemdelingen, flâneeren zij, zelfs als zij zitten...

Want de oogen flâneeren, ook al is het lichaam in rust...

Zij zijn hier allen binnen gekomen, de vreemdelingen, om het een oogenblik warm te hebben, nu buiten de tramontana woedt, om mooie muziek te hooren, om een oogenblik vaag mystiek aangedaan te worden. Want het is vreemd: deze overdadige pracht is tòch mystiek; zij is Zuidelijk mystiek al is zij niet Noordelijk Gothiesch. In een glorie van elektrische lampen, verguld en brons, van waskaarsen, van zonnestralen, in een bliksemende glorie van tòch gedempte schichten en flitsen en schijnen, schittert het zilveren beeld van den H. Ignatius van Loyola, tusschen zilveren engelen, in een nis van zuilen van lapis-lazuli en goud-brons. Boven, de aardbol, van lapis-lazuli. Onder, zijn goud-bronzen sarkofaag tusschen bronzene, brandende luchters. Dat alles flonkert en gloeit en blijft toch gedempt en ter zijde is een kleine kapel, met mirakuleus Madonna-beeld, en er zijn daar rood damasten gordijnen en gouden flonkeringen en robijn-achtige schijnsels uit vergulde hanglampen en het is er een Byzantijnsch hoekje van gloeiende kleur, van brandende pracht, van gloriënde, gedempte mystiek...

De volle geluidgolven uit het orgel verdreunen; plotseling dooven àlle de elektrische lichten. Maar het zonnelicht valt voller en feller binnen en poeiert hellende wemelingen dwars door de kerk. Op den preêkstoel dondert nu een prediker en slingert tegen zijne hoorders vervloekingen uit. Hij beweert, met vele rollende Italiaansche medeklinkers en galmende klinkers, dat wij naar de stem van ons geweten moeten luisteren om het goede te onderscheiden van het kwade...

Ik wil gaarne gelooven, dat hij gelijk heeft. Maar als ik een

[p. 30]

dergelijke eenvoudige waarheid met zoo veel donder en bliksem hoor verkondigen van een kansel, in een Romeinsche kerk vòl licht, vol pracht, vol muziek, vol wierook, vol zilver, goud, brons, lapis-lazuli en niet te tellen zoo vele kristallen luchters, vol purper damast en goud galon, vol flâneerende vreemdelingen - en met ènkele devote, oude vrouwen, seminaristen, en knielende geestelijke zusters, krijg ik een heel vreemde gewaarwording en denk ik:

- Ben ik...nù...heusch in de twintigste eeuw??

Er is geen antwoord op mijn gedachte, die vraagt. De prediker slingert steeds zijn waarheden af van den kansel, en mijn oog en geest zijn geboeid door het spel van glans en weêrschijn - zonneglans en laatsten schijn van kaarsen, die voor de altaren worden gedoofd door den langsteeligen domper des sakristeins - door zoo veel schittering en weelde, overdadig, maar niet zonder smaak en vooral niet zonder menschenkennis en takt, geschikt en gestapeld in deze rijkste kerk van Rome, in dezen flonkertempel der Jezuïten, in dezen verpletterend impozanten Gesù...