Uit blanke steden onder blauwe lucht

[p. 344]

VI

Eene geheel andere ruïne-ziel zweeft over den Akropool van Selinus of Selinunte, dat wij over Castel-Vetrano bereiken. De wijde hoogvlakte boven de zee, onder de grauwe wolken, overspookt misschien nog grootere dezolatie, nog wijdere verlatenheid, nog troosteloozere melancholie dan schaduwt over den grazigen heuveltop van Segesta. Want daàr werd de tempel nimmer voltooid maar zijne zuilen stonden voor eeuwen: hièr echter werden vier tempels, tijdens hunne oprichting, door de Karthagers, die Sicilië overstroomden onder voorwendsel die van Segesta te hulpe te komen, verbrand. Hannibal was zonder genade; duizenden kwamen om door vuur of door zwaard en de trotsche tempels zelve, de trotsche reuzentempels van schijnbaar eeuwig durende marmers, zijn in de ziedende woede der vlammen vergaan; de zuilen hebben gewankeld, de architraven en tympanen zijn ingestort en wat wij nu onder deze grauwe wolkenluchten en bij deze stormende Afrikaansche zeeën aanschouwen is niet meer dan een reusachtige steenhoop, een wijde doodesakker van zuilen, een immense graftombe van vier, als die van Segesta, naamlooze tempels: vrome menschenhanden hebben met piëteit die stukken en brokken en klompen geschikt en gestapeld, de emplacementen teekenen zich langzamerhand duidelijker uit voor onzen blik; maar geen zuil rijst omhoog, dan geknot, geen architraaf trekt zich meer horizontaal tegen de donkere luchten; de sombere orkaanwind fluit en huilt onbelemmerd over deze lage sepulkermassa van gedoemde godehuizen... Segesta en Selinus, zij wilden de goden eeren met hun te bouwen edel schoone en reuzig grootsche heiligdommen, maar haar beider tragiesch stedelot school in hare onderlinge veete; de vreemdelingen, die zij riepen te hulp, hebben zoo wel de eene als de andere stad vertrapt, getuchtigd, verdolgen, en nooit en nimmer zijn zij wederom, Segesta en Selinus, verrezen uit die verdelging: sedert eeuwen lang spoken slechts hare klagende stedeschimmen boven hare eenzame tempelruïnes, die, als in Segesta, droef rijzen, of neêr gepletterd lig-

[p. 345]

gen als in Selinus over den wijden Akropool, van welken de wreede goden zich voor eeuwig hebben gekeerd... Akropool, enkele jaren geleden nog de schuilplaats der Siciliaansche roovers... Akropool, thans door niemand dan door een huiverenden toerist of speurenden archeoloog bezocht, die zijn sombere indrukken zamelt, om dan te vertrekken met, ik weet niet welke vreemde beklemming van tragische bovenaardschheid, drukkende over hem heen en het huiveringwekkende bewustzijn, dat de goden zijn, maar dat het Noodlot is, boven hèn...

Het is dan het oogenblik, dat wij in onze pelswarme, veilige auto de fotografieën na kijken van de metopen dezer tempels, die wij reeds in Palermo zagen in het Museo Nazionale; fotografieën, opzettelijk mede gebracht om ter plaatse zelve ons die metopen nog eens voor den geest te brengen. In vroegere jaren meende men goed te doen de opgegraven kunstwerken onder te brengen in muzea; thans meent men beter te doen ze te laten daar waar zij werden gevonden. De metopen van Selinunte zijn jaren geleden reeds over gebracht naar Palermo: ik had ze liever op den Akropool hier zelven gezien, maar help nu mijne herinnering met mijne onwillig uit krullende fotografieën... En na den huiver wekkend somberen indruk, ons in de ziel geslagen bij den aanblik van dier tempelen doodesakker, gaat nu een glimlach ons spelen om de lippen... Het is de glimlach van onze overbeschaafde verwaandheid, nu wij, veilig in de warme auto, kritiesch bekijken de fotografieën van deze oudere dan archaïsche kunst, van deze allereerste, primitieve pogingen tot beeldhouwwerk! Ja ‘beeldhouwers’ waren zij, die deze metopen houwden; ‘kunstenaars’ waren zij zelfs, waardig gekeurd de metopen der reusachtige tempels van Selinus te versieren... en wij glimlachen vermaakt... na zoo even gehuiverd te hebben! Wij krullen onze fotografieën uit tegen den nijdigen wind, terwijl de auto langzaam, voorzichtiglijk, met ons weg hupt over een weg des verderfs vol kuilen en afgronden; en wij zien nu op die ritselende bladen: Perseus, die Meduza het hoofd afslaat; Herkules in strijd met twee Kerkopen; een quadriga van Apollo; Herkules wederom, die de Amazone

[p. 346]

overwint; Minerva, die een Gigant bekampt; Akteon, door Diana's honden verslonden; Jupiter, die Juno teeder bij den arm grijpt!! De eerste, de allereerste pogingen van den artiest, die de goden wel zàg in zijne verbeelding, maar wiens beitel niet vermòcht, daar zijn kunst slechts een kind nog was, een onmachtig, dichterlijk kind! O, die Perseus, met dat balletdanseresse-rokje over de dikke heupen! O die breed grijnzende Meduza-grimas! Te denken, dat eenmaal Benvenuto Cellini in latere eeuwen zijn Perseus en zijne Meduza in volmaakte schoonheid ons geven zoû, is nu eene wreedheid tegen over den beeldhouwer van Selinus, die de zonnerossen van Apollo ons uitbeeldt als houten paarden van Troje, wier voorpooten bijna vier eerepoorten gelijken en die Herkules de twee Kerkopen doet dragen over zijn rug als torste hij aan een juk twee gelijk-en-gelijkvormige balen koopwaar! Toch heeft onze voor-archaïsche, heel primitieve oer-artiest wel iets aardigs reeds bereikt met zijne bezwijkende Amazone, en de kop van zijn Jupiter is reeds een begin van schoonheid, een schoonheid in knop, en wij zijn wèl wreed en wel verwaand, wij overbeschaafde, door de volmaakte kunstschoonheid van latere eeuwen bedorven, nu wederom òplachende toeristen... lachende, misschien evenzeer om des armen oer-beeldhouwers primitieve kunst als om de blijde zon, die de grauwe wolken door breekt, nu wij Selinunte verlaten...

Een blik nog achterom, daar wemelt nog even het schemerende kerkhof van tempelzuilen... er drijft een zware, lage, zwarte wolk over... Alles verzwijmt en voor ons slingert de zonnige weg...