Uit blanke steden onder blauwe lucht

[p. 342]

V

Maar, nu wij Palermo verlaten hebben, is het, vreemde tegenstrijdigheid, de automobiel, die ons voert langs wegen des verderfs naar den einder van wijde, dezolate, zacht berg-omglooide, weemoedig wind-doorhuiverde en grijsachtig grazige landen, aan wier kim de oudere eeuwen dan de Arabiesch-Noormansche op rijzen voor onze verbeelding, ja, voor onzen werkelijken blik. Dit is van het oude Segesta - Aegesta, in de antieke eeuwen genaamd - de tempel, die minder vernield werd dan nooit, helaas, voltooid... Zekerlijk weeft dit noodlot - het noodlot, dat deze tempel immer bestaan bleef, ter nauwer nood ruïne werd, maar nimmer werd afgebouwd ter eere van god of godin, eene bizondere melancholie, een doordringende weemoedatmosfeer rondom het veelzuilige godehuis, dat daar voor ons verrezen is in het, met de donkere wolken strijdende, middaglicht, op den top van den grazigen heuvel. Iedere tempelruïne heeft hare aparte ziel en zoo als de ziel der tempelruïne van Poseidoon te Pesto is de grootsche majestueuze, bijna goudzuilige naglorie van de eeredienst van den machtigen Zeegod, wiens blauwe rijk ik heb zien wijd strekken tot den horizon toe door die goudene zuilen heen... is de ziel van Segesta's tempel er de bijna smartelijk weemoedige van wat werd begonnen ter eere eener onbekende Olympische en wat nimmer voleindigd werd om ramp van oorlog en droeve verwarring van staat. Segesta was de noodlottige stad, gedoemd ten tragischen ondergang. Segesta - de stad, die de vrome Aeneas stichtte - bekampt door die van Selinus, meende goed te doen zich te wenden tot die van Athene, tot die van Karthago, tot den tyran van Syracuze, Agathokles... den pottebakkerszoon. De stad, als een zwakke vrouw, wendde zich tot wie haar het sterkste scheen. En zij trapten haar, die sterken, zij beroofden haar en onteerden haar; Agathokles deed duizenden harer rijkste bewoners vermoorden en dier schatten weg dragen naar Syracuze en mochten de Romeinsche overheerschers later, als bijgeloovig aan de stad, die de vrome Aeneas toch had gesticht, de diep rampzali-

[p. 343]

ge de hand houden boven het hoofd, Verres, de dief, dien Cicero heeft aangeklaagd, beroofde haar nog van haar laatste schat: het bronzene beeld van Diana, dat Scipio Africanus haar terug had doen geven, toen reeds, de eerste male, de Karthagers het haar hadden ontvreemd!

Werd deze weemoedige tempel bedoeld voor Diana-Artemis? Wij weten het niet: om den tempel van Segesta zweeft de melancholie van wat geen naam kreeg onder de menschen... Nooit werd god of godin in zijn cella ge-eerd of aanbeden: geen godebeeld rees hier ooit omhoog in den wierook der kostelijke offers; geen optochten van priesters of priesteressen zijn tusschen deze zuilen in theorieën van plechtigheid door gegaan. Die zuilen, van de strenge, Dorische lijnen, die groeien als uit den grond zelve, ter nauwer nood hare zwelling verminderen en dan ernstig en sierloos verheffen den soberen eenvoud des kapiteels, zij zingen nu haar melopee van smart in licht en donker uit. De strijdende middagzonneschijn tint den grauwgrijzen ernst dier zuilen met vegen glans, schemer en schaduw, en de tinten van dien schijn en dat duister worden zelfs niet onderbroken door gleuven, want nooit werden deze zuilen gegleufd. Nooit vulde beeldhouwwerk deze metopen tusschen die triglyfen. Deze tempel rees alleen zijn zuilen omhoog en trok over die zuilen zijn architraven recht en richtte den driehoek zijner tympanen. Dit was alles... Er was niets meer... Er kwam niets meer... Segesta, daar beneden, waar wij nog de ruïne van haar theater zien, ging op in een rossen gloed van vlammen; door die vlammen vluchtte wie niet in den rug getroffen werd... en de god, de godin - Diana? - wie de tempel werd opgericht maar niet voltooid, wendde het aangezicht af... Sedert staan die zuilen daar onder de wisselende luchten op den grazigen heuvel en, als de luchten, wisselen de eeuwen en in dezen, eeuwen geduurd hebbenden, weemoed ademen wij nu de schoonheid der zich terug trekkende zonnestralen, die rossigen als nagloor van brand tusschen de donkerende, meer en meer grauwende kolommen van smart en weedom...