Uit blanke steden onder blauwe lucht

III

Den volgenden morgen zijn de sneeuwvlokken over de omringende valleien verblazen en is de lucht heel blauw en heel klaar en de wind nog heel koud. Een frissche, Hollandsche winterlucht, zoo schijnt mij die van Orvieto, tusschen hare nauwe, hooge, sombere straten. Maar de zon schijnt over de plaats van den Dom en de Dom, plotseling, rijst voor ons op.

Waarom rijst die prachtige Dom zoo op in de blauwe, koude lucht? Waartoe dient die Dom, die hooge, kolossale Dom? De nauwe, sombere straten waren bijna verlaten, en eenige kinderen alleen, hoop van Orvieto, spelen, blond en bruin gelokt - putti, weg gelopen uit de schilderijen van Pinturicchio en Rafaël - op het grasveld ter zij van den Dom, vóor de lage, oude, vervallen huisjes. Maar de Dom zelve, waartoe? Waartoe woont achter dezen Dom nog een bisschop in een antiek paleis? Vergeten wij niet, dat een paar eeuwen geleden daar woonde een Aartsbisschop-kardinaal en het zieleheil hoedde van duizenden...

De duizenden, zij zijn weg. De hooge kerkvorst stond zijn plaats af aan een lageren. Maar de Dom zelve rijst daar nog voor ons op, als hij eeuwen rees. Zijne mozaïekkleurige, marmeren facade baadt zich in den gouden zonneschijn...

In de vervallen, antieke stad rijst op eens die glorie.

De breede Gothische middenpoort, de twee smallere zijpoorten zijn van een fijn berekende harmonie van ingang. Tusschen die poorten geven de marmeren bas-reliëfs de tafereelen weêr van Schepping, Aardsch Paradijs en Kruisdrama, als met de bladen

[p. 201]

van een marmeren prentenboek. De bronzen symbolen der vier Evangelisten en een bronzen, getroonde Maagd, donkeren hooger.

In de zon fonkelen de mozaïeken als bonte platen, kronkelen de mozaïek-colonnetten als schubbige slangen en op het wit en blauw en goud slaan de bronzen symbolen der Evangelisten - stier, adelaar, leeuw en engel - den donkeren ernst van hun plechtig metaal. En achter dien voorgevel, met twee lange, smalle nissen ter zijde, als ware het, naïef en zichtbaar gevoegd tegen de kerk zelve, rijst de baziliekvorm van den Dom in zwart en blank, in donker bazalt en lichtkleurigen kalksteen, als of de bouwmeester gemeend had:

- De kerk is af: nu moet ik er een voorgevel aan maken...

In deze eeuw gebeurde het zoo vaak: vele Italiaansche kerken missen ook nog steeds haren voorgevel, die nimmer voltooid werd: de Dom van Florence kreeg eerst in de laatste eeuw haar gevel voltooid; de huiskerk der Medici, San Lorenzo, kreeg haar nooit, en zal haar ook nooit krijgen...

De gevel van Orvieto's Dom is voltooid. Die gevel is interessant van ornamentatie, harmoniesch vooral van lijn, en nièt geheel in overeenstemming met den soberen stijl van den Dom zelven. Maar het geheel is vreemd aandoend van plots verrassende prachtiglijkheid. En steeds baadt de zon dien gevel. De Dom ligt zoo hoog in de reeds hooge stad, dat de zon onbelemmerd stralen blijft over dien gevelpracht, eerst helgoud, dan fèlgoud, dan rosgoud... De morgen-, middag-, en schemerstemmingen van den zonneglans wisselen over het marmer, mozaïek en brons en schijnen het nièt te verlaten...