Uit blanke steden onder blauwe lucht

VI

In de Groote-Raadzaal van het Paleis is het een groote bekoring Simone di Martino (Memmi genaamd) te bestudeeren in zijn geniale veelzijdigheid. Simone di Martino (1284-1344) is de schitterendste dichter der Sieneesche school. Hoewel wij meestal in de ‘primitieven’ meer het mystieke gevoel waardeeren dan teekening en koloriet, is deze tijdgenoot van Giotto en van Petrarca een schilder en een kunstenaar van zoo groote genialiteit, dat hij ons treft ook door gaven, die ontzegd bleven aan vele schilders van zijne eeuw. Voor mij is, in Florence, in de Uffizi, nog steeds, als twintig jaren geleden, toen ik haar zag voor het allereerst, en als schrikte en ontzet was van zoo veel verblindende schoonheid, Simone's Annonciatie een der heerlijkste kunstwerken, overig uit deze toch zoo aan schoonheden schatrijke tijden. Tusschen de eindelooze herhalingen van steeds een zelfde onderwerp, tusschen de honderden Annonciatie's, die wij in Italië, uit deze tijden, bewonderen, treft zij altijd en altijd weêr, blijft zij als een gouden straal van een schitterend genie. Thans, hier in Siena, in deze groote zaal, bewonderen wij dezen schilder in de groote fresco,

[p. 182]

die voor stelt de H. Maagd, getroond onder een baldakijn, die de Apostelen torsen, tusschen tal van engelen en heiligen. En al zijn de kleuren getaand, al is er een zacht waas als gespreid over deze koninklijke schildering, zij blijft toch zoo verheven, zij geeft ons toch dien schok, die niet is te analyzeeren, dien schrik, die mij door rilt, plotseling, wanneer ik een heerlijkheid zie als deze; een schok, een schrik, die achter laten een blijden eerbied om zoo veel voor eeuwen gegeven schoonheid.

Terwijl ten anderen wand der zaal een geheel andere muurschildering ons treft, van den zelfden meester en ons doet verheugen in zijn veelzijdigheid. Het is namelijk de ruiterfiguur van den ridderlijken Guido Riccio, tijdens het beleg van Montemassi, uit een van Siena's eerste oorlogen. Met enkele eenvoudige, maar zuivere en suggestieve lijnen is het landschap aan gegeven; de getinde torens der forteressen op heuvelende hoogten, de wallen, de ophaalbruggen, het puntige staketsel der verweringen. Terwijl de ruiterfiguur in dit landschap, dat dadelijk op roept die mediaevale, barbaarsch harde, strijdbare eeuw, de ruiterfiguur van Guido Riccio geheel gegeven is als ‘portret’, als een geschilderd ruiterstandbeeld; emotie-loos rustig de starre figuur op het lang overdekte strijdros; het profiel van den ridder in klaarblijkelijke duidelijkheid van gelijkenis, zeer personeel, zich af teekenend tegen den rossigen achtergrond; de détails van zijn kleedij met nauwkeurige liefde gegeven. Paard en ridder zijn beiden omgeven in dek en opperkleed (vermoedelijk over maliënkolder heen) met banden van aan elkander gevoegde ruiten gesierd, welke ruiten denkelijk de kleuren weêr geven van Guido's ridderlijk blazoen. De ruiten, - bijna arlekijnachtig, zoo dit woord niet op riep een te groote dartelheid van maskerade, die verre blijft van deze zeer impozante riddergestalte - zijn groot op het paardekleed, zijn groot op des ridders borst, verkleinen aan zijne mouwen en bandelier. Hij houdt in de eene hand de teugels, in de andere een soort van veldheerstaf, en zijne geheele figuur wekt oogenblikkelijk voor onze belangstelling een evokatie op van een Middeneeuwsch veldheer, zoo duidelijk en levend, zoo te gelijker

[p. 183]

tijd eenvoudig in artistieke lijn en kleur als zorgzaam van portretweêrgevende bedoeling, dat wij niet anders dan zeer bewonderen kunnen de geniale veelzijdigheid van dezen ‘primitief’.

In Avignon schilderde Simone di Martino voor Benediktus xii in het Paleis der Pauzen de Geschiedenis der Martelaren, van welke fresco's weinig meer over is; ook in het Campo Santo van Pisa zijn belangrijke werken van dezen schilder.

En ik wil nog even vermelden, dat, ook in Avignon, waar hij de vriend werd van Petrarca, Simone het portret schilderde van Madonna Laura, dat, verloren gegaan, wij misschien nog in kopie zien in de Biblioteca Laurentiana, in Florence, in het antieke manuskript van des dichters Canzoniere.

In allen gevalle maakt Petrarca in zijne Sonnetten (57 en 58) toespelingen op dit portret:

...certo il mio Simon fu in paradiso,

Onde questa gentil donna si parte;

Ivi la vide e la ritrasse in carte,

Per far fede quaggiù del suo bel viso. (Sonnet 57)

(Zekerlijk toefde mijn Simone in het Paradijs, waar uit deze lieflijke vrouwe daalde; daar zag hij haar en hij beeldde haar op het papier, om hier beneden geloof te belijden aan haar schoon aanschijn...)