Uit blanke steden onder blauwe lucht

X

In Rome is het dikwijls niet meer dan een zuil, een brok muur, een fondament, dat ons suggereert het vizioen van het Verleden; hier in Ravenna zijn het meestal gave mozaïeken. Nu het vizioen van Theodoriks paleis voor ons oprijst, als of dit eigene mozaïek zich verreusachtigde, zich verijlde, en zijne diepe perspectieven verschoot tusschen de zuilen en de gordijnen, nu rijst ook Theodoriks schim zelve duidelijker ons voor den geest. Wij zien hem uiterlijk niet anders, dezen gelatinizeerden Oost-Goth, dan wij een geraffineerden Oost-Romein zouden zien. Maar onder die Byzantijnsche beschaving sluimeren de energieën van een krachtig, jong, nieuw ras. Er vloeit in zijn aderen een ànder bloed dan dat der decadente, laatste keizers. Er woelen achter het voorhoofd, waaraan het zwaar blonde haar niet in lange tressen gevlochten is, maar reeds van de kinderjaren af kort geknipt werd om kruin en langs slapen, àndere gedachten dan alleen over de Groenen en Blauwen, over de wedrennen der koetsiers in het Hippodroom. Zeventien jaar, is deze jonge prins vorst, aan het hoofd van zijn volk. Enkele jaren later helpt hij den keizer Zeno zijn troon te herwinnen. Hij is in Constantinopel ‘patricius’: een titel van hoogen, hoewel nieuwen adel. Hij is consul, hoogste magistraat. Hij is kapitein der keizerlijke Garde. Hij blijft de vazal van Zeno. Hij overwint de Gepiden, dan de Heruliërs. Na Odoaker te hebben vernietigd, en koning van Italië te zijn gekroond, ontneemt hij Sicilië aan den Wandalenvorst Thrazimond. Hij gaat verder; hij maakt zich

[p. 68]

meester van Rhetië, Norië, Pannonië, Illyrië. Alle Barbaarsche opperhoofden maakt hij schatplichtig aan zich. Hij huwt een zuster van Clovis. Blijft de keizerlijke glorie ook te Constantinopel stralen als een heilige aureool, Theodorik is te Ravenna de werkelijke vorst, die de wereld beheerscht. Geen is machtiger dan hij. Constantinopel is de antieke traditie, Ravenna wordt de moderne werkelijkheid. Orde heerscht, welvaart ontbloeit; wetenschappen, kunsten, letteren ontluiken op nieuw. Aan zijn hof te Ravenna verzamelt Theodorik de geleerdste geesten van zijn tijd: Cassiodorus, Boëtius, Symmachus zijn fijn geletterde wijsgeeren en dichters, zijn universeele geleerden. De ‘Gothische Wet’, die Theodorik schept, doet hij verrijzen op oud-Romeinsche bazis.

Maar het Noodlot laat niet een zoo grooten geest ongemoeid. Het kiest groote geesten als slachtoffers. En wij zien de laatste jaren van Theodorik versomberd door vreemde melancholieën, en hem bijna krankzinnig makend zelfverwijt na den moord, juist, op twee dier genoemde geleerden gepleegd: Boëtius en Symmachus... Hunne vijanden hadden hen aangeklaagd, als heulende met den keizer Justinus, te Constantinopel, die Theodoriks te groote macht wilde fnuiken... De beide geleerden worden omgebracht, na de afschuwlijkste pijnigingen... Sedert is Theodorik achtervolgd als door een berouw, dat hem den slaap ontneemt, des nachts dwalen doet tusschen deze zuilen en die gordijnen, half krankzinnig...