Uit blanke steden onder blauwe lucht

VIII

Dit is de vijfde eeuw. Maar ook de volgende, de zesde, evokeert zich voor ons in Ravenna, zoo als in geene enkele stad. De zesde eeuw is het eerst die van Theodorik, en wij zullen zijne schim voor ons zien oprijzen in zijne Arianische kathedraal - nu Sant'-Apollinare-Nuove -; in zijn paleis, meer nog in de mozaïek-afbeelding er van dan in de ruïne zelve; in zijne tombe buiten de stad.

Maar om de schim van den grooten Goth te zien, moeten wij eerst het einde der vijfde eeuw voor ons hebben zien op wolken: de warrelige jaren, die volgen na Valentinianus' dood; negen keizers, die elkander opvolgen met moord op moord in vijf-en-twintig jaren, de in-eenstorting van wat eenmaal het Romeinsche Rijk was; de laatste keizer met den spotnaam van Romulus Augustulus, die Rome, Ravenna, àlles overgeeft aan Odoaker, vorst der Heruliërs, voor zesduizend ponden goud...

Het is gedaan met de Latijnsche gloriën... In hare allerlaatste verschemering zijn de Romeinsche adelaren weg gewiekt, is de vlucht der, zich het gelaat sluierende, Overwinningsgodinnen verzwonden...

Rome is een puinhoop: de grond, waar eenmaal het Westersch-Romeinsche Rijk was, ligt ten prooi aan wie hem nemen wil; alleen Ravenna, met hare kerken en paleizen, door Placidia

[p. 64]

gebouwd, schijnt een nieuwe glorie te zullen stralen rondom den jongen, brutalen overweldiger...

Het is in dit tragische oogenblik, dat Theodorik optreedt. Hij is nauwlijks een Barbaar. Als knaap van acht jaren heeft zijn vader Theodomer, vorst der Oost-Gothen, hem naar Constantinopel als gijzelaar gezonden. De jeugdige Gothische prins smachtte lang naar zijn stamgenooten aan de boorden van den Donau, maar hij ademde, trots zijn heimwee, de verfijnde Oostersch-Latijnsche beschaving. En, terug bij zijn volk, dat reeds door Pannonië Zuidwaarts trekt, meer en meer Zuidwaarts, in dien geheimzinnigen drang des trekkens, die het mysterie blijft der Volksverhuizing, toont hij de zijnen het vizioen nu van ‘Italië’, dat daar wacht als een eeuwig jeugdige, te nemen bruid. Hij gevoelt, Theodorik, dat alleen de Latijnsche geest zijn volk zal kunnen bezielen tot de verovering eener vaste woonplaats; hij gevoelt, dat, zoo zij nog meer Zuidwaarts trekken, tot binnen de grenzen van de, nog overeind torenende, Latijnsche beschaving, het eindelijke doel kan worden bereikt...

De Oost-Gothen verzamelen zich om hun jongen vorst. Theodorik doet den keizer te Constantinopel weten, dat hij, als diens vazal, Italië zal bevrijden van den brutalen Heruliër. In der daad slaat Theodorik Odoaker bij Verona, bij Aquileia, bij den Adda, en dwingt hem Milaan over te geven, omsingelt hem ten laatste in Ravenna.

Ravenna is de onneembare stad gebleven. Theodoriks beleg duurt bijkants drie jaren. Ten Zuiden, in het geheimzinnige pijnbosch, zijn Theodoriks troepen gelegerd. Ter zeezijde sluit de Gothische vloot de stad af. Het einde is nabij. De Aartsbisschop wil middelaar zijn: Odoaker geeft zich over.

Brutaal en Heruliër, schijnt Odoaker toch bewijs gegeven te hebben van takt, van doorzicht, gematigdheid. Ook hij, klaarblijkelijk, gevoelde – als Alarik, als Ataulf, als Theodorik - de meerderheid van den Latijnschen geest, de bekoring der Latijnsche ziel, de doordringende macht der Latijnsche beschaving, die geen woeste overweldiging in enkele jaren te niet kon doen. Geduren-

[p. 65]

de zijn kort bewind herstelde hij het consulaat, hield in eere de Latijnsche gebruiken en zeden. Hij had zich bijna bemind gemaakt. Nu hij door Theodorik is overwonnen, hoopt hij toch mederegent te blijven ter zijde des overwinnaars. Maar het zijn niet de tijden der minnelijke schikkingen. Nauwlijks drie dagen heeft Odoaker in deze hoop geleefd. Aan een banket in het paleis ‘ad Lauretum’ laat Theodorik door zijn wachten den Heruliër gevangen nemen... De wachten aarzelen en Theodorik zelve steekt zijn slachtoffer het zwaard in de borst.

- Waar is God!! roept stervende de tragische Heruliër en in zijn kreet klinkt duidelijk uit het scepticisme van eene overbeschaving, die in enkele jaren des Barbaren ziel heeft kunnen verweeken.

- Gij hebt niet meer, dan wat gij mij toedacht! antwoordt hem ruw Theodorik, in een opwelling van primitieve ruwheid.

De Gothen roepen hun prins koning van Italië uit: hij heerscht drie-en-dertig-jaren; zijne regeering is de vrede voor zijn rijk en tevens de Gothische oppermacht in geheel Westelijk Europa...