Uit blanke steden onder blauwe lucht

[p. 50]

II

Wij zijn verder, verder gegleden, langs de somber ijle pineta en rondom ons heen breidt de ernstige vlakte zich uit: een dorre hei gelijk, onder de groote wolkmassa's... Maar plotseling maant ons een eenzame bouw, die opdoemt, dat wij Italië niet hebben verlaten, hoe ernstig en dor ook dit landschap zij. Want deze bouw, die doemt, deze kerk met haar afzonderlijken klokketoren, is nog het type der oude, Christelijke baziliek. Naakte lijnen van soberheid; stroeve gevel met drie blinde, dicht gemetselde boogramen; een ronde, donkere poort; baksteen en pannen; ènkele - waar licht moest binnen vallen,-onregelmatig aangebrachte vensters; ter werszijden een dubbele rij van blinde arkaden, en de campanile, even ter zijde, een ronde toren, die wel de kerker van een burcht schijnt - dit alles is Sant'-Apollinare-in-Classe; dit alles is de uiterlijke, oud-Christelijke baziliek, die hier oprijst, droefgeestig maar onbetwijfelbaar Italiaansch, in de grauwe eenzaamheid van het wijde landschap van melancholie. Alle Toskaansche lieflijkheid, alle Romeinsche grootschheid is hier verre. Deze baziliek in deze vlakte geeft een indruk van oud-Christelijke treurigheid, die nergens anders wordt aangetroffen... En hoe langer te twijfelen, dat wij zijn in Italië? De zacht schuine lijnen van het eenvoudige dak, de gevangenis-achtige apart staande klokketoren, zij teekenen dadelijk de Italiaansche silhouet van campanile-en-baziliek, hoe grauw ook de lucht zij en hoe somber de atmosfeer zich ook weve...

Is de baziliek eenmaal met marmeren pracht bekleed geweest of kwamen de bouwmeesters nooit daar aan toe? Wel weten wij, dat Sigismondo Malatesta de kerk hare marmeren binnenwanden ontroofde... Wij zijn binnen getreden; de marmeren kolommen en bogen steunen een fries van mozaïek-medaillons, boven welke fries twee strenge binnenmuren dragen de vierkante balkenzolde-ring van het middenschip. Links en rechts de zijschepen met de sarkofagen der oude bisschoppen. In de verte van het koor, in mozaïek, het symbool der Transfiguratie, door Sant'-Apollinare

[p. 51]

gezien in vizioenen: de heilige, in extaze onder een immens stralend kruis, met ter zijde Elias en Mozes, en zoo als het kruis den Verheerlijkte symbolizeert, de Apostelen gesymbolizeerd door een twaalftal lammeren. Ja, dit is wèl de oud-Christelijke baziliek en de primitieve lijn, het primitieve karakter er van is zoo zuiver bewaard, dat wij nauwlijks missen de mozaïekpracht, die eenmaal deze baziliek deed flonkeren en fonkelen, als weldra ons in Ravenna toe zullen fonkelen en flonkeren die ingelegde kerkschil-derijen van zacht kleurig glas en duizende gouden vierkantjes en duizende tintjes van parelmoêr, met tikjes van edelsteen zelfs...

Dit was de eerste Christelijke baziliek van de havenstad van Ravenna, van Classis, van het antieke vlootstation des Romeinschen keizerrijks, van Classis, in welks haven tweehonderdvijftig liburnen of oorlogsschepen zich konden rijen... Van dit maritime Classis geleidde een weelderige villa-wijk, Caezarea, naar Ravenna... Van deze weelde is geen steen zelfs over en in Ravenna zelve zullen wij ter nauwernood een enkel brok beeldhouwwerk aantreffen uit de antiek keizerlijke tijden. Maar wel, nu wij den grauwen stroom naderen, den Ronco, en uitstappen, en staren in de lage wateren, nog niet gezwollen door de eerste najaarsregens... onderscheiden wij de bogen van Trajanus' aquadukt, die, twintig mijlen lang, Ravenna van drinkwater voorzag... De verzonkene arkaden schemeren sprookjesachtig door het water heen, de grond heeft zich opgehoogd, de vloed wijzigde zijn loop en overstroomde het machtig bouwwerk... Tusschen de weêrspiegeling der zware, grauwe wolken, tooverachtig, in de vochtige diepte van de rivier, duiken de bogen op met een woekering van fijne waterplanten, die slieren als nixe-haren...