Ongebundeld werk

[p. 650]

Een woord van herdenken

Het was 5 Sept. ll., dat ik in München het bericht ontving van het overlijden van onzen Van Nouhuys. De slag was groot, al was het niet te ontkennen, dat dit verdriet ons maanden, maanden lang dreigde. Steeds was er die hoop in onze harten gebleven: misschien, misschien wordt hij beter...Wij, menschen, zijn soms zoo naïef als kinderen: als wij iets sterk hopen, hopen wij tegen eigene overtuiging in; als wij iets angstig vreezen, wenden wij ons af om niet de onontwijkbare toekomst in de oogen te zien. En wij vreesden en wij hoopten tegen beter weten in en wij bedrogen ons zelve met die ijdele verwachting: misschien, misschien geneest hij tòch...

Helaas, de arme lijder bezweek. Hij bezweek na buitengewoon zwaar fyziek lijden en ondraagbare moreele smart, die in zijn leven tot eéne ellende waren samen verwrongen. En het bericht van zijn overlijden was een zware, groote slag te meer, in die Septemberdagen van ellende, vol vertwijfeling aan de wereld, aan de menschheid, aan ons-zelve, aan onzen arbeid, aan wat wij dachten een dóel voor ons leven...

Ik heb onder dien slag een leêgte om en in mij gevoeld, als werd mij persoonlijk door den Dood eén zeer waardevol en dierbaar geroofd: de leêgte, die wij voelen als een dierbare bloedverwant, een innig nauw verbonden vriend ons ontnomen wordt. Toch had ik maar zelden het voorrecht gehad Van Nouhuys persoonlijk te ontmoeten, mijne staâge afwezigheid van het vaderland verhinderde onze samenkomsten. Des te meer echter waardeerde ik iederen brief, die ik van hem ontvangen mocht. Met

[p. 651]

onze briefwisseling vervlocht zich iets innigers van onze beide levens tot een hechten band, tot werkelijke vriendschap. Kon ik tellen wel de keeren, dat wij elkander van oog tot oog aanschouwden, onze tallooze brieven, sedert jaren gewisseld, deden mij gevoelen, dat er iets warmers tusschen ons was ontgloeid dan alleen de harmonische sympathie van twee redakteuren eens zelfden tijdschrifts. Ik opende zijn brief steeds met een zekeren koorts. Ik voelde mij zekerder en trotsch wanneer ik in dien brief een woord van lof las over mijn ingezonden werk. Ik was teleurgesteld als dit woord van lof ontbrak. Het was steeds zoo eerlijk en zuiver gezegd, dat het opbeurde in de uren van vertwijfeling. Wie van ons kent ze niet, die bittere uren. Wie van ons kent niet de zwarte melancholieën, waarin wij wanhopen aan onszelve, waarin alles wat wij, hoogmoedig op ons talent, schiepen, ons plotseling toeschijnt eéne waardelooze onwezenlijkheid, waarmede wij onszelve betooverden, begoochelden, bedrogen. Hoe dikwijls heb ik zelve niet zoo gezeten bij de bouwval mijner eigene hoogmoedigheden. En als ik zoo zat en er kwam een brief van Van Nouhuys en ik vond in dien brief éen enkelen zin van waardeering en lof, scheen het mij toe of de broze toren van artistieke zelftevredenheid weêr als een wonder oprees uit hare ruïne. Aan die brieven, aan den vriend, die Van Nouhuys werd, dank ik mijn volharding en kracht. Want hij had het fijne gevoel het woord te zeggen, dat het juist aandoende, het harmoniesch klinkende was met de verwachting van zijn hunkerenden toehoorder, en toen hij mij eens schreef naar aanleiding van mijn productiviteit: ‘je hebt wel een zeér sterke ziel, beste vriend, spelenderwijze voor Het Vaderland te kunnen schrijven tusschen zulk groot werk (Herakles) door’...toen hij mij zoo eens schreef, toen heb ik mijn arme, zwakke ziel, die zoo vaak in zwarte melancholie en vertwijfeling neêr ligt bij wat zij gedaan heeft en doet, zich sterken voelen, zich voelen opleven in rijkdom en weldoenden trots.

Zooveel, beste Vriend, die gegaan zijt na uwe groote smarten en lijden, heb ik aan u te danken. Nog steeds zal de herinnering

[p. 652]

aan wat gij mij deedt, zal een ènkele zin, weêr overgelezen, uit een uwer brieven mij kunnen bemoedigen in het uur der vertwijfeling, nog steeds zal uw invloed na werken. Gij waart onder wie men niet vergeet. Gij bezat de hooge gave het goede in uw evenmenschen te zien en daar steeds in schrift en woord den heilzamen nadruk op te leggen. En van ons Tijdschrift waart gij de Ziel.

Ik herinner mij steeds de avond in Genève, op het balkon van mijn kamer. Gij waart daarheen gekomen, in opdracht met onze uitgevers, mij te verzoeken deel uit te maken van de Redactie van het op te richten Tijdschrift. Ik weigerde eerst, niet waar, mij verontschuldigende, dat mijn afwezigheid eene verhindering zoû zijn voor mijn redacteurschap. Maar gij hieldt aan, en ik gaf toe. Gij wist mij te vleien, met het weldadig aandoende woord, dat mèer is dan vleierij, dat inhoudt de kracht ingietende sympathieke fluïde. En terwijl wij elkander de hand gaven, zag ik de vreugde, dat gij geslaagd waart met het doel uwer reis, maar zag ik ook de vreugde om uw reis zelve. Het zachtblauwe meer onder den zomer-starrelucht, de verre, vage Mont-Blanc-karteling daar tegen, de stad zelve tintelend van duizende lichten, die neêr tinkelden diep in het water, riepen uwe verrukking op. En ik was blijde u die beide voldoeningen te geven, maar gij gaaft mij méer ten zelfden tijd: zelfvertrouwen en kracht.

Sedert zijn de jaren voorbij gegaan en Groot-Nederland bloeide als een jonge boom. Heeft Buysse ook trouw u bij gestaan, gij waart het, Vriend, die het deed bloeien. Gij waart en bleeft de Ziel van ons Tijdschrift, dat wij liefkregen om u, die zoo hoopvol eeuw leven aan wijdde. Nooit, sedert àlle die jaren, rees er het minste geschil tusschen ù en de beide andere redakteuren. Steeds bleef er de harmonie tusschen ons drieën: een geschenk dat gij ons gaaft; een band, dien gij samen bondt. En toen ik eens, in éen mijner litteraire mismoedigheden, Groot-Nederland heb willen verlaten, omdat ik àlle litteratuur verlaten wilde, waart gij het weêr, die met éen woord mij wist doen terug te komen op mijn moedeloos besluit. Nu gij niet meer daar zijt om den verderen bloei van den steeds wassenden boom gedijen te doen, nu is het

[p. 653]

mij of iets onherstelbaars ontnomen is aan onzen bongerd...Want wij, die gebleven zijn, wij zullen u steeds blijven missen. Wij zullen elke maand, bij ieder nieuw nummer u missen op nieuw, hoe goede hoop wij ook stellen in jongere kracht, die u vervangt. Wij zullen iedere maand, bij ieder nieuw nummer, u herdenken en weder herdenken, met dankbaarheid en met vriendschap. Wij zullen u nooit vergeten...