Ongebundeld werk

[p. 165]

Van en over mijne lezingen

Aan...

Ge vraagt mij U eene ‘impressie’ te geven van mijne lezingen; en ik wil hier wel even aan voldoen. Ik las - liever, ik droeg-voor - reeds sedert heel lang maar steeds in intiemen kring en dat ik dit nu, terug in Holland, doe in publiek, is eigenlijk om een distractie te hebben en niet altijd aan den Oorlog te denken...Ik ben mijne lezingen met pleizier begonnen en ga er met pleizier mede voort; ik heb dádelijk gevoeld een zeer sympathiek contact met het publiek en dit is het eigenlijk wat den spreker of lezer of voordrager onmisbaar is, meer eigenlijk dan een ‘bonne presse’. Nu is mijn ‘presse’ volstrekt niet ‘slecht’ geweest; integendeel en ik heb goeden moed, dat ze nòg beter zal worden, weet ge, als ze nu maar éenmaal de onberispelijkheid van mijn kleêrmaker heeft uit gezongen (ik vermoed, dat hij zelve nièts van die lofzangen gelezen heeft...) en zich heeft uit vergaapt aan allerlei bijkomstigheden, die niets doen tot het talent, dat men mij toe schrijft, van mijn eigen werk goed te kunnen voor dragen en het nader tot den lezer, dàn toehoorder, te brengen.

Ik geloof, dat het heel moeilijk is voor éen enkele persoon een publiek van dikwijls honderde menschen éen uur en daarna - na het thee-uurtje - nog ruim drie kwartier te boeien. Ik voel echter, en ge zult mij niet al te pedant vinden, hoop ik, als ik het u rond-uit zeg, dat ik het doe. Voelde ik dit niet, dan scheidde ik morgen uit met mijn voordrachten, zelfs al zoû mijn imprezario het er niet eens meê zijn, want ik ben nu eenmaal zóo aangelegd, dat ik onmogelijk iets voor ‘geld’ alleen kan doen. Nu echter, nu

[p. 166]

ik voel het zeer sympathieke contact tusschen mijn publiek en mij - en dat in alle plaatsen, waar ik gelezen heb, - ga ik gaarne met mijn prestaties voort. Wil ik u eens wat verraden? Maar niemand over vertellen, hoor! Nu dan...èn Roelvink èn Verkade hebben mij prachtige aanbiedingen gedaan om nu en dan ‘gast’ te zijn in de Koninklijke of op de elegante planken van Die Haghespelers. Ik denk er echter niet aan! Ik zoû dan maar éen rol kunnen spelen per avond en nù speel ik er vier, vijf, zes...Ik geloof, dat dit een beetje het geheim is, dat ik mijne toehoorders weet vast te houden. Met de vertellende, vlakke stem er tusschen zoo veel mogelijk de dramatis-personae van het verhaal te vertolken in stem en even hier en daar, door een ènkel gebaar, dit te illustreeren.

Ik geloof wel, dat ik mij géef in mijne voordrachten en ik voel zeer beslist, dat mijn publiek zich ook geeft aan mij en zoo beleven wij beiden pleizier van elkaâr. Dat het natuurlijk hier in Den Haag, mijn geliefde bakermat, goed gaat bij Kleykamp en bij Verkade en bij Oefening, wel, dat waardeer ik zéer maar verwachtte ik dan ook wel een beetje, in aanmerking genomen de vele ‘sympathieken’, die mij hier bekend zijn en zoo trouw mijne voordrachten volgen, maar dat het in Vlissingen en in Groningen, in Middelburg en in Arnhem zoo innig prettig was, dat zelfde contact met het mij daar geheel vreemde publiek, dàt roerde werkelijk iets in mijn binnenste. Nu ja, Haarlem gaf mij mijne eenige niet-volle zaal maar...de tooneelknecht was dan ook bezig met het aanplakken van de affiches mijner lezing toen ik even van te voren eens mijn terrein kwam verkennen. Maar Rotterdam heeft mij voor die kleine teleurstelling getroost met zoo sympathieke horden, dat ik werkelijk paf stond, toen ik binnen kwam en in vollen ernst meende, dat er iets ‘gebeurd’ was, daar ik niets begreep van zoo velen, die mij den weg naar mijn podium versperden...

En te Amsterdam? Ik onthoû alléen de goede dingen in mijn leven en niets en niemand heeft kunnen verhinderen, dat ik van Arti en Kleine-Concertzaal en wèrkelijk, zelfs van ‘Roos’ mij niets anders herinner dan hartelijke waardeering van zóo velen,

[p. 167]

dat ik met een gerust geweten mij vergeven kan, dat ik nimmer Katholiek was.

En nu nòg een bekentenis:

Ik zelf zoû nooit een uur en daarna nog eens drie kwartier naar een ander kunnen luisteren en ik ben mijne toehoorders erg dankbaar, dat zij het wèl schijnen te kunnen doen!

Ja, zij kùnnen het doen! Maar hoe, hoe moeilijk is het ze vást te houden! Denk niet, o beste vriend, als ge óok eens ‘lezen’ wilt, dat het genoeg is om op een podium te gaan staan, een boekje open te slaan en uw stem te verheffen. Het ‘publiek’ is een veelkoppig monster, niet waar, hoe beminnelijk dat monster soms ook kan zijn. Maar beminnelijk of niet, véelkoppig is het en àl die ‘koppen’, hoofden meen ik, waaronder tal van lieflijke vrouwehoofden, hoewel toch de mankerels ook niet altijd ontbreken, moet ik ‘vàst houden’, beste vriend, die mij deze impressie vroeg, moet ik een beetje hypnotizeeren, en dat een uur lang en dan nog drie kwartier, want het minste incidentje is genoeg om ze los van mij te zien; een vlieg, die dwarrelt, een glas water te veel of te weinig, een bladzij, die onwillig omslaat...

Toch voel ik wel, dat het mij gelukt de mankerelskoppen en de lieve vrouwehoofdjes vast te houden en ik zoû niet mij zelve moeten zijn om daar niet gevoelig voor te wezen. Mijne lezingen hebben mij, o nieuwsgierige vriend, als ik het dan zeggen moet, dichter tot mijn publiek van lezers gebracht en de veelschrijver, die ik ben en die zoo lange jaren verre is gebleven van zijn beminnelijk honderdkoppig monster, kan niet anders dan tevreden zijn, als hij ziet, dat het weinige, dat hij van die veelschrijverij kan ‘voor lezen’, zoo sympathiesch wordt opgenomen door wie wel in vriendelijken aandacht vóor hem zitten en toe luisteren en blijven toe luisteren, als de vlieg maar niet dwarrelt, het glas water maar bereid tot laving staat en de bladzijden gedisciplineerd volgen het eene op het andere...