Nippon

[p. 78]

XII

Het is Mei. Het is Mei in Japan. Ge zoudt denken, dat deze maand niet anders zou zijn dan één reuzenbloei van pioenen, immens groot, tienmaal zoo groot als ge op kakemono's en kamerschutten ziet. Helaas, het was voor mij de maand der teleurstellingen en als eerlijk briefschrijver moet ik ze u wel, met mate, vertellen: vooreerst, ik heb geen enkele pioenroos gezien.

Eerlijk briefschrijver... ja, als zoodanig kan ik u niet camoufleeren, dat, als ge deze brieven leest, er ettelijke maanden wereld- en natuurhistorie liggen tusschen u en mij. De Haagsche Post, die mij deze schitterende missie opdroeg, heeft één fout: het is een weekblad en kan slechts twee-en-vijftig brieven van mij plaatsen in het jaar. Ge behoeft dus niet een rekenkunstenaar te zijn om te begrijpen, dat een brief uit Japan nu maar niet dadelijk geplaatst kan worden, dat het epistel eenige weken zee-reist, en dat, als ge van deze mijne decepties leest, ze misschien allemaal reeds zijn opgewolkt in àndere gevoelens en stemmingen, laat mij hopen zooals mist oplost in zonneschijn...

Decepties dus, bijna even zoo vele als tempels (nu overdrijf ik). Een lucht altijd grauw, altijd zwoel. Is dat Japan in de lente? Nooit eens wat wij noemen: mooi weêr. Mijn gids valt mij tegen; waarachtig het mòet een andere vent zijn, dan die in Nagasaki zich aan mij voordeed. Zoû deze zijn broêr zijn? Hij heeft heel slechte manieren: hij ‘blustert’, hij spuugt, maakt drukte als het niet noodig is, is onhandig. Ik voel mij moê en lam en zeg het niet aan mijn vrouw; het is misschien nog iets over van mijn driedaagsche influenza. Wij willen naar

[p. 79]

Nara. Nara is een buitengewoon interessante plaats, die ge in Japan gezien moet hebben. Er zijn natuurlijk eenige tempels, er is een Boeddhisten-klooster, en er is een hertenkamp. Ik ben dol op hertjes. Verder schijnt het plaatsje zeer lief te liggen. Wij denken er over per auto te gaan, maar dit wordt ons afgeraden omdat de wegen er heen zoo slecht zijn. (Daarom komen wij niet in Japan, denken de Yankees, die veel per auto afdoen). Wij zullen dus maar per spoor er heen gaan. Een pick nick-je; onze lunch in een mandje wordt in het hôtel bereid. Wij gaan in een auto naar het station met onzen gids, die weêr ongemanierd en druk doet. Aan het station zijn echter - waarop wij niet gerekend hadden - duizenden vacantie-Japanners die de treinen - tweede en derde klasse, eerste bestaat niet op deze lijn - bestormen met lunchmandjes. Mijn God, hadden ze ons dat niet in het hôtel kunnen zeggen en wist onze stomme gids dat dan niet?? Neen, hij wist het niet, maar hij gaat de kaartjes koopen. Hij krijgt kaartjes maar aan de contrôle wordt ons gezegd, dat de treinen naar Nara stampvol zijn. Enfin, we hebben kaartjes en lunchmandje: we willen dan toch óók mee. De gids zoekt plaatsen: niet te vinden. De trein is vol, vol, opgepropt met duizenden kimono's; wie niet zitten kan, staat: ze staan tusschen de zittenden; ze staan - geen overdrijving - tot in de W.C.! Wat blijft voor ons over? Ons terug te trekken, ons met ons mandje en kaartjes overwonnen te verklaren. De gids doet heel boos; hij eischt voor de kaartjes het geld terug: ik geloof, dat hij het gekregen heeft.

- Maar, zegt hij, in een sublieme ingeving: Wat zoudt u er van denken naar... hij noemt een ander Boeddhistisch klooster, een anderen tempel - te gaan; dat is zoo veel kilometer weg en dan lunchen we daar in het gras?? Wij vinden het een prachtig idee, wij nemen een anderen auto; plotseling draait de gids, die naast den chauffeur zit, zich om en zegt:

- Ik vergat... de weg erheen gaat wederom door die velden, u weet wel, die ze nu met dien stinkenden mest bevloeien?? Wat dunkt u?

- Naar het hôtel terug! ordonneer ik.

- All right! jubelt de gids, die niets liever wil.

Wij komen druipstaartend met ons lunchmandje terug in

[p. 80]

het hôtel; de Japansche hôtelier komt ons buigend en glimlachend tegemoet alsof alles ‘all right!’ is, en wij een heerlijken trip hadden gehad. Maar het lunchmandje verdwijnt keukenwaarts en ik val in mijn kamer in een stoel om de courant te lezen... En ik vraag maar thee, en ik wensch mijn artikel af te raffelen - het is dat over het Nijo-paleis, dat ik zoo mooi vond, niet mijn artikel, maar het paleis - en ijskoud en zoo vreemd in mijn hoofd, schrijf ik de laatste regels af. En zeg, dat ik wat naar bed ga, voor wij aan tafel zullen gaan...

Ik ben niet aan tafel gekomen. Ik ben ziek. Heel ziek, en het is een groote, heel groote deceptie. Veel grooter dan die van Nara en van uw brief, die niet kwam. Ik ben heel ziek. Ik weet niet wat ik heb. Aan mijn bed verschijnt een professor van de medische faculteit van de Hoogeschool van Kyoto, niet meer of minder. Hij onderzoekt mij en laat zich verder niet over mij uit. Ik let op, dat hij papier-maché of celluloid manchetten heeft: hij is Europeesch gekleed. Hij komt nog een paar dagen en blijft dan drie dagen weg om mij voor oud vuil te laten liggen. Hij praktizeert eigenlijk niet. Hij heeft zich verwaardigd naar mij toe te komen omdat professor Hara, dien ik ken, hem mij recommandeerde, als een Hollandsch schrijver, die niemand wist precies hoeveel boeken geschreven had. Hij zendt mij nu een jong Japansch doktertje, met een snor à la Wilhelm. Ik zoû hem wel kunnen slaan terwijl hij mij ausculteert en met zijn akelige handen onder mijn ribben drukt. Thans komt er een Japansche nurse, die temperatuur en pols opneemt, en die met grafische lijnen opteekent, op de eigen plek waar ik heb zitten schrijven over het Nijo-paleis.

Het is niet te ontkennen: ik ben ziek. Beste vrienden, als ge dit leest - heusch een brief van Japan naar Holland, met of zonder postwezen, neemt maanden om er te komen, - ben ik misschien weer gezond! Maar nu, nu ben ik ziek en - ge kunt nu precies uitrekenen hoe lang mijn brief onderweg bleef - en het gevolg van den prins van Wales komt over een paar dagen in het hôtel, en de politie is heel streng en de professor met de celluloid manchetten en de dokter met de snor à la Wilhelm hebben zich nòg niet uitgesproken over mijn ziekte. En ik, ik lijd hevige pijnen, die ik alleen vergelijken kan met

[p. 81]

een vos, die onder mijn ribben zich nestelt en mij de ingewanden verscheurt.

Ik word zoo langzamerhand door professor en dokter voorbereid, dat ik in een Japansch hospitaal zal moeten. Heusch, de politie is heel streng, en ik heb misschien wel tyfus, al ben ik er ook twee malen voor inge-ent. Er cabreert zich iets in mij. Ik wil niet in een Japansch hospitaal. Ik heb er ellendige dingen van gehoord. Niemand spreekt er een woord Engelsch. Zelfs mijn professor stamelde slechts, met eindelooze keel-oprispingen, om er eindelijk te komen, enkele woorden Duitsch; en mijn snorredokter stotterde drie gebrekkige en verkeerd gebruikte Engelsche woorden. Ik wil niet in een Japansch hospitaal en er door die pedante, laatdunkende Japanners worden behandeld in de Japansche taal. Maar als de politie zoo streng is... En als ik tyfus heb??

Er verschijnt aan mijn bed een Hollander, die reist met zijn jonge vrouw, als wij. Beste vriend - mag ik wel even zeggen - ik zal je trouwhartige verschijning nooit vergeten. En hij zegt mij: u kan hier niet langer blijven, ik heb met uw vrouw geconfereerd, ik heb getelegrafeerd aan Dr. Barker in Kobe, die u kent, hij komt vanavond; morgen moet u weg naar Kobe, naar het International Hospital, als u de kracht heeft u wat te kleeden en vervoerd te worden.

Ik was dankbaar voor zoo ver men dankbaar kan zijn, als men een vos, een kwaden vos zich genesteld voelt onder rib en maag, die u de ingewanden verscheurt!

De sympathieke, Engelsche, lange, gentlemanlike dokter verscheen dien avond aan mijn bed. Hij had iets van een aartsengel. Den volgenden morgen kleedde ik mij aan - hoe, ik weet het niet - en bracht Dr. Barker mij, twee uren sporens, naar Kobe, in het International Hospital, waar ‘matron’ en ‘sister’ mij opwachten en ik op mijn bed neerviel, om heel, heel erg ziek te zijn.

Een uur later had ik de verrassing het lieve gezicht van mijn vrouw over mij te zien buigen; zij mocht - o heerlijkheid! - in het hospitaal een kamer naast de mijne bewonen, die zij weêr af zoû staan, zoo dit noodig bleek. Maar op dit oogenblik waren er weinig patiënten.

[p. 82]

Ik moet u wel Japan toonen door een hospitaalraam heen. Het is misschien een nieuwe visie. Niemand van de zwaar enthouziaste Engelsche schrijvers, die ik u opnoemde, bezag Japan van uit een hospitaalraam. Veel van mijn ziekte, o toegeeflijke lezer, zal ik den tact hebben, u te verzwijgen. Maar werkelijk, als men Japan ziet van uit een hospitaalraam gedurende ongeveer zeven weken, dan ziet men wel eens curieuze dingen, waard om vermeld te worden...

Was Mei niet de maand der décepties? En begrijpt ge nu, waarom ik geen enkele pioenroos zag bloeien reusachtig, fabelachtig, zooals ze schijnen te bloeien in dit land, dat op de grootste bloemen ter wereld bralt?

- Dokter, zeg ik, ik voel of er een vos zit onder mijn ribben en of het beest mij met tanden en nagels de ingewanden verscheurt.

De dokter schrikt een beetje. - Zeg dat niet aan de Japansche ‘nurses’, hoor! U weet, er bestaat een bijgeloof, dat in Japan een mensch soms bezeten wordt door een vos.

Ik lig bijna angstig neêr, te krimpen, te kreunen, ik vrees zelfs wel eens te schreeuwen.

- Ik vermoed ‘para-tyfus’, verklaart eindelijk de dokter, met allerlei complicaties... Was het noodig van Onzen Lieven Heer ons lichamelijk lichaam zóó ingewikkeld te maken? Moeten wij dit lichaam als een kunstwerk bewonderen? Ik bewonderde het eerder, ware het eenvoudiger samen gesteld.

Mijn Japansche nurses... ik heb er twee. Eén voor den dag, één voor den nacht. Er verschijnen wel eens een paar anderen, maar die zijn zonder belang. Maar de twee, die mij zijn toegewezen, wel, ik zoû willen zeggen, dat ze de liefste vrouwen zijn, die ik mij in Japan kan voorstellen. De eene is heel klein, met een Kwannon-gezichtje, dat zich 's nachts over mij heen buigt en mij met sterke handjes masseert. De andere is robuster, een persoonlijkheid. Beiden zijn zij in Engelsch wit nurse-gewaad gekleed, maar behielden hare Japansche kousen, gespleten tusschen groote en andere teenen, en hare sandalen. Beiden spreken zij Engelsch en beter dan mijn eerste dokter en de professor Duitsch. Zij heeten Handa en Araya. Door den kamer-boy worden zij Handa-san en Araya-san ge-

[p. 83]

noemd: dat beteekent mejuffrouw, maar ook meneer. ‘San’ krijgt een ieder achter zijn naam. Ik behoef dat ‘San’ niet te zeggen, verzekeren mij de nurses. Het Kwannon-gezichtje is lief en vroolijk. Maar Araya is een vrouw: al noemt zij zich zelve een halven jongen. Als zij uitgaat, doet zij kimono en obi aan, maar eigenlijk vindt zij al die bonte lappen maar lastig. Zij geeft niet om opschik, zij draagt zelfs geen broche, alleen haar horloge aan een bandje in haar ceintuur, met de voorgeschreven schaar, die iedere nurse steeds bij zich schijnt te moeten hebben. Haar bruine handen zijn sterk, haar bruine armen even behaard. Met dit een beetje jongensachtige, is zij tevens zeer moederlijk. Toen zij voor het eerst bij mij kwam, had ik een vreeselijken aanval van pijnen te verduren - de vos reet mij mijn ingewanden aan flarden! - en ik schreeuwde en trapte mijn dekens weg. En toen zeide zij:

- Dat mag je niet doen, je bent erg ziek, ik zal alles gaan halen om te zien of wij de pijn wat verlichten kunnen, maar je moet onder je dekens blijven en niet anders doen dan als een heel zoete baby! Beloof je me dat nu? En het was zoo gevoelig, zooals zij mij dat zeide, dat ik knikte van ja en beloofde me niet anders te gedragen dan als een heel zoete baby! En van dat oogenblik kreeg ze er mij heelemaal onder en schertste en zeide, dat het haar niet schelen kon hoe oud ik was en wat ik deed, maar dat ik niets anders zijn moest dan een baby, die heel zoet moest zijn. Zij suggereerde mij, ik probeerde te verduren. Later, toen ik wat beter was, praatten wij samen. Zij zeide mij, dat zij geen nurse meer wilde blijven, maar een stukje grond wilde koopen, en boerin worden: zij hield van buiten.

- Maar nurse, zeide ik, je hebt toch heusch de roeping gevoeld zieke menschen te verzorgen...?

Toen zag ik ineens, dat zij wat moê was en nerveus van haar werk. Zeven jaren reeds arbeidde zij in groote hospitalen.

- Zieken zijn geen doozen van precies dezelfde grootte, zeide zij. Iederen patiënt moet je weêr anders behandelen. Dat vreet je op. En jij met je bui-tjes en je plotse driften en dan weêr een goeden glimlach, jij bent zeker een artist, hè? Alle artisten, die ik ken, zijn zoo! (Zij gebruikte het woord ‘artist’;

[p. 84]

ik dacht in het Engelsch meer gebruikt voor variété-artist). Maar zij ging voort met te vragen:

- Wat doe je? Maak je muziek? Schilder je? O, schrijf je boeken? Nu, zie je wel, had ik het niet goed geraden? Je bent net een Japansch schrijver, dien ik ken, en die is ook altijd zoo veranderlijk van humeur... Maar je hebt erge pijn, wacht ik zal je een nieuw comprès geven, en een poeier, en dan moet ik je temperatuur opnemen...

[p. t.o. 84]

9. Bloeiende Kerseboomen te Tokio

10. Het Gouden Pavillioen te Kyoto.

[p. t.o. 85]

11. Zeeraven (Cormoranten), waarmede Visch wordt gevangen