Metamorfoze

V.

En nu, terwijl hij dwaalde, altijd alleen, door Rome, - de lage ruïne's van het Forum langs; de hooge trappen van het Colosseum op; de antieke grootheid droomde op den Palatijn, en doelloos afliep naar een ver verschiet toe, in al den zonneweemoed van de Via Appia - nu voelde hij het Heden zich openbaren vreemd in zijne ziel door de bekoring heen der innig-oude Oudheid.

En nu, terwijl hij liep door de paleizen en de Oudheid nog eens zag in marmer, de Renaissance zag in doek en fresco, en het Verleden tot hem fluisterde:

[p. 294]

Wij zijn de Schoonheid, omdat wij de Herinnering zijn, de Weemoed: omdat wij in het Zuiden zijn wat lokt je noordelijke ziel; het vage: weemoed, herinnering; omdat wij zijn: de Droom: -

Nu hoorde hij het harde Heden, door die muziek van fluistering, snerpen een schellen smartkreet....!

Hij hoorde het, en hij bleef droomen, zien, en luisteren, zonder te doen.

En in zich voelde hij de Kunst, die ernstig gekomen was, nu drijven haar edele spel en cizeleeren gaan haar rijke werk en hem, als altijd, suggereeren, heel zacht aan, nieuwe metamorfoze....

Ze scheen hem voor te spiegelen:

Je bent niet als zij, die daar krioelen, in het bloedroode schijnsel aan de kim, en niet een uit den optocht, violet, die ginds zijn silhouetten voortstuwt, met groote gebaren van ballende vuist en immens geluid van opklagende, dreigende stem.

Je bent toeschouwer, dilettant, droomer. Je bent niet compleet als doende, schaffende mensch, maar je bent compleet als ziel. Dat is je kracht en je zwakte.

Je voelt alle gevoel en alle ziel begrijp je.

[p. 295]

En je begrijpt de hunne, hunne ziel van ellende, armoede, bitterheid en honger....

Dáar, in den Apocalyps der dingen van den Eigen Tijd, wankelen de tronen als gouden stoelen, vermolmd en wormdoorknaagd. Zij, die er zitten, zijn opgestaan met kalme waardigheid en hoogen glimlach: glimlachende zeggen zij de woorden, die eeuwen gezegd zijn, en die zij zeggen moeten, en die zij schóon vinden te zeggen, omdat de essence van die woorden, huns ondanks, als heel dun goud drijft door de aderen van hun bloed. Zij doen of zij niet zien de tronen, die wankelen achter hen, achter de plooien van hun slepend hermelijn.... Zij doen, nu hunne schepters en rijksappelen rollen over den aardbevenden grond, of zij maar hebben laten vallen een juweel, bij toeval. Zij glimlachen, en alles is bitterheid in hunne ziel, die heel bizonder is, omdat zij altijd bloeide boven de andere zielen....

En jij, je voelt hun bitterheid, maar ook den kreet der anderen: je voelt alles wat bitter is.

Je bent compleet als ziel, en toch:

Dit is geen deugd.

Een deugdzaam mensch is niet alléen gevoel.

[p. 296]

Een mensch is kennis en is daad èn is gevoel.

En wat je kwaliteit is, is je zonde.

Je zonde is te zijn: niets dan Gevoel, en zooveel, dat het koud is...

Zie hen, die volgen een der vanen: hun hart is warm: zij voelen éen gevoel, met warmte.

Jij, je voelt alles, in ijskoude, heel diepe onverschilligheid.

En het is niet genoeg alleen met gloed gevoeld te hebben: voor een vrouw en voor jezelven.

Verder is alles koud in je. Je bent heel slecht...

Laten wij spelen ons spel en drijven ons werk en doen onzen plicht: dat is het eenige, dat je rest. Dat zal misschien zijn voor een vreemd doel van nuttigheid, dat wij niet kennen en niet inzien...

Léef de metamorfoze! Hoe zoû je zijn, als je was, met jouw ziel: doende mensch, zooals een van hen...?

Voél je nu als een van hen: dat zal je wel kunnen: je bent zoo knap in het voelen van metamorfoze's.

Maar hoe zoû je doen?

[p. 297]

Denk dat in.

Schrijf dat neêr.

Dat is de taak, die ik opgeef.