Metamorfoze

[p. 125]

VII.

Mathilde was dood. Zij had haar leven geleefd, haar etherisch schijnbestaan als gezien door een prisma van extaze en smart, lichtgolving en schaduwsomber. En nu zij dood was, werd het Aylva, of hij hare zaken regelde, toen hij aan uitgevers schreef, en over de uitgave van zijn boek onderhandelde. Zij was dood: hij had een medelijden met haar gehad, en daarna een vreemde verluchting, omdat zij niet meer leed.... Na enkele dagen werd hem die verluchting duidelijker, reëeler: het was omdat zijn boek af was, en hij een levensplicht volbracht had. Zijn levensplicht was immers boeken schrijven... En nu, waren het de zaken. De zaken om den roman eerst als feuilleton te doen verschijnen, daarna als boek. Toen dat beslist was, de contracten geteekend, toen waren het de proeven. Heel even was het hem vreemd, dat hij Mathilde gedrukt zag. En nu, nu begreep hij pas geheel en al, dat Mathilde dood was, geheel dood voor hem, haar vader, haar broeder, haar tweelingziel; nu begreep hij, dat Mathilde niets meer worden zoû dan een boek: enkele honderd bladzijden druks, in een mooi bandje of omslag; een boek,

[p. 126]

dat te koop zoû zijn voor een paar gulden, een boek, dat iedereen kon opnemen en neêrleggen, en mooi kon vinden en leelijk - dit minder mooi en dat nu niet zoo heel erg leelijk - een boek, dat òf bepraat zoû worden òf doodgezwegen; een boek, waarover geschreven zoû worden door de kritiek, in vlugge vergissing, gehekeld wat goed, bewonderd wat slecht was. Een boek, een boek: het zoû niets meer dan een boek zijn! En hij haatte Mathilde. Waarom bleef zij niet dood! Waarom zoû hare ziel moeten herleven als een schim, herleven telkens, dat een lezer het boek zoû openen en er in bladeren? En hij haatte zichzelven. Was het dan niet zijne schuld, dat Mathilde herleefde? Prostitueerde hij niet de ziel der etherische dochter van zijn verbeelden aan het heele land; aan een ieder, die maar wilde, voor een paar gulden?

Toen voelde hij, dat zoodra ‘Mathilde’ geschreven was, het niet meer behoorde aan zijn schrijver. O, zoolang het nog niet geheel af was, zoolang de laatste bladzijden nog niet afgestorven waren uit zijn pen, zoolang de laatste woorden nog niet neêrgevallen waren als bladeren uit een roos, die is volbloeid, o, de teederheid, waarmeê hij toen nog, op het

[p. 127]

allerlaatst, ‘Mathilde’ lief had gehad, zijn dochter, zijn werk, het leven, de levens, die hij schiep: glans uit het ijle niets! En nu, nu was zij geen glans meer en zij was niet meer ijl, want zij werd boek: papieren boek. En een lichte haat tegen wat papieren boek was, klom in hem op, als een haat tegen wat innigst aan ons verknocht is: dat, waarmeê wij noodlottig moeten leven; dat, wat samengeschakeld is aan ons bestaan, en waarvan wij, om een geheimzinnige reden van tegenstrijdigheid, verlost willen worden.... Het boek werd hem het plompe practische proza, zoo practisch, zóo plomp, zóó proza, dat hij zichzelven de belofte deed, na ‘Mathilde’ nooit meer een boek te schrijven....

Maar waarom werd Mathilde dan toch boek? Hij wist het niet; misschien om zijn gevoel van orde, om manuscript gedrukt te zien, heel onbewust in zich. En misschien ook, eenvoudig, omdat het zoo, onvermijdelijk, moest, door de wetten in en om hem; want toen hij Emilie eens gevraagd had, in twijfel, of hij ‘Mathilde’ wel zoû uitgeven, of hij maar liever niet de contracten verscheuren zoû, en Mathilde voor zich houden in het teedere geheim van zijn schrijftafel - toen was Emilie zóó verwonderd geweest, en

[p. 128]

zij had, met al haar doorzicht, hem zóó weinig begrepen, dat hij zich daarna zelve heel vreemd had gevonden, en maar besloten had te laten gebeuren wat gebeuren moest, in de gewoonheid van het gebeuren der dingen, omdat hij te zwak was tegen die gewoonheid in te gaan.

En zoo werd Mathilde, nadat zij dood was, geheel dood, tweemaal dood voor Aylva... zoo werd zij een boek.