Brieven van den nutteloozen toeschouwer

[p. 38]

V.

München, 21 Aug.

Men verwijt den Hollanders te veel flegma - hun flegma doet hun in dezen tijd zeker niet anders dan goed - maar flegmatieker dan in München, dan in Beieren, kan zeker niemand zijn.

Gisteren is de Paus gestorven.

Brussel is in handen der Duitsche troepen.

En zonsverduisternis - door berookte glaasjes zichtbaar - werpt een valen schemer op de aarde...

Er worden om dien valen schemer geéne bijgeloovige horoscopen getrokken.

Er is om Brussel al heel weinig enthoeziasme.

En op de treden der kerken ligt niemand in wanhoop te snikken om den dood van dien goeden Paus, die het zoo vreeslijk vond Paus te zijn.

De dag verloopt als de dag van gisteren en of er niets gebeurde of was gebeurd.

Het kan niet saaier.

Ik heb mijn pasteitje gegeten, en mijn glas portwijn gedronken, in de Bodega en Duitsche en Italiaansche couranten gelezen. Hadde ik die niet gelezen, dan zoû ik het u loochenen, zoo ge van oorlog spraakt. Nu ik ze gelezen heb, geef ik u wel toe, dat er oorlog kan zijn, zelfs Wereldoorlog, maar ben verder weinig wijzer.

Want de Italiaansche couranten zijn het niet eens met de Duitsche.

De eerste krijgen hun nieuws uit Engelsche en Fransche bronnen. Hoewel zij zelve klagen over die eenzijdigheid, is Duitschland te trotsch om zijne Germaansche bronnen voor de Italiaansche pers open te stellen.

Onderwijl weten wij bijna niets of heel weinig.

Is Nancy nu door de Duitschers genomen? En Belfort?

[p. 39]

Is de keizer in Aken of elders? Het is, geloof ik, de eerste keer, dat men niet algemeen weet waar de keizer is...

De pers maant geduld te hebben. Zich tevreden te stellen met weinig nieuws. Zelfs met volslagen zwijgen...

Op de hoeken der straten zie ik de doodenlijsten geraadpleegd worden door angstige gezichten van bejaardere mannen en vrouwen.

Van nacht zijn de eerste zwaar gewonden in München binnen gebracht.

Men denkt, dat de Beiersche Schwere-Reiter zeer groote verliezen hebben gehad.

Men weet nu hoe bar het geweest is bij Mülhausen. Flegmatischer dan die eerste telegrammen over Mülhausen - een Erfolg - kòn het wel niet!

De Waarheid flitst nu en dan door. En is dan weêr donker omhuld.

Ik heb deze notities flegmatiesch geboekt. Ik heb verder geene emoties gehad, noch om de zonsverduisternis, noch om den Paus.

Brussel genomen...! Zullen de Duitschers nu binnen tien dagen, met spoor, naar Parijs gaan, en dan naar Londen?

Een scherts, maar... wie weet!

Arme koning en koningin van België! Mijn medelijden gaat naar hen toe. Een edel, modern voelend, eensgezind koningspaar, geliefd door hun geheele volk. Men zegt, dat de koningin in Beieren is, bij hare verwanten, als zij niet in Holland is. Koning Albert is in Antwerpen...

In den hemel moet Onze Lieve Heer treurig glimlachen naar beneden toe en wel denken, dat het allemaal, de Reuzen ook, hier beneden kleine jongens zijn, die met elkander vechten en elkander de schuld toe kaatsen.

Hoe vreeslijk rustig is het hier! Wat alleen treft, zijn de duizende kinderen! Overal kinderen, die oorlogje

[p. 40]

spelen! De nieuwe geslachten, die zich voor bereiden... Want de dingen herhalen zich, zùllen zich nog eeuwen lang herhalen...‘Gespenster!!’ Wat een kinderen, wat een Beiersche kinderen! Zij spelen en galmen en gillen! De leêge stad is vól van hun laweide... Maar als het een oogenblik vergild en vergalmd is, is alles doodstil, beklemmend stil!

Ik woû, dat ik werken kon... aan mijn Moorsch-Gothische legende. Aan iets héel anders dan aan Wereldoorlog en Hedendaagschheid. Maar ik kan niet. Trots mijn gedwongen weinige medeleven met de hedendaagsche gebeurtenissen, is mijn hoofd toch suizende van een vreemd, nerveus gesuis om die gebeurtenissen... Zelfs nu de machtige dreun verdreund is, schijnt er toch iets te ruischen, van verre aan, een vaag gekletter van krijgsgedruisch...

Niéts dan nervoziteit. Hier in München is het verschrikkelijk veilig. Ontzettend veilig. Belemmerend veilig. Van louter veiligheid suf ik over mijn Nuttelooze Toeschouwingen...

- Als we België verdeelen gaan, zeggen de Duitschers aan tafel: krijgt Holland òok een stuk...

Een stukje koek, omdat we zoo ‘artig’ zijn. Ze willen ons Vlaanderen geven, het land der zelfde taal... Zullen wij Vlaanderen willen hébben, nadat wij éenmaal, België en Nederland (ook al weêr als kleine jongens) hebben gevochten?? vragen zij mij, geïnteresseerd.

Ik weet het niet, ik glimlach maar, vaagjes en pijnlijk. Ik praat maar liever niet over België. Ik kan hun niet zeggen, hoe tragiesch ik het lot van België vind...

* _* *

Plotseling...

Terwijl ik te suffen zit over deze Bladen, davert buiten door de doodstilte eene beweging aan... Een

[p. 41]

dreunende beweging, langs de Briënnerstrasze... Ik gooi mij naar het raam en zie de menschen-massa zich voort bewegen naar het Wittelsbacher-palais, waar de koning is...

- Er is iets gebeurd!! roep ik uit en zonder iets te veranderen aan mijn huisgewaad, stort ik op verlakte lage schoenen naar buiten.

In der daad is er iets gebeurd. Enkele vlaggen zie ik reeds wapperen en in de eerst flegmatische, bedrukkende doodstilte van München bruischt een enthoeziasme omhoog, terwijl steeds de daverende massa naar het Wittelsbacher-palais aan zwelt als een zee.

Voor den boekhandel van Jaffe, verdring ik mij met anderen voor het nieuwe telegram. En het is officieel en het meldt van de groote overwinningen langs een lijn van 70 K.M., grooter dan de gevechtslinie in '70 was, tusschen Metz en de Vogezen, onder opperbevel van den kroonprins Ruprecht van Beieren. Vele duizende gevangenen, vele stukken geschut veroverd en de Franschen in paniek op de vlucht.

De groote slag! En de groote slag een overwinning... Hoe is in éen oogenblik de stemming in München veranderd! De straten zwermen van menigte - waar komt zij eensklaps van daan?! - nadat de stad dagen lang uitgestorven, verlaten scheen... Alle oogen schitteren, alle gezichten gloeien in koorts, reeds schallen weêr hier en daar de hymnen: het is eene meêsleepende aandoening, een immense aandoening, die de stad door trilt. Na de vaalheid der zons-verduistering is de zon door gebroken door zware wolken, die hangen boven de Theatiner-kerk. De menschenmassa is opgegolfd tot een zee en stort zich òver het ijzeren hek in den boomrijken voorhof van het Wittelsbacher-Palais: een Gothische burcht (Engelsch-Gothisch moeten wij bekennen) achter de zware, dikkruinige kastanjes. Alle oogen gaan naar het balkon... De hymnen, de hymnen schallen weêr. Ik heb ze in dàgen niet meer

[p. 42]

gehoord. Nu, voor het balkon, dat leêg blijft - de koning bezoekt de gewonden in de lazaretten - schallen de hymnen weêr omhoog. Deutschland über Alles! weêrklinkt het naar het balkon. De aandoening is los gebarsten in het plechtig ontroerende gezang. Naast mij zingt een jong meisje, een blond Gretchen, met vlechten het hoofd omwonden: hare helle, zuivere sopraan, eerst schuchter, dan klankvol overheerschend, klatert de massa uit der doffere mannestemmen. Het is werkelijk mooi, zoo als de hymne klinkt onder de zware kastanjeboomen, tegen den Gothischen burcht op, toe naar dat leêge balkon. De koning, telefoniesch gewaarschuwd, verschijnt eindelijk, met eene der prinsessen aan zijn zijde. En hij wordt gehuldigd als koning en vader. Zijn het ook alle Duitsche volken, die hebben gezegevierd, hun aanvoerder was de kroonprins.

Plotseling is München veranderd. De flegmatische, afwachtende, doodsche stad trilt van de ontzaglijke emotie. Van alle paleizen, gebouwen, van de meeste huizen fladderen de vlaggen. Het zijn de breede, zwart-wit-roode Rijksbanen, het zijn de lange blauw-witte Beiersche banieren, de blauw-witte landsruiten en streepen; het zijn ook de geel-zwarte ruiten der stedewimpels: het is geheel de wapperende schoonheid van plotseling opgeheschen en uitplooiend dundoek, dat de groote zege verkondt...

De flegmatiesche dag is in een apotheoze van opgewonden enthoeziasme uitgestraald...

* _* *

Deze rijke dag is mij geëindigd met een incidentje van humor. Volksaandrang des avonds voor de restauratie van den ‘Roter Hahn’.

- Was ist los? vraag ik, die geniet als er samenscholing is. En zij toonen mij allen op de groote,

[p. 43]

glazen ruit van den ‘Roter-Hahn’ de gouden letters, die ‘reclameeren:

König 1. Sachs. Hoftraiteur.

- Dat Fransche traiteur moet weg!! zeggen de Münchner jongens, om mij heen.

- Doorloopen, doorloopen, maant de politie.

- Traiteur is niet Fransch, zegt een Münchner jongen; het is Saksiesch, het kan blijven staan.

- Het is Fransch, zeggen de anderen; het moet weg!

Want hevig is de strijd tegen Fransche en Engelsche opschriften. Ik wacht mij wel hard op te twijfelen aan de Akademische zuiverheid van het ‘Fransche’ hoftraiteur: traiteur de la Cour!! Maar heb vreeslijke pret in mijn eigen.

- Doorloopen, doorloopen, barschen de Schutzmänner. Maar niemand loopt door en de Münchner jongens blijven protesteeren.

- Wèg met dat Fransche: Hoftraiteur!!

Nu wordt er toch gemoedelijk gelachen en gegrinnikt.

En neemt de ‘opperpolitie’ een kloek besluit. En plakt reepen papier over de woorden des aanstoots.

- Hoera! werd er geroepen. Geen Hoftraiteur meer!

De politie, de menigte verspreiden zich, goedlachs, goedmoeds, tevreden...

O, wij kinderlijke menschen, wij kunnen glimlachen, zelfs in deze Dagen!