Brieven van Louis Couperus aan zijn uitgever
(1977)–Louis Couperus–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 133]
| |
XI. Maart 1913-April 1914 (Brief 503-534)Barcelona, Tarragona, Valencia, Cordoba, Sevilla, Granada, Madrid, Toledo, Avila, Burgos, het moet een verpletterende reis geweest zijn, en het is a priori niet zo'n wonder, dat Couperus daarna nooit meer het verlangen heeft gehad nog eens naar Spanje terug te keren. Hij ontleende aan al die steden echter zoveel feuilletons, dat deze van eind April tot eind December voor Het Vaderland toereikend waren. Eind Mei is hij terug in Barcelona, om van daar naar München door te reizen. Halverwege, in Lyon, schrijft hij Veen een curieuze brief (brief 510): samen met brief 511 en 516 de enige die de historiciteit van ‘Orlando’ bewijst. Aan de echtheid van de vriend is wel eens getwijfeld, vooral doordat Elisabeth deze vriendschap met ‘Orlando’ later heeft ontkend.Ga naar voetnoot155 Dat de man, wiens naam in de brieven aan Veen echter niet prijs wordt gegeven,Ga naar voetnoot156 ‘veel in het leven van Couperus betekend’ heeft,Ga naar voetnoot157 wordt door Elisabeths negatie alleen maar aannemelijker. De toon van deze en volgende brieven aan Veen, intussen, is beminnelijker en vriendschappelijker dan ooit eerder. Maar de strekking ervan is even bekend als vroeger: geldgebrek, en er moet weer een lening gesloten worden. Couperus' vijftigste verjaardag nadert. Hij zal die met Elisabeth en zijn Italiaanse vriend in Lindau vieren. In Het Vaderland van 10 Juni wordt hij een grootse huldiging door tal van schrijvers deelachtig. Veen van zijn kant biedt hem een toepasselijk geschenk aan: mooi schrijfpapier! Ook in het pension te München wachten Couperus vele verrassingen. Hij zal er in Ter Uwer Verjaring een schitterende schets over schrijven als dankwoord.Ga naar voetnoot158 Of hij echter werkelijk zo vrolijk was, is de vraag: de Italiaanse vriend is op 11 Juni naar Smyrna vertrokken. ‘Orlando’, die de Spaanse reis betaald heeft, is niet de man bij wie Couperus op de valreep nog weer geld durft te lenen ook. Dat moet Veen maar regelen! Merkwaardig is (brief 511), dat Couperus dit geldbedrag buiten zijn vrouw om te leen vraagt. Elisabeth mag er niets van weten. Tegenover haar wil hij zich nu groter houden dan hij in werkelijkheid is. In twee regels uit deze brief komt zijn levenssituatie met onbarmhartige eerlijkheid naar voren: ‘Ja, amice, trots al de “roem” is het maar magertjes. Het is ook de reden, dat ik niet naar Holland kom; al mijn familie is, zoo niet schatrijk, vermogend en wij zijn maar de arme broodschrijvertjes’. Tegen deze achtergrond begrijpen wij, hoe het hem te moede moet zijn geweest, toen de oorlog van 1914 hem anderhalf jaar later dwong naar Holland terug te keren. | |
[pagina 134]
| |
In München moet Elisabeth een zware operatie ondergaan, die haar tot op de rand van de dood brengt. Op het ogenblik van haar eerste herstel verschijnt Herakles als boek, of liever: als Roman in Twee Deelen.Ga naar voetnoot159 Misschien is dat nog niet het ergste. Tot Couperus' niet geheel onbegrijpelijke ontzetting gaat de held bovendien gekleed in de band die R.N. Roland Holst indertijd voor Majesteit ontwierp. Het enige verschil is, dat die titel door de naam Herackles is vervangen, compleet met een nieuw kroontje op de H en gespeld met een volmaakt overbodige en zelfs onjuiste letter c er in. Nadat Veen openlijk op 4 October 1913 door Couperus in Het Vaderland beknord is, schrijft hij Veen (brief 532), dat hij niets hatelijks met dat stukje bedoeld heeft, maar slechts zijn spotzucht even heeft willen botvieren. Uit brief 587 blijkt, dat ook de c in Herackles hem bepaald niet ontgaan is... Voor de uitvoering van Uit Blanke Steden onder Blauwe Lucht, dat in December 1913 verschijnen zal, heeft Couperus meer waardering, hoewel hij er zich slechts met een paar woorden van afmaakt. Sinds eind October woont het echtpaar weer op het oude adres in Florence. De sfeer in de Arno-stad wordt er intussen niet beter op. In de brieven aan Veen is daar echter niet veel van te merken. Couperus zet zich aan het schrijven van de Spaanse roman De Ongelukkige, houdt zich verder bezig met de samenstelling van zijn bundels, en heeft de illusie misschien ƒ 25.000,- te winnen met een filmscenario over de koningsromans, Herakles (!) of anders Psyche (!!) (brief 522). Een vertaling van onder meer werk van Pio Baroja wordt overwogen (brief 523). Dit zal resulteren in Elisabeth's contaminatie Op een Dwaalweg, in 1915 verschenen met een korte inleiding van de hand van Couperus zelf.Ga naar voetnoot160 Op 1 April 1914 gaat Couperus weer eens naar Rome, ditmaal echter zonder Elisabeth. ‘Adres volgt’. Hij heeft zijn Italiaanse vriend dan vermoedelijk 10 maanden lang niet gezien, tenzij deze hem tussendoor nog in Florence bezocht heeft. Naar het zich laat aanzien, is dit een afscheid voorgoed geworden. | |
[pagina 135]
| |
503[29.III.13]
Geachte Heer Veen, Zoudt U aan onderstaand adres het boek van Ward willen zenden?Ga naar voetnoot161 Ook de proeven kunnen hier heen geadresseerd worden.
Met groeten Uwe dw. Elizabeth Couperus.
Pension Ranzini Barcelona. | |
505[16.IV.13]
Amice Ik verzend je heden een deel correctie terug, maar moet absoluut revizie hebben; ik heb hier en daar iets veranderd, dat niet goed was; zend mij die revizie naar Sevilla, poste restante, dan zal ik zoo gauw mogelijk terug zenden. Deel het boek in twee gelijke deelen, daar is geen bezwaar tegen.
Steeds t.à.v. L.C. | |
[pagina 136]
| |
507[16.V.13]
Louis CouperusGa naar voetnoot* verzoekt te adresseeren aan: Mme ClericiGa naar voetnoot162 17 Rue Lepante Nice France. | |
508Barcelona.
Amice. Twee malen, voór de verschijning van het eerste deel, wees ik er je op, dat vermoedelijk Alinari wel geraadpleegd moest worden over de fotografieën, maar je nam geen notitie van mijn opmerking, en ik meende, dat jij, als uitgever, toch wel zoû weten, wat je mocht doen en wat niet. Denk je dus, dat het noodig is zich tot die firma te wenden, doe het dan; ik bemoei mij liever niet met die zaken; zij gaan mij ook niet aan en ik heb heusch al genoeg aan mijn hoofd. Van Herakles mis ik vel 23, zeker verloren gegaan met de post; zend het aan Mme Clerici, Nice, 17 Rue Lepante, zij is ons fac-totum in Nice en weet altijd ons adres: ik zit misschien over een week in Zwitserland of Duitschland; onze Spaansche reis is ten einde en wij denken aan een zomerverblijf. Neen, in Nice heb ik niets meer. Ik zend je gauw de proeven terug.
t.à.v. L.C.
Ook: vel I van Siena ging verloren. Zend dit dus even s.v.p. Ge kunt ook wachten tot ik uit Duitschland ons adres zend. | |
[pagina 137]
| |
510Lyon, Gare de Perrache,Ga naar voetnoot* le 8 Juni 1913.
Amice, Wij hebben Barcelona - als je ziet! - verlaten en zijn op weg naar München, (een vreeslijke reis!), waar wij hopen den zomer te blijven en uit te rusten van onzen gezelligen maar vermoeienden reis in Spanje, waartoe onze Italiaansche vriend ons had uitgenoodigd. Wij zijn nu in Lyon en blijven den geheelen dag in het hôtel om uit te rusten van al die kilometers, die wij hebben verslonden en daar ik papier en inkt op mijn tafel zie, is het mij een genoegen je te schrijven en je te danken voor je hartelijken brief, die mij veel genoegen gedaan heeft. En ook voor het mooie geschenk, dat je mij vereeren wilt, en dat ik heel gaarne aan neem.Ga naar voetnoot163 Wees verzekerd, dat ik èn het geschenk èn de vriendschappelijke gedachte op hoogen prijs stel. Ik zoû je alleen willen vragen er nog wat mede te wachten; wij zijn van den zomer in München nog ‘op reis’ en onze koffers zijn al zoo zwaar en vol en ik heb nog het papier, waarop ik je reeds schreef, meende ik, en dat mijn vriend heeft laten stempelen met mijn ‘bloc’, dien hij onder mijn rommel vond, en die ik in der tijd in Parijs, in jeugdige swell-jaren, eens liet maken. Ik zelve dacht er niet meer aan en heb jaren niet meer van dat extra-papier bezeten en het Parijsche stempeltje heeft jaren gesluimerd tusschen allerlei... Nu dacht ik, als je mij nu toch van dat mooie papier geven wilt, wacht dan tot ik in Florence terug ben (in October); dan zend ik je mijn bloc (zoo noemen ze het in Parijs); het is mooi gesneden en een zuivere afdruk van ons wapen en je kan dat dan gebruiken: de grootte is ook juist goed; het mag niet grooter zijn. Ik denk, dat het monster toch me wel na zal reizen! Ik zal vol verlangen af wachten en een keuze doen: ik vind het altijd - niettegenstaande de vijftig - nog prettig ‘iets te krijgen!’ Bij voorbaat reeds hartelijk, hartelijk dank! In Florence hebben wij twee groote kamers in ons oude pension zoo waar zelf gemeubileerd met onze meubels en dat is ons home; anders hebben wij niet: twee | |
[pagina 138]
| |
menschen, wie het reizen en trekken in het bloed zit en geen kinderen hebben, hebben meer niet noodig, maar ik denk nu toch, dat dat vele getrek uit zal zijnGa naar voetnoot164 en wij het maar in Italië zullen blijven zoeken: Spanje is heel mooi om te zien maar niet om weêr terug te keeren. Zoo dra ik in München op orde ben (Pension Grebenau) zal ik geregeld de proeven na zien. Ontvang met je vrouw - die ik nog altijd zoo gezelligjes zie prezideeren aan het dinertje in der tijd ons zoo vriendelijk geboden - ons beider hartelijke groeten en goede wenschen voor jou en je kleine wereldje en geloof mij
Vriendschappelijk t.à.v. Louis Couperus | |
511München
Amice. Wil je vooreerst je vrouw bedanken voor haar lieven brief en voor de brochure, die zij ons toe zond - ik vrees echter, dat wij nooit naar Amerika komen en dat ik, ten minste, niet ‘zuiver’ genoeg ben om ooit een goed theozoof te zijn. En dan hartelijk dank voor het portret van je frisschen, gezonden jongen: veel werk zal je compagnonnetje je nog wel niet uit handen nemen.Ga naar voetnoot165 Wat de foto's der Bl. Steden betreft, ik geef je carte blanche te doen als je goed dunkt naar je eigen smaak, want waarlijk, ik zie ze niet meer zoo goed voor me. De Herakles-proeven zal ik nu spoedig na zien. En dan wilde ik je eens schrijven over een beroerde kwestie, maar ik trek toch maar de stoute schoenen aan. De kwestie is dat ik in Aug. ben ‘dans la purée complète’.Ga naar voetnoot166 En nu zoû ik je willen vragen of je mij ƒ 1000.- zoû kunnen lenen, tegen een percent dat je kan vaststellen naar je eigen idee. Bij Scheurleer zoû ik 6% betalen. Bij mijn vriend durf ik niet aan kloppen, want hij is al zoo charmant | |
[pagina 139]
| |
Facsimile van brief 510 uit Lyon
| |
[pagina 140]
| |
voor ons geweest en (onder ons gezegd en gebleven) de Spaansche reis was een invitatie van hem,Ga naar voetnoot167 en die is het dus niet, die me hel[p]t. Als je het dus niet kan doen, dan vraag ik maar aan Scheurleer. Nu zoû ik je als onderpand er 4 bundeltjes voor kunnen geven (allen: Bladen Dagboek)Ga naar voetnoot168 die je wel niet happig zult zijn om dadelijk uittegeven maar na mijn dood hebben ze misschien weêr meer koopwaarde. Groote romans denk ik werkelijk niet meer te schrijven; met Het Vaderland kom ik er wel al is het niet le Pérou, maar dit jaar hebben wij onverwachtsche beroerdheden gehad en ik heb het niet aan mijn vriend durven vertellen, want hij zoû me brommen en dan helpen, en dat wil ik niet. Nu wilde ik je dit vragen; als je niet de leening met me wilt sluiten, antwoord er dan met geen enkel woord op, dan begrijp ik het wel, want anders zoû mijn vrouw te weten komen, dat ik je er over geschreven had en zij zoû er verdriet van hebben omdat zij al zoo een verdriet heeft, dat ik minder verdien dan vroeger en tòch door moet werken: zij is er eigenlijk meer gekrenkt over dan mijn luchthartiger natuur het is. Ja, amice, trots al de ‘roem’, is het maar magertjes. Het is ook de reden, dat ik niet naar Holland kom; al mijn familie is, zoo niet schatrijk, vermogend en wij zijn maar de arme broodschrijvertjes. Mijn vrouw zal nu [vlug] aan de vertaling denken. Dus, als het kan, zend ik je copie voor 4 boekjes, als het niet kan, antwoordt je me er niet op en begrijp ik het dan wel, en zonder rancune, hoor. En vergeef me dan, heusch, ik moest het wel probeeren bij je aan te kloppen.
t.à.v. L.C.
N.B. Verscheur je als je blieft mijn brieven: ze behoeven later, als ik nog beroemder ben, niet te worden doorsnuffeld. | |
[pagina 141]
| |
Laat s.v.p. de afgedrukte vellen van het heele boek mij op zenden. Ik zal nu beginnen aan de Blanke Steden.
t.à.v. L.C. | |
513München
Amice. Ik meende reeds, dat je het zwijgen er toe deedt - zoo als ik gevraagd had als je niet in het voorstel treden kondt, en nu is je brief mij dus een aangename surprise. Ik kan nu ten minste, met wat zuinigheid, dit jaar uit komen, zonder te-kort bij Scheurleer. Nu wilde ik je toch nog eens het volgende voorstellen. Geef de bundels (met het eerste, dat je reeds hebt) uit in den vorm van: Bladen uit mijn Dagboek (niet de titel van Over Mijzelf etc, want deze bundels zijn weêr een beetje anders.) en dan in serie's: b.v. Bladen uit mijn Dagboek Serie I.Rome. (met het portret in ieder boekje.) Serie II Genève, Florence. Serie III Sicilië. Venetië. München. Serie IV Van en Over Alles en Iedereen. Serie V. Spanje. Ik heb die boekjes zoo zorgvuldig samen gesteld: in Het Vaderland hebben die feuilletons waarlijk heel veel succes, getuigen de brieven, die ik er over krijg: ook weet ik dat de Directie er bizonder meê is ingenomen (en dan niet alleen uit een aesthetiesch oogpunt!) en zoû het mij verwonderen als je geen debiet voor die boekjes vindt, maar... geef ze zoo goedkoop mogelijk, niet ingebonden: deel des noods ieder deeltje (van ± 23 feuilletons) in twee kleinere deeltjes,Ga naar voetnoot169 en laat er dan, om de 3 maanden b.v., eén verschijnen, te beginnen met het volgende jaar.Ga naar voetnoot170 Als dit kàn, had ik het zoo het liefst, veel liever als dat je er weêr deftige bundels van maakt.Ga naar voetnoot171 Toe, denk er nu eens over na in dien geest; ik heb zoo een vast | |
[pagina 142]
| |
idee, dat een dergelijke uitgave goed zoû gaan: in het buitenland zijn toch ook van die heel goedkoope uitgaven! Natuurlijk, als je berekent, dat het absoluut zoo niet gaat, dan leg ik mij er bij neêr, maar zoó zoû het mij toch wel het liefste zijn. Ik zal de copie bij elkander zoeken, mijn vrouw is bezig met haar vertaling.
t.à.t. L.C.
N.B. Vindt je als algemeene titel Van en Over Alles en Iedereen beter dan Bladen etc, dan kan dit ook. Laat mij s.v.p. zenden alle proeven van IIde deel Bl.St.,Ga naar voetnoot172 want ik ontving er nog slechts 4 vel van! Als ik alles heb corrigeer ik in 2 weken af. | |
514[18.VIII.13]
Amice. Ik zend je hierbij de foto's terug met opschrift. Maar laat nu in Gods naam mij toch de proeven zenden: het gaat zoo een slakkengang! Als ik alles heb, corrigeer ik in een week af, maar zoó is het vervelend. Ook blijf ik maar nog 14 dagen hier en dan is mijn adres weêr onzeker. Ik wacht dus spoedig alle de proeven.
t.t. L.C. | |
515[27.IX.13]
Amice. Het boek gaat een slakkengang: ik kan zoo niet met ambitie corrigeeren. Daarbij is het zeer slecht gezet en dat naar gedrukte copie! Ik zond eergisteren eenige vellen voor afdrukken. Platen zond ik reeds; ik heb niets meer dan de eerste proeven der platen waaronder ik de opschriften schreef. Krijg ik de origineelen terug?? Gaarne, als je er toch niets meê doet. Mijn arme vrouw heeft een zware operatie ondergaan (alweêr), is nu beterende. Volgende maand gaan wij naar Italië, als zij reizen kan. Hier is het al winter. Lees eens mijn feuilleton Vad. over een week: een pamflet op jou! Nee, niet àl te bar!! Ik schrijf over ‘alles en iedereen’, dus ook over mijn uitgever!!Ga naar voetnoot173
Vale. L.C. | |
[pagina 143]
| |
516München.
Amice. Je hebt je misdrijf op een charmante manier goed gemaakt, ten minste tegenover Herakles vader: tegenover het publiek, dat hem ‘koopen’ moet, gaat het, helaas, niet en zullen ze hem wel eens voorbij loopen, denkende dat... hij ‘Majesteit’ is.Ga naar voetnoot174 Heusch, toen ik hem zag, wist ik niet of ik goed zag, zoo gek deed het mij aan. En het titelblad heb ik zoo niet gekregen, anders had ik er dadelijk op opmerkzaam gemaakt. Je kan wel ondertitelen: Extaze Een Boek van Geluk, maar Herakles Roman in Twee Deelen, dat zal je me nu toch wel toe geven, is een fout in smaak bij het drukken; er had nog moeten bij komen: Oorspronkelijke Roman, dan was het compleet geweest!!! Enfin, we zullen nu maar niet meer brommen en hartelijk dank voor je zoo charmante gedachte mij dadelijk mijn zooveelste te zenden in een perkamenten jasje. Toch, nog dit. Er staan in Herakles vreeselijk veel drukfouten, van dit genre: gumtig, voor gunstig Keyk voor Keyx, terwijl overal anders goed Keyx staat. vrouwetrekken voor vrouwevertrekken. Fouten, te wijten alleen ter drukkerij, want ik geef veel tijd en zorg aan mijn proeven en mijn vrouw leest ze nog op het laatst over en zulke dingen zijn dus eenvoudig slordigheid aldaar. Het wemelt er van. Ik hoop waarlijk dat nu de Blanke Steden wat minder slordig het licht zien; toe, druk hen dit op het hart. Ik heb nog niet de laatste vellen. Zend mij ook proef van Inhoud met de verwijzing naar Het Vaderland. Het heeft geen recht op die verklaring want kopierecht blijft aan mij, maar het heeft het gaarne en daarom zullen we het maar doen: aan mij is het een complimentje omdat ze heusch erg gesteld zijn op mijn feuilletons, geloof ik, bij het Vad. Amice, mag ik zoo vrij zijn hierbij een paar nummers te zenden van het papier, dat je mij geven wilt. Ik hoop, dat ik niet te indiscreet heb gekozen (laat er anders maar wat af!) Ik zal je dan uit Florence mijn stempel zenden. Ik vind mauve en oud-zilver of staal altijd het mooist; dit groen vind ik niet erg mooi. Mijn vriend heeft dit papier voor mij laten stempelen, toen hij bij toeval mijn stempel zag, dat ik in jaren niet gebruikt had. De kleinste kaartjes, die ik koos, gebruik ik dan als visite-kaartjes, met alleen mijn naam er op geschreven, met een lange sleep-L! | |
[pagina 144]
| |
Zoû je een ex: Herakles willen zenden aan mijn schoonmoeder: Mevrouw R. Baud Steenstra-Toussaint Suikerfabriek Tjandi-Sewoe Djocjakarta Java.
Nu nog iets. Bestaat er een Hollandsche vertaling van Charles de Costers Tijll Uylenspiegel??Ga naar voetnoot175 Ik heb het nu in het Duitsch gelezen en het is een prachtig boek. En mijn vrouw zoû het gaarne vertalen. Het zoû geschikt zijn als luxe-prachtuitgave, met illustraties van onze eerste schilders en teekenaars. Wat denk je er van. We zouden er iets heel moois van kunnen maken. Ten minste als je meent, dat het publiek zoo iets zoû willen. Voor de volgende Sinterklaas. Mijn vrouw is bijna klaar met Lydia en zendt je spoedig kopie. Wij gaan 27 Oct naar Florence Pensione Rochat, Palazzo Niccolini. Dus zendt, op proeven na, geene verrassingen meer hier heen!! Et sur ce, beste vriend, adios, als de Spanjaard zegt. O ja, ik zend je natuurlijk nog je vier bundeltjes. Finantieel lig ik weêr, om de zeer dure operatie van mijn vrouw plat. Maar wees niet bang: ik kom niet bij je daàrom en zal het wel bolwerken. Mijn familie was erg lief en heeft mij willen helpen, maar ik was te trotsch. Toch was het heél aardig van hen. Ja, amice, wij blijven de arme krekels, die maar zingen zoo lang de zomer duurt. Adieu, nijvere mier, beste groeten ook aan je vrouw.
Gaarne t.à.v. L.C. | |
[pagina 145]
| |
En twee van de vier bundeltjes. De twee andere spoedig. Neem nu, zoû ik meenen, een formaatje als je gele boekje en maak het goedkoop, dan heb je nog aardigheid van de bundeltjes. Amice, ik heb Het Vaderland van den beginne beloofd te vermelden bij herdruk, dat de feuilletons bij hen verschenen zijn en kan heusch niet die belofte niet na komen ook al hebben zij geen recht op de vermelding.Ga naar voetnoot176 Schik je dus in het onvermijdelijke... als ik ook zoo vaak doe. Maandag gaan wij naar Florence (als de goden het willen) Pension Rochat, Palazzo Niccolini. Beste groeten en steeds
t.à.v. L.C.
Bewaar de bundeltjes als goud, in je brandkast, want als ze verloren gingen, weet ik niet meer, hoe ze weêr te krijgen. Je begrijpt, het zoû heél lastig zijn, al die Vaderlanden van jaren her weêr te vinden. | |
518FirenzeGa naar voetnoot* [z.j.]
Amice. Ik heb het druk, druk, en wil je toch schrijven en doe het dus maar in de pasticceria. Boek ontvangen,Ga naar voetnoot177 ziet er netjes uit, met weinig drukfouten: waarlijk, zij zijn niet altijd mijn fout. (A propos, het schijnt, dat je niet zoo maar reproducties mag geven van fotografieën, maar... enfin, ik hoop, dat je er geen last van krijgt.) Nu wilde ik je vragen, als je begint met de proeven te zenden van onze serie: Van en Over Alles en Iedereen, poog dan mij schoone proeven te zenden, het is maar na te drukken en als het met een beetje zorg gebeurde, heb ik er niet zoo ontzettend veel werk aan, en zie alleen een laatste revizie na. Als dat kan, zoû je mij veel werk besparen en zoû ik je dankbaar zijn. Mijn papier is op en ik kàn er maar niet toe komen je mijn stempel te zenden! Eenvoudig luiheid: ‘pakjes-maken’ vind ik vreeslijk! Ik zoû je willen voorstellen: zend mij de collectie mooi Hollandsch papier en dan zal ik het hier laten stempelen. Echt Hollandsch is zeker mooier dan hier maar het stempelen doen ze | |
[pagina 146]
| |
hier goed. Zend mij dan s.v.p. in kleine pakketjes het papier, als drukwerk, anders heb ik er vreeslijk last meê met het te halen etc: de post is hier heel omslachtig en niet prettig. Ik zal erg in mijn schik zijn met je cadeau. Zoû ik de fotografieën van Bundel II kunnen terug krijgen, als je er ten minste geen waarde voor jezelven aan hecht?? Je hebt nog twee bundeltjes van mij te goed; die krijg je. Zend mij eens nu en dan kritiek van Herakles en Bundel II, maar alleen die de moeite waard zijn en... pleizier doen. De andere wil ik niet zien! Ik hoorde, dat N.v.d.W. schreef over Herakles.Ga naar voetnoot178 Enfin, zend mij nu en dan iets. Ik geloof dat, dat alles is. Je ziet een brief zònder finantieele beschouwingen! Ik lig plat-plat, in schuld bij Scheurleer (om de operatie van mijn vrouw, die echter weêr heel goed is.) Mais qu'y faire! Ik doe wat ik kan: onze Lieve Heer moet maar de rest doen.
Addio, steeds t.à.v. L.C.
Onze hartelijke groeten aan je vrouw! | |
519Florence
Amice. Je ziet hoe vlug ze soms zijn in Italië! Ik kan je tenminste op je eigen, gestempelde papier bedanken voor je heerlijk geschenk, dat me bizonder veel pleizier deed en nog maals wil ik je verzekeren, dat ik niet alleen het cadeau, maar ook de vriendschappelijke gedachte, die voor af ging, op hoogen prijs stel. Het papier viel ièts kleiner uit, dan ik gedacht had, en daarom heb ik het maar ongevouwen laten stempelen en zoo dunkt het mij ook heel chic en daarbij origineel. Nogmaals, hartelijk merci. Ik ontving ook de kritiek van Lapidoth, merci;Ga naar voetnoot179 een goed woord doet altijd pleizier en misschien ben ik er tegenwoordig gevoeliger voor dan vroeger. | |
[pagina 147]
| |
Ik heb nu geen proeven te corrigeeren; als je eens langzamerhand kan proef zenden van de bundeltjes, te beginnen met Rome, zoû dit goed zijn, dan word ik niet in eens zoo overstelpt, maar gaarne had ik een ietwat ‘schoone’ proef en niet zoo als ik er den laatsten tijd ontving. Mijn vrouw eigent zich een deel van het papier toe en laat dat zwart stempelen: ze heeft een soberder smaak dan ik. Voor heden niet meer; een hartelijken handdruk van ons beiden en steeds gaarne
t.à.v. Louis Couperus. | |
520Florence
Amice. Vooreerst onze hartelijke dank voor Uw wenschen: moge gij, met die U lief zijn, ook een goed en gelukkig jaar te gemoet gaan. Dan ook nog veel dank van mijn vrouw voor het aanbod van meer (dames) postpapier maar wij meenen indiscreet te zijn. Als ge echter ons toch bederven wilt, dan is een klein partijtje grooter formaat, dan ge ons zondt, welkom; mijn vrouw houdt van groot formaat, maar heusch voor eerst is er plenty!! Dan Mr. De Hondt.Ga naar voetnoot180 Wat moest ik doen met die illustratie-tjes?? Mijn oordeel zeggen?? Heel mooi vind ik ze niet: er is in de antieke verluchting zoo veel prachtigs gedaan dat ik waarlijk dit niet bewonderen kan! Woû de schilder iets van mij illustreeren? Dan maar liever niet! Moet ge de plaatjes terug hebben, dan zend ik ze met een partij ‘Lydia’. Ge hebt toch ± 10 dagen [geleden] copie daarvan ontvangen, vraagt mijn vrouw, die angstig wordt...?? Nu de bundels. Als er een bundel in officieel formaat moet verschijnen, dan lijkt mij een der anderen, die ik je zenden zal, meer geschikt dan het bundeltje ‘Rome’. Ik zend je Maandag a.s. de twee overige bundels, dan zijn wij quitte. Maar is het niet beter de titel Van en Over Alles en Iedereen alléen te behouden voor de goedkoope serie en de eerste bundel een andere titel te geven, die dan later als ondertitel dienst kan doen?
Intusschen t.à.t. L.C. | |
[pagina 148]
| |
521[5.I.14]
Geachte Heer Veen, Ik zend U heden weer een bezending copie Lydia. Meld U s.v.p. even ontvangst? Is de vorige zending in orde aangekomen? Ik hoop [dat] het niet verloren is, want ik heb er geen brouillons van. Rest en proeven volgen spoedig. Met beste groeten
Uwe dienstw. Elizabeth Couperus. | |
522[9.I.14]
Amice. Maurits Wagenvoort zoû lust hebben een paar van mijn romans te ‘verfilmen’, om samen mede te dingen naar de prijs van Cines. Wie weet hoe een koe een haas vangt. Zoudt ge hem willen doen toekomen: Majesteit en Wereldvrede. Herakles Psyche Adres Fermo in Posta Florence. Ge wilt dat zeker wel doen, niet waar. Wie weet, misschien winnen wij wel de hoofdprijs van ƒ 25.000!!!
t.à.v. L.C.
Hebt ge de bundels ontvangen: ge moogt nemen òf het eene, of het andere: titels: Spaansch Toerisme en 2e Bundel Van en Over etc. | |
523Florence
Amice. Ik haast mij je te schrijven, dat je je vergist met de titels (of heb ik zelve gesuft??) Zie hier: Aparte bundel: Van en Over Mijzelf en Anderen. (Tweede Bundel.) Dan: algemeene titel voor de serie Van en Over Alles en Iedereen ondertitels: Rome I/II, Genève I/II, Sicilië I/II, Spaansch Toerisme I/II en nog een ander ondertiteltje voor het apart uit te geven bundeltje. Want Van en Over Alles en Iedereen is een goede titel voor de serie, dunkt mij, en ik vind er geen zoo weêr! Dan nog dit: is de aparte bundel een paar feuilletons te klein, dan moet je het | |
[pagina 149]
| |
maar zeggen en voeg ik er twee of drie bij: daar zie ik niet op. De Spaansche bundel is heél groot. Geef je mijn portret in den eersten bundel of alleen in de serie? Laat dan van beiden een proef of vergrooting maken en zend mij die dan eerst: het is mijn laatste facie, die ik de wereld in zend, en ik zoû het wel een beetje goed willen hebben. Netschers vergrooting in de Holl. Revue vond ik grof.Ga naar voetnoot181 Vind eens een ander werk ter vertaling voor mijn vrouw. Het is een goede bezigheid voor haar; zij tobt anders te veel over haar gezondheid en zij vindt het prettig er ook een kleinigheid meê te verdienen. Lydia is bijna af. Wil je niet iets van de laatste moderne Spanjaarden hebben? Pio Baroja wordt overal vertaald en er zijn ook anderen. Dan moet je er haar over schrijven, zij weet het beter dan ik.
Addio! L.C. | |
524Florence
Geachte Heer Veen, Uw brief was mij van morgen een aangename verrassing want ik wist niet dat mijn man U al geschreven had over een andere vertaling. Het spijt mij, dat Lydia zoo lang heeft moeten duren daar mijn ziekte het werk onderbroken heeft, laat ons hopen [dat] het dit jaar beter zal gaan. Ik schreef vandaag direct aan Baroja, en ook aan een ander: Leon, maar... die heeren zullen wel vragen welk finantieel voordeel zij hebben zullen van de autorisatie, en wat moet ik hun dan antwoorden?Ga naar voetnoot182 Betaalt U een vaste som voor het auteursrecht? Verleden jaar in Duitschland las ik twee bundels van Andersen, mij nog geheel onbekend; zoo ze niet vertaald zijn in het Hollandsch zou het dunkt mij wel iets zijn voor St. Nicolaas. Ziehier de titels: Bilderbuch ohne Bilder en Zweite Theil Andersen's Märchen für Grosze. Is er al veel vertaald van Hichens? Heeft veel succes in Engeland en Amerika. Goed geschreven zeer boeiende romans zonder al te groote artistieke waarde die het groote publiek toch niet apprecieert. The Call of the Blood is een van zijn beste.Ga naar voetnoot183 Van morgen zond ik het laatste gedeelte copie van Lydia, en tevens de negen eer- | |
[pagina 150]
| |
Facsimile van brief 524 uit Florence
| |
[pagina 151]
| |
ste vellen proef. Hoe staat het met de revizie? Vindt U dat de corrector het laatste oog er over kan laten gaan, of krijg ik er nog een proef van? Decideert U dit s.v.p. zoo als U het beste vindt. Ik had alleen nog wel graag een proef van het titelblad om fouten in de namen te vermijden. Mag ik U hartelijk danken voor het toegezegde papier, wat ik op hoogen prijs stel, want ik vind dat men heerlijk schrijft op ons Holl: papier en U vriendelijke attentie waardeer ik zeer. Ontvang met Mevrouw en Uw verder gezin mijn beste wenschen voor 1914. Met beste groeten,
steeds Uwe dw. Elizabeth Couperus | |
525[27.I.14]
Amice. Misschien wil de fotograaf van Kaminsky, Photographie ‘Adèle’, Wittelsbacherplatz 2, München je helpen: ik heb niets anders dan de briefkaarten.Ga naar voetnoot184 Natuurlijk, Herakles (zonder Roman in Twee Deelen) kan afgedrukt worden.) Jullie zijn in Holland bezig me erg te bederven geloof ik... Ofschoon ik officieel nog niets weet, bij voorbaat een hartelijk en handdruk: ik zag je naam onder de namen der circulaireGa naar voetnoot185... Steeds gaarne
t.à.v. L.C.
Liefst het portret trois-quart, niet en face. | |
[pagina 152]
| |
Portret van Couperus op een briefkaart aan Jacqueline Reyneke van Stuwe
| |
[pagina 153]
| |
526Florence
Amice. Ik ontvang proef eerste vel nieuwe Bundel. Maar... 1. Laat mij dadelijk titelblad, schutblad etc. zenden: Van en Over Mijzelf en Anderen Tweede Bundel. 2. Ieder verhaal natuurlijk met nieuwe bladzijde beginnen, titel in het midden, en niet in eén rits alles maar door drukken. 3. Geen enkel woord cursief. Ik haat cursief en gebruikt het nooit. Die zetter heeft maar te volgen zoo als ik het deed. Dus alles wat de heer zetter op eigen houtje cursief zette, weêr veranderen in de kleine, staande type (hoe heet het?) zoo als het in Het Vaderland stond. Heerlijk je Hollandsche papier, het schrijft verrukkelijk. Je ziet alles is nog niet ‘geblazoeneerd’. Maar dat hoeft ook niet. Ik corrigeer dan nog maar niet, niet waar, en verwacht een andere proef. Als de heeren zetters zich maar hielden aan wat er staat (en dan nog wel gedrukte copie!) dan hadden zij het minder lastig!
Handdruk en steeds Yours L.C.
Ik geloof ook niet, dat de letter de zelfde is van den eersten Bundel, wel?? | |
527[10.II.14]
Amice. Ontving je mijn brief over de proeven? Ik krijg nu steeds de proeven met alle verhalen in een rits door gedrukt, en alle staande letters cursief. Kan er heusch zoo niet aan beginnen. Vooreerst dus andere. Gaarne ontving ik proef van mijn portret, als het zoo ver is: het is mijn laatste, en ben er dus een beetje difficiel meê.
Yours L.C. | |
[pagina 154]
| |
Ge weet, dat ik zelve aanried de goedkoope uitgave heel eenvoudig te maken maar novellen, die niets met elkaar te doen hebben, niet op aparte bl: te laten beginnen, vind ik weer heel armoedig. Ook begrijp ik niet, dat ik 104 bl. krijg van I en dan nog uit II nu De Droom.Ga naar voetnoot186 Wat is dat? Toch niet 2 dln voor grooter bundel??
L.C. | |
529[18.II.14]
Amice. Ik zal de gezonden proeven corrigeeren: meld mij s.v.p. wanneer gij ze terug moet hebben; dan werk ik naar dien datum, want ik heb zoo veel te doen. Ik ontving echter van den bundel: I (104 bl.) en II (± 2 vel.) en nu ontvang ik Rome. Dat is dus niet in orde en wacht ik de rest van II van den bundel. Of is er niet meer en is I en II een verwarring? Toe, zie het eens na: ik weet niet precies wat ik gezonden heb.
t.t. L.C. | |
530Florence
Amice. Ik ben er van geschrikt, dat je nog 70 bl. noodig hebt, ± 10 feuilletons!! Dat is wel een heeleboel, en dat komt omdat er op de bladzijden 7 regels meer staan dan op die van den eersten bundel! Ik had wel gedacht als ze noodig waren 3 of 4 feuilletons te zenden maar nu zijn het er 10! Die Fransche titels hebben wij nergens (alleen in God en Goden zijn ze gebruikt) en lijken mij veel te gewichtig. Enfin, als het zoo moet, zal ik je er ± 10 zenden. Ik heb niet gaarne, dat de bundel niet dat zoû worden wat je je voorstelt, maar... je voorstelling is wel wat alomvattend! Die grootte van perse 7 vel voor ieder deeltje van de serie is ook heel lastig want die overblijvende feuilletons Rome kunnen heusch niet bij een ander deel gevoegd worden: zij sluiten het deeltje Rome af. Je moet dus die den lezer maar op den koop geven; zij kunnen geen aanvang van een ander deeltje vormen. | |
[pagina 155]
| |
Zend mij nu s.v.p. titelblad bundel Van en Over Mijzelf en Anderen, en dan met deze opdracht op een opdrachtpagina: Aan mijn Vriend ‘Jan’ Laat dan de bundel aanvangen met het feuilleton, Belangrijke Mededeelingen, maar doe het Voorschrift voór het feuilleton op een aparte pagina verschijnen. Dus: 1. titelblad. 2. opdracht. 3. voorschrift. 4. Belangrijke Mededeelingen over L.C. door zijn vriend Jan. Krijg ik dan proef van dit alles, zoo als het verschijnt in den bundel? Verder zend ik dan nog een paar feuilletons, in het geheel 9. Hoop dat dat genoeg is. Misschien winnen wij op bundel Spanje en kan je daarvan misschien drie kleine deeltjes maken; en denk je dan misschien - als dat kan - eens aan mij.
Intusschen t.t. L.C. | |
532[16.III.14]
Amice. Je brief brengt mij heusch in verlegenheid. Bij Rome iets te voegen, is mij absoluut onmogelijk: ik heb niets, dat geschikt zoû zijn. Voor München en Florence zal ik zien een paar feuilletons te zenden. En Spanje moet dan maar te groot worden want die laatste stukken over Velasquez kunnen er niet af, dat zoû jammer zijn en ik zoû ze niet elders weten te gebruiken. Ik heb met Mijn ZooveelsteGa naar voetnoot187 niets hatelijks bedoeld, hoor, en dit heb je ook wel begrepen: ik spot in mijn feuilletons met mijzelf, met alles en iedereen, maar nooit hatelijk. Intusschen, we zullen het maar niet meer herdrukken.
t.t. L.C. | |
[pagina 156]
| |
533[z.j.]
Amice. Hierbij de proeven. Ik lasch nog eén Feuilleton in. Titel der Serie: Van en Over Alles en Iedereen I Van en Over Mijzelf en Anderen (Tweede Bundel, Tweede Druk.) II Rome III Genève etc. Vindt ge het zoo goed. De twee deeltjes Rome moeten natuurlijk gelijk gedeeld worden. Gaarne Revizie Iedere schets nummeren met zijtitel en op nieuwe bladzijde aanvangen.Ga naar voetnoot* | |
534[z.j.]
Amice. Nu krijg ik de revizie maar nergens is rekening gehouden met mijn verzoek om geen cursief te gebruiken maar kleine staande letter. Ik kan heusch deze revizie niet nazien en tot afdrukken zenden. Zend mij s.v.p. een andere revizie, waar rekening is gehouden met mijn wensch. Ik heb geen vertrouwen genoeg in drukkers, correctors en zetters (bij ondervinding!) dat zij bij het afdrukken rekening zouden houden met de wensch van den schrijver. Zou het meerdere drukkosten,Ga naar voetnoot* dat kan ik niet helpen. Ze moeten aan de drukkerij maar niet zoo eigenwijs zijn en dat moet je ze ook maar laten voelen en dan maar protesteeren tegen die meerdere kosten. Ik had gaarne die revizies voór 1 April verzonden maar nu is er weêr vertraging. 1 April ga ik naar Rome, adres volgt.Ga naar voetnoot188 Dus ten spoedigste alhier revizie, met staande letter, waarop ik afdrukken zetten kan. Mijn vrouw zendt mij ze wel na, zij blijft in Florence.
In haast L.C. |
|