Werken

Derde deel.

Luy. Al had hy een bort voor zijn gat, soo moet hy nu voort,
Want een man is seker niet beter als zijn woort:
Soume wat beloven en houwen 't niet? dat was schandt
En oock scha, want se hebben elck al vry wat op de handt.
Siet ghy 't nou wel, komt het niet altemael op mijn segghen uyt.
Lecker. Wy sellender evewel blyven. Luy. Danck heb de eele vrybuyt.
Sulcken ketel sel zijn selven altijt ten wil'gen danck schuymen.

[p. 519]

Lecker. Ken hy dan niet gaen, of moet hy met een stanck ruymen?
Ghy stuert mijn immers om geen dackschaer? (ghy zijttoch so een gesel:)
Luy. Om een dackschaer? neen seker, 'tis als ick jou vertel,
Ick sel selver mee gaen, om te sien hoe 't spul sel of loopen.
Lecker. Wel hoe soudt aers, de Boer sel 't moeten bekoopen:
Maer wie bedocht toch dese loose guytery?
Luy. Maer Jan Rap. Lec. Dat's noch een worteltjen vande ouwe vry buytery.
Luy. En den baes was 't, nichjen, die 't desen schalck riet.
Lecker. Een paer volcx, ick viel om de keur vande balck niet:
Luy. Noch ick Klaertjen, al wasse dertoe noch eens soo hoogh.
Lecker. Daer Jan Rap de best is, seg ick dat de slimst niet en doogh:
Maer waer sel 't hier toch te doen wesen? 'k wou dat ick het al sach:
Luy. Maer hier nichjen: siet daer komt den Kinckel al voor den dach,
Boer comt wt. Souje niet wel verlieven op sulcken stick?
Lecker. Hoe bekijckt hy zijn selven, hoe is hy in zijn schick:
Maer eelen baes ick ducht, 'ten sel soo niet vergaen:
Met horten, ghelijck de varckens pissen: daer blijft hy weer staen:
Wat een lijfrock: wat een broeck: en wat een ouwe tas.
't Is bylo een gast, of hy uyt een dijck ghehouwen was.
Die yemant een Boer schuldich was, sou met hem mogen betalen.
Luy. Wel denck ick, wat of hy daer uyt zijn broeck sel halen?
't Is (by mijn solen) een beurs met gelt.
Wat segje daer of, is die Huysman qualijcken ghestelt?
Siet daer, hy stoffeertse noch beter, wat segje van die loer?
Word' je noch niet amoreux? Le. Ja op 't gelt, maer niet op de Boer.
Luy. Mick een reys, 'k wed hy steeckt de beurs weer by deputs.
Jae, jae, Huysman, daer schuylt een boef onder die muts.
Lecker. Daer ken mense best bewaren, en wie sou daer de greep mienen.
Luy. 'k Weet niet, kond menich die wel bewaren, s'en gingen so niet sleep bienen.
Kom nichjen, eer de Waert my kijckt in 't ghesicht,

[p. 520]

Soo laet ons wat aen een zy gaen, of de boevery komt in 't licht.
Boer. Men mach wel segghen, 'taventuer is ront,
't Loopt d'een voor by, en den, en aer inden mont,
Hou jou toot-tolf ghy selt u kin beslabben:
't Is waer schollevert, wel wat let u te ginnegabben?
Kijckt toch die soete vaer, ghy selt al mee lollen:
Siet toch hier een reys dese besuckte stepollen.
Wel wat isser toch te doen, ben ick sulcken moyen fatsoentjen,
Soo komt dan hier ghy bolle mayt, en gheeft my een soentjen:
Stae'ck juw soo wel an, set my vry in u bedste, ick gheef u verlof,
En laet'er een nae maken, of ick maecker een van 't selfde stof.
Sietse nou en reys sitten en kijcken: ho, ho, wilje tegen een Boer an
Die ken soo wel een mont op doen, als een voerman.
Lachje omme, of geckje metme, hoe sel ick het verstaen?
Wat duncktje van me, kijcktme vry te deghen aen,
Ick ben noch te nemen, Godt behoed' me voor de kraeyen,
Ghy lachter wel om, en ick souwer wel om schraeyen.
Wat ick seg, ghy lacht, ick moet wonderlijck bespraeckt wesen,
Wat een volck, ick loof niet of je moet al lachenden gemaect wesen:
Trouwen, dat gaet selden met gnorten toe: niet waer malloten?
Al gheschiedt het ghemeenlijck, met horten, met stooten.
Ick sie wel dese praet, sel hier niet willen vallen:
Want datje niet garen doet, daer hoorje niet garen of kallen:
De steluy meughender de vlag niet wel of hooren voeren.
En wat isser evewel al, hoe nae makense de Boeren?
By gans vier, 'tis tijt dat ick 't al mijn best stel op der loop,
Eer ick mijn ty vergis, met desen mallen hoop,
En koom dan te nacht, ghelijck een droncken Boer t'huys,
Want ick hier by ergens noch heb te doen in een hoerhuys:
Trouwen, aers niet als dit goet thuyste bestellen dat de luy gelient hebben,
Daer me sel ick dan niet veel min als een paer vaen verdient hebben:
Een paertjen kreegh ick in mijn handt, en daer was noch haest een vaen in de kan:
En tapt dan de Waert een paertjen, so loopt het op een paer vaen an.
Laet sien, waer moet ick hier ergens wesen, schat ick?

[p. 521]

De Boer klopt. Hier mach ick het strijcken: hou daer dan, daer sat ick.
Wel hou dan, (denck ick) isser niemandt in?
Waert. Jae volcx ghenoech, een moye mayt, met een soete waerdin.
Boer. An de helft ghenoech: soo hebje wel wat voor 't vraghen:
Waert. Komt maer in huys. Boer. Neen, ick ben moe van draghen,
Alsje wilt soo moochje wel een reys tappen.
Waert. Dat hebt ghy wel verdient, ghy soudt vry klappen,
Daer hebt ghy immers wel een goe groote kan inde hangt.
Boer. Se is leech, die hetmen allijckwel een steman met dit goet ghelangt
Dat ickse hier sou brenghen, sie'ck aers wel:
En nou denck ick dat ick eens een paertjen toe drincken sel.

De Waert tast om de hoeck vande deur, en gheeft de Boer een vol bier.

Waert. Jae 't Huysman, 'tgoet hoort my: siet daar een vol bier:
Boer. Dat sel icker in gaen setten met een slier. de Boer drinckt.
Waert. Huysman ick dronck liever met jou, als met een nochteren Kalf:
Ghy quijlter altijt niet in. Boer. Al wasser noch aer half,
Ick ginger me deur, al warender noch twee sulcke kannen.
Waert. Of ickje noch eens tapten, wat duncktje souje 't vermannen?
Boer. Jae lustich wel, doe 'k het niet, ick sel 't dubbelt betalen.
Waert. Laet sien dan, ick selje daer op noch een volletjen gaen halen.
Boer. Dat is seecker een eelen baes van een Waert,
Onse suyrmuyl sit altijt en tiert en baert,
En 't lust hem nau dat hy een mensch een goet woort gheeft.
Siet toch hoe degelijck dat onse lieven Heer mijn gebedt verhoort heeft:
Ick heb mijn botter (wel te deghen duer) verkocht,
Die boven wat leeck: maer onder wasse wel onbeschoft:
En mijn eyeren de drie een braspenning, en raeck offer een goet is,
Dan se hebben 't toe, offer altemet een vol vleysch en bloet is:
Dese luy eten garen wat jongs, al quam 't van een soch,
Latense de Kuyckens eten, die bennen altijt jong ghenoch.
Waert Wel Huysman, dochtje niet dat ickje schier vergat:
uyt. 't Bier was kimich, ick ontstackje een versch vat.
Proeft een reys hoe datje dat mout mont. de Boer drinct.

[p. 522]

Boer. Ick sou soo wel ghebeten worden van de Delfsche hont.
Wel, wat sel ick nou segghen? Ick bedanckje van alles goets.
Waert. Hoe Huysman? ick loof niet ofje bent broets,

De Waert vat de Boer by de krop.

Wel, wat quelt ons hier dese besuckten Boer?
Boer. Wel hoe eelen baes? Waert. Wat jou beseten loer,
Je selt my jou lach betalen: ho, dat is een ghesel,
En de luyd'er lach oock, of ick snijtje vanje vel.
Boer. De luyd'er lach? dat sel ick my wel wachten, ben ick wijs.
Waert. Wel wachten, benje wijs? soo maeck ick al jou goet tot prijs,
Du schelm betaeltme, ofje voeten sellenje niet levend van hier dragen.
Boer. Sou ick gaen betalen de luyd haer verteerde bierlaghen?
Neen, soo niet. Waert. Flux warp over du overgheven Kinckel,
Souje soo met de luyd'er gelt deur gaen, du loose scheminckel,
Die jou dit altemael soo perfeckt heeft an ghetelt,
Die en heeftje oock niet laten gaen, sonder een pontgroot aen gelt.
Boer. Ick en heb by mijn doodtziel gheen ghelt van de luyd ghesien,
Ick seg ghena met ghevouwen handen, en met ghebooghen knien.
Waert. Sweerje noch by jou ziel (du schelm) je hoort je te schamen.
Dan een Boer met een varcken hebben maer een ziel samen:
Datje om ghena bidt (eelen baes) dat is nu wel van doen:
Want ick wil, ofje 't schuldich bent of niet, datje selt vergoen
Dat ghy en de luyd schuldich bennen, du rechten drasbroeck,
Heb ick het in 't vier verloren, 'tis noodich dat ick het in de as soeck.
Sa, sa, du rekel, waer is je beurs? Boer. Maer in mijn bockse.
Waert. Knap dan jou karnakel, hael uyt, of ick rockse
Met een veech van je gat, soo loopje met de billen bloots hooft.
Boer. Hier word' ick immers soo jammerlijck van mijn gelt berooft,
En ick moet betalen, voor een hoop die ick niet en ken.
Waert. Wat durfje noch seggen: dat du eerloosden pracher sint felten schen.
Laet sien hier, wat slaeje voor munt, du ouden kluyver.
Boer. Daer benne drie matten. Wa. Dat 's seven gulden en een stuyver,
Alsje dan sesthien stuyvers weer hebt, sel 't niet veel scheelen:
Men sel de Boeren een aer lietjen leeren queelen:

[p. 523]

Siet daer zijn twee vijf stuyvers en met een enckelde schelling,
Dat is net ghepast, hoe versinje soo? dat 's immers ree telling.
Voort, voort, packtje van hier, of 't wil op het landt waeyen.

De Waert gaet binnen.

Boer. By gut: sel ick dan soo moeten met schandt schayen:
Dat sel de eerste stee'man die 'k krijgh, soo soet weer betalen.
Paster op, (veughel) ick sel 't aen jou of de jouwe noch verhalen,
Al wast een jaer nae den dagh, krijgh ick je 'n reys slechs op een hoeck alleen.

Boer binnen.

Luy. Laetje noch wel ghenoeghen, gaet daer mee heen:
Ick en had niet ghedocht, of de Waert was al een aer veughel.
Lecker. Wil ick jou wat segghen Vranck? 'ten mach niet deur den beugel.
Luy. Ghy verstaet het jou niet, de Waert is noch veel te oprecht:
Niet meer te nemen als hem toe komt, dat heeft het al wat slecht:
Letter eens op, hoe dat mijn Meester zijn personagie sel speulen,
Hy selder soo jammerhartich niet mee staen teulen:
Wee hem, die hy over komt, se'n sellen hem met geen dronck stillen.
Lecker. Ick laet my niet eens voorstaen, dat hy sel van honck willen:
Als hy uyt sou, 'twas tijt: maer altijt ist morghen, morghen,
Soo dat het een koeck sel blyven, soud ick sorghen.
En dat sel nerghens by komen, als datje hem op de leen rijt.
Luy. 'k Wed hy door dwang van u, noch van desen avont heen tijt,
Hoe seer u beveynsde Vrou daer om met gheklach baert:
Want op desen dagh heeft hy zijn volck verdachvaert,
In 't Krimper wout, dat sal hy niet te vergheefs laten toeven.
Lecker. Soo? soo sellense menig hart wel dapper bedroeven:
Luy. Danck heb jou leckere tong, die 'm alle jaers soo veel heeft ghekost.
Lecker. En jou luye gat, daer hy niet af kan worden verlost.

Tijsken vander Schilden komt uyt.

Luy. Siet daer vuylneus, daer komt hy al an, dat 's nou je sin:
Knap voeten ghemaeckt, en sluypen wy achter in,
Wy moeten hem immer adieu seggen, en mijn Vrou wat troosten.
Lecker. Dat sel licht te doen wesen, de koele windt van Oosten

[p. 524]

Die sel de traentjes wel nemen van haer ooghen,
Maer wilje niet met hem? je pleecht immer soo van vechten te booghen.
Luy. Ick houwer nou mijn geck mee, ick blijf inde koocken,
Hy sel 't wel versorgen, dat de schoorsteen blijft roocken. binnen.
Lecker. Je bent een Krijghsman: houd my, ick wil vechten. binnen.
T.v. Sch. Ick en weet hier langher niet een sier meer uyt te rechten,
Wacker nou Krijghsluy, voor den dagh, waer benje nou, ghy oude geusen?
Die'r inden oorlooch gehat hebben als kloecke reusen:
Wat benje mal, datje jou gaet begheven tot wercken?
Schaemtje: daer me laetje jou boerschen aert mercken:
Isser aers gheen middel, om aen het kosjen te raecken?
Komt volght my nae, ick sel mannen vanje maecken:
Jae Heeren, daerje nou maer bent een hoopen slaven,
Ick weet jou met allerley ryckdom te begaven:
Men sou wel meenen dat Tijsjen v. Schilden t'huys lach en sliep.
Neen, neen: een out Wagenaer, hoort garen 'tklappen vande swiep:
Ick mach dus suf, dus muf, t'huys niet hanghen over den haert:
Veel liever in 't veldt, en beschry een wacker paert,
Daer ick een Koopman of een aer uyl mee overrompel:
De krijgh sel toch niet locken, al isser temet wat ghemompel
Van weer an te gaen. Maer Godt heb de ziel van die 't niet en siet,
't Zijn leuren: twee qua honden en byten malkaer niet:
En twaelf jaer uyt te wachten, daer teghen waer ick beroyt:
Want ick verluyt en verpoyt, en van mijn wijf wordt het versoept en vermoyt.
Dit rijck en soud soo lang niet keune blyven staen,
Daer om wil noch een man of twee gaen nemen aen:
En gaen hoe eer hoe liever, met een wackere couragie,
En onthouwen my op een hey, of erghens in een boscagie,
Daer de Koopluy deur moeten, nae de Franckforder mis,
En settense al of, soo menich alsser oock is.
Wat doen de prachers met goet, daer heeft niemandt te bet of:
Maer hebben wy 't, soo wort 'er menigen Waert en Waerdin vet of,
En een kales krijght altemet een leckere muyl,

[p. 525]

Of een streeck uyt de pan, met een stuck gelt in de buyl:
Dat's wel gedaen, te nemen die 't te veel, en te geven die 't ghebreck heeft,
En dat doen wy. Maer als 't een wracke geck heeft,
Wat goet, doet het goet? 'tgoet is de werelt, en 't moet 'er blyven.
Tijsjen vander Schilden sel me een act gaen beschryven,
Dat loof ick, daer toe wil my Godt sparen,
Wat, altehaest dat het soo goet is, als banckerot varen,
Daer hem niemant voor hoen kan, en voor my mogens' er wachten.

Ian Rap met zijn Maet uyt.

Siet daer komter twee, die soud' ick wel achten,
Sellen strack ghereet wesen, want elck heeft een leelijck quaet wijf,
Dus, begheer ick haer vingher, ick krijgh' haer heele lijf.
Wie geyts mannen, benje noch al kloeck en ghesont?
Ian Rap. Jae wy, Capeteyn: maer de beurs en weecht gheen pont:
Hadje nou wat over, datje een kales wat bedocht,
Die jou soo trou ghedient heeft, en in menighen tocht
Zijn lijf en leven, voor de vyandt ghewaecht.
T.v. Sch. Dit is recht een man als my behaecht:
Souje de Prins noch wel een tocht doen? Laet eens weten:
Ian Rap. 'k Sach den dagh soo lief niet, ick soud' liever vechten als eten,
Wistje maer een avontuertjen, wy volchden u terstont.
T.v. Sch. Dit volck soeck recht het hayr vanden hont:
Of ick een aenslach wist, souje wel moet hebben?
Ian Rap. Excelent wel: soo lang als wy een droppel bloet hebben
Selle wy by jou blyven, als mannen: Wel waer om niet?
T.v. Sch. Maer daer ickje leyen soud', ist al vry wat hiet,
't Is elf ooghen nae de galch, dus beraed' jou met u wijf.
Ian Rap. Die sou lachen, want se huylt dat ick t'huys blijf.
Wat quelt my de meer, ick heb mijn beraedt byme.
T.v. Sch. Wacker dan: soo mosten wy hier niet lang staen lymen,
Dan maecken ons vaerdich, dat wy strack raecken voort,
Op dat wy morghen, met het openen vande poort,
Komen ter plaets, daer ick het heb ghemunt.
Ian Rap. Godt gheef u 'tgheluck, dat menich kales u gunt:
Maer Capeteyn, wy hebben gheen gelt, hoe raeck an gheweer?
T.v. Sch. Dat kan ick kryghen, soo veel als ick begheer,
Daer sal gheen manghel aen zijn, benje aers ghereet?

[p. 526]

Ick heb 't ander volck laten doen de weet,
Datse'r desen nacht in 't Krimper bosch laten vinden.

Tijsken vander Schilden gaet binnen.

Ian Rap. Hey, sa, dom aen ghegaen ghelijcke de blinden:
Wat suf niet Maet, wy kryghen noch wel buyt.
Maet. Jae: of een deel slaghen op onse huyt:
Dan die niet en avontuert, die niet en het:
Wat; Koninck, of Keutel, een op al gheset:
Daer ick koom, daer en sel ick altijt niet brenghen.
Ian Rap. Noch ick en selder de noppen van mijn kleeren niet senghen,
Je bent wel te deghen beroyt. Maet. Kom, gheeft my handt:
Wat dunckt u, komen wy niet op een ancker te landt:
't En mocht niet hoogher, 'twater stondt op de lippen.

Tijsk. v.S. uyt met al de zynen. Ioffrou. Luy. Lecker.

T.v. Sch. Hey, sa maets, siet daer mee gaen wy glippen.
Wat, mijn Vrou vander Schilden, 't komt nou soo gheleghen:
Waer toe dit schreyen? ghy sou't een mans hart beweghen,
En dat en mach nou niet zijn, dus stelt u gherust,
Al dat ick doe, dat doe ick alleen om u lust:
En om dat ghy voeren soud't, u groote staet.
Lecker. Wat Vrou, huylje nou? 'tis immers jou eyghen raet.
Denckt om de buit, (dat hadd' ick niet ghelooft)
Daer hy mee t'huys komen sel. Luy. Of met de kous op 't hooft.
T.v. Sch. Nou mijn liefste, ick laet u hier al datje begheert:
Past dat ghy by u Vrou blijft, en ghy haer wel lecker tracteert,
Laet u niet ontbreecken, noch en leeft in gheen sorgh.

Hier tusschen doet Tijsken v. Schil. zijn Vrou vrientschap.

Lecker. Neen seecker: soo lang als wy 't keunen kryghen te borgh,
En sal ons niet ontbreecken, vertrout ons vry dat toe.
Luy. Nou Meester, ghy maeckt het mijn Vrou al vry wat moe:
Lust u nou niet te lachen? de liefd' komt hier altemael op 't lest.
T.v. Sch. Adieu mijn lief. Ioffrou. Als 't immers wesen moet, so ist dan best

[p. 527]

Dat ick u noch eens kusse, en neem mijn ofschayt.
Luy. Siet hoese hem met treecken van 't hof payt.
Ioffrou. Hoe lief heb ick u mijn hart. Luy. Je bent een ghesel.
Se meent haer hart. Lecker. Dat liechtse niet al ken zy 't wel.
Luy. Soo veel soenen krijght mijn Vrou in gheen heel jaer.
T.v. Sch. Godt bewaer u. Ioffrou. En die geley u. Leck. De koop is klaer.
T.v. Sch. Adieu mijn lief, adieu, adieu, en al de rest.
Luy. Adieu Meester, van achteren sien wy u lest.

Pavsa.

711. I Om een dachschaer.
718. II wasse daer toe.
722. II Souje niet verlieven.
724. III ick deucht.
735. III onder die muts.
738. II my krijght in 't.

741. III 't Loopt den voor by.
750. II een reys.

787. II Ghy quylter niet in.

825. II dat ghy 't sult vergoen.
828. II u Beurs.

851. II niet met staen.

882. II Tijsjen vander Schilden.
889. II Honden byten malkaer niet.
892. II kenne blyven.
901. II stuck Gelts.

946. I gheeft my handt.
951. II eens mans.
961. II kennen kryghen.

967. II met trecken.
971. III Die koop.
994. II gedrocht.