Werken

Vierde bedriif. Eerste toneel.

Hecvba.

Hoe speelt toch met den mensch het dertele gheluck?
Dan gheeft het alle weeld', dan alderlye druck.
Lichtvaardighe godin hoe toch zo wispelturich?
Wat schaackt ghy my wt weeld' en hout my zo langdurich
In onghemeene plaach? en leght my 't hart ghebit
Van armoed' in de mont? die schryling op my sit,
En treft mijn groots ghemoet met al te scharpe sporen,

[p. 423]

Die 't lijf alleen niet, maar de grootse ziel deur-boren.
Wat isset groote Goon dat ghy my zo verlaat?
Wat isset snoode Grieck dat ghy my nu versmaat?
Wat isset dat sich om en in mijn hert komt vlyen,
En tercht my met ghespoock? Zijn 't helsche rasernyen
Daar meed' my op den hoop de gruwelijcke Dis
Ribsacken komt? O goon! oft seght my wat het is,
En waarom dat my dit gheswerm niet wil begheven?
Wat zijn 't? zijn 't dooden die zo preut'lend' om my sweven?
Oft zijn 't ghedachten, die kleynherticheyt nu baart,
Daar van ick schric'klijck werd'? waar dat ick ben, beswaart?
Daar wanhoop dan wt rijst, die 'k immers hoor te doden
Eer datse my vervloeckt doet twyff'len aan de goden,
Ghelijcks' alreede doet: om dat ick vastlijck weet,
Dat ick des Hemels, en den Hemel mijn vergeet.
Dan, laas! de swarte goon die zijn mijns wel gedachtich,
Die passen op haar uur, die komen my zo pachtich,
Ontrent de middernacht, versoecken met getreur,
En beelden my mijn leet zo schrickelijcken veur.
Sy doen my noch veur meer ellendicheden schromen,
Die 'k vreese dat eer lang my sullen overkomen.
Ey my! benaude ziel die d'overlast ghevoelt
Van d'ongheruste geest die moey'liick in my woelt.
Hoe nu, bedruckte vrouw'! wat wil Vlysses segghen?
Oft sal die my mijn dromen droeffelijck wtlegghen?
Vlysses nu wel aan! Vlysses hoort my niet,
Ghelijck als hy hem veynst. Hier ben ick Griecken, siet.
Treet tot my schalcke Grieck. Wat is al dit geluyster?
Verklaart my toch mijn droom en mijn ghedachten duyster.
Verklaartse my door uwe wisse prophecy.

[p. 424]

Vierde bedriif. Tvveede toneel.

Vlysses. Hecvba.

'k En koom Troyaansche vrouw' niet dat ick u verbly,
Noch om u van u noot en qualen te verlichten.
Hecv. Wat heeft de trotse Grieck dan met my te verrichten?
Vlys. Een ongheluckich mensch die derft der goden sucht,
Ontloopt geen hemel-wraack hoe verre dat hy vlucht.
Verlaten Coningin van al de goede goden,
De Griecken komen om Polyxena te doden.
Versleghen bange ziel, niet dat der Griecken dorst
Gheslest moet worden met bloetstralen van u borst.
Ay neen! vergeeft het ons, want 't Griecksche Leger treurt,
't Beweent des genes dat daar nieuwlijcks is ghebeurt.
Want als het Leger soud' de krijghs-Gods offerhanden
Beginnen op 't outaar, daar 't vyer op lach en branden
Van Popelen geboet, dat hem is lief en waart,
Zo barsten met gedreun seer schricklijck wt der aart
Een moeyelijcke ziel, Achilles, en begeerden
Noch bloege wraack, om dat hem Paris moorden deerden:
Hy wilde datmen hem soud' daat'lijck, op den top
Van zijn verheven graft, God-waardich off'ren op
't Bloet van u dochter, die zijns moordens is onschuldich.
Verdraacht der Goden wil dan, Hecuba, gheduldich.
Noch stelt u niet te weer op 't Griecksche Legher groot,
Dat al bewillicht heeft eendrachtich in haar doot.
Hecv. Moordigh' Achyven, neen. O gruwelijcke donder!
Waarom en slady my verlaten mensch niet t'onder?
Verstoorden hemel, neen! 'k en wil niet, noch 'k en sal,
Noch nu noch inder eeuw', den Griecken te geval,
Mijn dochter lev'ren, om zo godloos te vermoorden.
Vlys. 't Mistroostich hert dat spreeckt Godslasterlijcke woorden.
Hecv. 'k En doe, verwaande Grieck, dan godloos is uw' daat!
De Hemel weet ick dat alsulcken offer haat.
Polyxena die komt, s' en weet niet dat de menschen,

[p. 425]

't Wtstorten van haar bloet noch meed' zo moordich wenschen.
Vlucht, vlucht, onnosel kindt, verbercht u voor de Grieck,
Die deez' u jonge ziel soeckt, wt een oude pieck,
Te moorden, en voort al mijn kind'ren te veldelghen,
En laten 't aartrijck dijn onschuldich bloet verswelghen.
Polyxena, mijn lief! mijn ziel! mijn hert! mijn rust,
Omhelst my, die zo dick mijn dampe kakens lust,
Van tranen nat bedout. Ey my! ick kan niet spreken.

Vierde bedriif. Derde toneel.

Polixena. Vlysses. Hecvba.

Poli. Wat Hemel! soecken haar de Griecken dus te wreken?
Vlis. Mijn onbeweechlijck hert wort, dunckt my, oock geroert
Door mededoghen, die manhafticheyt vervoert
'k En weet niet waar, en doet de trotse krygers suffen,
Wiens onvermurwen't hert noyt yemant kond' verbluffen.
Medogende Princes, die 't mededoghen queeckt
In deze ziel, ick bid dat ghy zo niet en spreeckt,
En lastert 't Griecksche heyr met alle laster-woorden.
Wat meent ghy dat 't wt lust u nooloos wil vermoorden?
Ey neen Princes! ghelooft dat 't Griecksche Leger weent,
En treurt om uwent wil, al waandy 't heel versteent.
Lastert de Griecken niet, lastert veel eer de goden,
Die door Achilles geest den Griecken dit gheboden.
Poli. Wat goden eyschen 't bloet van 't menschelijck gheslacht?
Hecv. 't Strijt tegens al der goden goedertieren macht.
Vlis. Zo meent men. Dan ick hebt haar selver hooren verghen.
Hecv. Waar sal ick voor de wraack my langher dan verberghen?
Poli. Hoe komt, o straffe Grieck! de hemel zo verstoort,
Dat gheen van al de goon dit deerlijck kermen hoort?
Hecv. Polyxena wy zijn gheschapen om te draghen
Al 's werelts last en haat, en alderleye plaghen,
Oyt van de swarte goon tot sware straf bedocht.
Poli. Corsele Juno, sacht, wat hebt ghy toch gewrocht,
En doet my van den Grieck ter bloeger vyerschaar daghen,

[p. 426]

En sleept my voor 't outaar, daar m'eertijts plach te draghen
't Onreed'lijck Vee! dat was der Goden tot versoen,
Een nu, ken nauw'lijcks mijn onnosel ziel voldoen.
Nu Moeder recht u weer, leunt op mijn swacke schouders,
Dat 't steunsel hoort te zijn van haar vervallen ouders.
Dan laas! g'en werter nu niet langer meed' geschoort.
Hecv. Vergunt my groote Grieck, dat ick maar noch een woort
Zo moedich met u spreeck, ghelijck ick pleech te spreken,
Om door mijn reden u verstaalde ziel te breken.
Vlis. Spreeckt Hecuba, 'k en wil u 't spreken niet verbien.
Hecv. Deur-trapte Grieck, denct doe ghy Troyen quaamt verspien
In onbekent gewaat, in slechte scheurde kleeren,
Dat ick u kond' en woud' u doe nochtans niet deeren?
't Ghedenckt u noch seer wel, zoo 'k immers anders hoop,
Hoe dat u natte baart doe van u tranen droop,
Die doots vrees parsten wt u weke water oghen,
Om dat ghy waart ontdeckt, en in mijn goet vermogen.
Van Helena waart ghy doe loose Grieck beklapt:
Dan acht mijn deucht niet, nu ghy 't ongeluck zijt ontsnapt.
Vlis. 't Is waar, wy waren doe des doots ghebonden slaven,
En dat ick doen niet ben in Ilion begraven,
Dat danckten ick Princes dijn edel heus gemoet.
Hecv. Hoe nederich viel my Vlysses doen te voet?
En wat beloofden mijn Vlysses doen met eden?
Vlis. Al 't gene dat ick dee, denckt dat ick dat doe dede
Door dwang, om mijn door schijn te vryen vande doot,
Door schijn van vrientschap, want 't vereyschten doe de noot.
Hecv. Zo waardy niet van sin Vlysses te betrachten,
Dat ghy doe swoert, en wy nu van u dan verwachten?
Maar valt daar teghen ons zo lastich als ghy meucht,
Tot looning van mijn onvergeldelijcke deucht.
En ken geen reden dijn hartneckicheyt beweghen,
Die door 't verwinnen is zo dapper opghesteghen?
Vlis. 't Mistroostige gemoet dus onversiens verbaast,

[p. 427]

Begrijpt niet dat het op d'onschuldige zo raast.
Troyaansche Coningin, waar zijn u grootse sinnen?
En hoort ghy niet de doodt voor 't leven te beminnen?
Ghy die gheworpen zijt tot inden afgront neer,
Van d'alderhoochste top, die d'overwonnen eer
V prachtich had gebout binnen de Troysche wallen?
Hoe ken dit leven dijn in oneer toch ghevallen?
Misnoecht ghy noch niet aan der schemp'ren Griecken hoon?
Haar most ghy niet alleen, maar oock u selven doon,
En willich u lijf en ziel Gode ten offer gheven,
En toonen ons ter spijt dat wy met slavich leven
Gheen Conincklijct ghemoet en konnen overlaan.
Hecv. Wel aan Vlysses, tsa! laat Hecuba dan gaan
Na deze slachting, en haar oude bloedt vergieten.
Poli. Neen lieve Moeder, neen, 'k had liever datse stieten
Strack met haar harde staal door deze teere borst,
En laven met mijn bloet die'r goddeloos na dorst.
Nu Moeder laat my los, en levert my in handen
Van 't moordige geslacht. Wech Griecken met u banden,
En boeyt mijn niet, ick ga ghewillichlijcke voort:
'k Ben gheen slavinne, neen. 'k Verschricke van gheen moort.
Zoo 't sterf, ick sterf de Goon, en offer haar onschuldich
Mijn onbesmette ziel. Nu Moeder zijt gheduldich,
Wat worstelt ghy vergeefs? Nu Moeder hout u rust.
Nu gunt my Griecken dat mijn Moeder mijn eens kust.
En dat ick haar in 't lest noch eenmaal mach om-armen.
Hecv. O Goon! verstaalde Goon! laat u de moort erbarmen.
Verharde Griecken, neen, 'k verlaat haar nimmermeer.
Vlis. Sleept oock haar Moeder voort. H. Dat 's moorder mijn begeer.
Poli. Troostlose Moeder, nu verlaat mijn, ick moet sterven.
Hecv. Hoe? sterven? ken ick van Vlysses niet verwerven
Wat wtstels voor een tijt? dat sy den goon geklaacht,
Zo voert my Griecken me. V. Wy doen dat God behaacht.
Hecv. En doet oock mijn behaghen. V. Ten komt zo niet gheleghen.

[p. 428]

Hecv. Is dan noch mensch noch God door bidden te beweghen?
Beweecht ghy met gebeen de barsche Grieck mijn kint,
En siet of ghy 't ghemoet der boosen wat verwint.
Poli. De Lenten van mijn tijt en is my zo niet teghen,
Dat ick, indien 't my ging na wensch, niet soud' gheneghen
Tot 't soete leven zijn, daar van, mijn Moeder, my
Het vierendeel noch niet gheloopen is voorby,
Sulcks dat ick noch te goedt van God heb zo veel jaren,
Die my, eylacy! nu niet souden dan beswaren.
Beswaren met het snootst', beswaren met de smaat,
Dies ick met recht en reen het Vorst'lijck leven haat.
En nu mijn Moeder, of ick schoon al wilde leven,
Dunckt u dat my de Grieck dat wel soud' willen gheven?
Neen hy: voorseker neen, zijn bloet-dorst is te groot,
Dat hy den Afgoon heeft door Papen dwang ghedoot,
Thien jaren nu gheleen, zijn eyghen lieve dochter
Iphigenia. Laas! wat deed hy? maar hy brochter
Diana, dien hy doen op offerden haar bloet.
Waar soud' hem dan van daan nu komen het gemoet
Zo dwee, dat hy aan my, nan my zijn mededoghen,
Mistroostige Vorstin! bewysen soude moghen?
Vlis. Nu Hecuba laat los. H. Vlisses ick en sal.
Vlysses hoort. Mijn kindt bidt hem my te gheval.
Poli. Neen Moeder ick en bid mijn vyandt om geen leven,
Die my een uur vertreck, al kond' hy, niet sou gheven.
Noch kan niet gheven, want 't alleen is inde macht
Der groote Goden, die 'k voor leven-gevers acht.
En sweert mijn vyandt my dan mijn gewisse sterven,
Dat 's dat ick hope, want 'k en kan niet beters erven
Als een ghewenschten doodt, die 'k salich nu verwacht,
Eer dat ick levend' word' versmadelijck belacht.
'k Heb toch ter werelt in geen ander ding misnoeghen
Als in de slaverny, die mijn ghemoedt doet wroeghen:
En sterf ick niet, ick blijf een levende slavin.
En hoe misnoecht daar aan een jonghe Coningin,

[p. 429]

Ghevoet in 't huys van een zo grooten Troyschen Coning?
En nu soud' nauw'lijcks zijn een boeren hut mijn woning.
Neen, neen, ick leve niet, ick hake na de doot:
Na sulcken doot die my bevrijt van alle noot.
Wat doet het leven my toch anders als verkrachten
Door geert van oude staat? door statighe ghedachten?
Was Hector niet mijn Broer? en Paris? and're meer,
Daar mee 'k in 't leven my zo grondeloos begeer
Weer te verheugen? dan 't zijn sinneloose wenschen,
Vermits ick 't leven quaat in dienst van deze menschen
Onwillich slyten moet, zoo 'k 't leven al behiel.
Hecv. Beweecht ghy niet daar ick zo ned'rich voor u kniel?
Vlysses suldy my zo dieffelijck ontschaken
Mijn kindt, daar in ick heb mijn eenighe vermaken?
Poli. Adieu mijn Moeder, nu verlaat ick u in druck.
Och Moeder! waart ghy mee deelachtich aan dit luck.
Hecv. O goden! goden! goon! op wien sal ick nu steunen?

Vierde bedriif. Vierde toneel.

Polidorvs. Hecvba.

Wat schudt het aartrijck, en wat doet de berghen dreunen?
Wat offer schricklijcks toch op deze werelt beurt,
Dat 't scheyloos water sich wyd' vanden ander scheurt?
Daar door ick van beneen na bovenen koom borlen,
Om te besien wie 'k daar hoor suchten, preut'len, morlen,
Wie 'k weenen hoor, dat ick voel droplen in den hel
De lauwe tranen op mijn kouwe sore vel?
't Onsalich Troya leyt, daar dartele wellusten
d'Inwoonders pleechden. Dan sy konnen nu niet rusten,
Sy wroeghen moeylijck, ja, zo wel de droeve doon,
Als die daar parst de last van Agamemnons kroon.
Vervallen Coningin wat moocht ghy my vermanen,
En locken my om hooch door 't rollen van u tranen?
En gunt ghy my gheen rust? wat hoor ick voor gherucht?
Ghy doet my sweven op u terende gesucht.

[p. 430]

Wat nuwe lasten doen my nu de Griecken voelen?
Zo dat de zielen in haar diepe graven woelen?
Komt tot u selven weer, en siet my toch eens aan.
'k En leef niet zo ghy meent, 'k ben maar een ydel waan,
Tot meerder quellings van mijn Moeder in haar leven,
Om wie 'k ghestadich spoock, noch mach haar niet begeven,
Voor dat haar droeve ziel beneden by my woont.
'k Ben Polydorus schauw', die druypent hier vertoont,
En 't lichaam wert in Zee ghedobbert van de winden,
Dan sult het vlus aan strandt droeflijck verdroncken vinden.

Vierde bedriif. Viifde toneel.

Hecvba.

Verduyvelde gheslacht dat alderhande pijn
Vast moeylijck op mijn laat, dat onder heylich schijn
Van ware Godsdienst, die bequaam is om te decken
Der volck'ren guytery, die met de Goden gecken,
En werden 't heyl veeleer, als eyghen lusten moe.
Zo doen de Griecken, die de Goden nergens toe
Ghebruycken, dan alleen om mackelijck te komen,
Tot 'tghene van haar is godlooslijck voorghenomen.
't Haat-dragende ghespuys doet gruwelijck besloot,
Ons wt te roeyen door verachtelijcke doot,
En dorst het niet bestaan wt vreese te behalen,
Der achterklapp'ren haat, die noch gemeenlijck smalen
Op goede Rechters, die de sonden maar alleen
Bestraffen na de wet, die goe natuur ghemeen,
En al om in het hert der volck'ren heeft gheschreven.
Wat leent dan de tyran om 't onrecht schijn te gheven
Van Wel ghedaan te zijn? maar 't goddeloos ghebruyck:
Dat is een heylich schijn, zijn valscheyt tot een huyck,
Om zo te mommen en te schuylen deze grovert.
Onnoselheyt en wort niet veyligher betovert,

[p. 431]

Als met het veynsen, en nabootsen van de deucht:
't Voornaamste dat een Prins zijn kind'ren leert met vreucht,
Ghelijck oft 't was, alst is, het eerste tot zijn voordeel,
Want 't slechte volck en geeft niet dan na schijnen oordeel,
En sulcke zijnder wel thien duysent, eerder een
Is, die wel oordelt van een saack met wack're reen.
En isser een, die een is dan wel zo by-sinnich,
Dat hy, al siet hy schoon, de schorten, niet te vinnich,
Na 't slechte volcks ghewoont, sal schrobben overluyt:
Want rust, s' is hoes' oock is, die prijst hy voor ghemuyt.
Dan Hecuba die soud' 't oproerich herte slachten,
Om door verandering een beter te verwachten,
En stroyen leughens wt tot nadeel vande vree,
En brenghen op de Grieck, waar 't doenlijck, wraack en wee,
Konse maar 'therte van 't onnosel volck verwinnen:
Dan 't is al te vergheefs, 'k en weet niet te beginnen
Daar mee 'k my aan den Grieck met goet genoegen wreeck.
'k En ken noch 'tvolck noch God vermurwen met gesmeeck.
Maar zijn de goden alzo machtich als wy loven?
Ey neense! dunckt my, want de stercke zijnder boven,
Die stellen al de macht der goden in haar deer,
En achten God te zijn haar eyghen selfs begeer,
Diese volbrenghen met groot nadeel vab de menschen:
En krygen door ghewelt de dinghen die sy wenschen.
Haat God den quaden, en is hy den goeden goet,
Waarom en haat hy niet dit Duyvelsche ghebroet,
Dat wt dien Atreus is godlooselijck ghesproten?
Den Hemel heeft de sond' van Atreus wel verdroten,
Dan niet te min en doet zijn moordighe gheslacht
Al wat het wil, en dwingt de werelt met zijn macht:
Al watter leeft dat doet zijn wenschen wel behaghen.
Hoe kan den Hemel toch de gruwelen verdraghen,
Die d'oude Grieck bedreef? Dien Atreus meen ick goon,
Die de twee kind'ren van AErope liet doon,
Die sy (zijn huysvrou) had in overspel ghewonnen,

[p. 432]

Dat by zijn broeder! dus is dit gheslacht begonnen.
Atreus, wat deed' hy weer zijn broeder tot een wraack?
(Ey goden 'tis een al te schrickelijcken saack)
Een moort die noyt en quam in duyvelsche ghedachten.
Wat deed' hy? maar hy ging de varsche kind'ren slachten,
En koockten 't vleesch, dat hy ter maaltijt rechten aan:
En deed' Theiestes daar onwetend' me versaan.
De Goden schrickten en den Hemel wierd' ghesloten,
En 't heeft de gulde Son zo dapper oock verdroten
Dat hy te rugghe tradt van deze gruwel straf.
Of weten nu de goon hier niet met allen af?
Ey ja! sy weten 't wel, sy weten alle dinghen,
Sy kennen, willense, de quaden oock wel dwinghen.
Dan nu en doen zijt niet, en 't schijnt 't ghevalt haar wel;
Want Agamemnon rijst, wy sacken na den hel,
Zijn saken staanse voor in ongherechticheden,
En sy verderven my, mijn landen, en mijn steden.

Vierde bedriff seste toneel

Rey van Griecken.

Neen, wangheloovich mensch, en secht niet dat de goden

V steden dempen, en verstroyen u gheslacht:

't Is leughen, 't is, om dat ghy schent haar goe geboden,

Waarom ghy derven moet de goddelijcke macht,

Daar mee sy staach de goen van overlast beschermen.

Wantrouwt den Hemel niet, noch noemt hem niet versteent,

Ghelijck als oft sy na der volck'ren droevich kermen

Niet hoorden, dat tot haar medogentlijcke weent.

De boose loosheyt is van overgeven menschen

De moeder van de val, die door begeert gequelt,

Ghedreven wort tot 't gheen s'onrechtelijcke wenschen,

En levert het haar door 't onbillijcke ghewelt.

Wanneer de Rechters de gherechticheyt verkrachten,

[p. 433]

En draghen gunsten om haar eyghen sno ghewin.

Wanneer 't ghemeene nut de Princen niet betrachten,

Maar voeren eyghen sucht en qua begeerten in,

Dan swackt de staat van 't landt, en 't sal oock nimmer missen

Dat self de val niet volcht, die 'n kindt is vande sondt,

En overrompelt 't volck veel eerder als zijt gissen,

En scheurt haar, schockt haar met een hongerighe mondt.

Verblinde Rechters slof, die 't volcks verschelen deylen

Na gis en gunst; wort trouw', maackt dat ghy beter siet.

Lantvoochden, die de deucht en eer om gelt verveylen,

Veyltse geen rijcke guyts, geeftse den goen om niet.

Of anders suldy recht den Goden haat behalen,

Die wacker oogen op qua daat, en quade wil,

Die sy tot zijnder tijt met waarde straf betalen,

Al lyden sy 't een wijl, s' en zijn niet altijt stil;

Maar plaghen 't sondich volck met veel verscheyde plagen,

Met oproer, zo dat d'een den and'ren dootlijck haat,

Met homoet, die de stil en vrege buuren dagen,

En trotsen tot den strijt, tot dat het al vergaat.

Door deze struyck'len haast de schijn onwinbaar steden,

En vallen in 't ghewelt des stercken vyants, die

Se porden tot de twist, en overlast aan deden:

Ghelijck als Troyen dat ick nu verwonnen sie.

't Is niet ghenoech dat landt en steden zijn verdurven:

Maar die niet bleef wanneer 't de vyandt overviel,

Heeft noch veel quader als een suuren doodt verwurven,

Dat 's armoed', slaverny, een ongeruste ziel.

Om dat haar eeuwich wrockt, dat sy, die vry geboren,

Tot slechte slaven zijn door oorreloch ghemaackt:

En hebben teffens goet en vryicheyt verloren.

Wanneer gemeen bederf geheel den volcke raackt,

Ken niemant sulcke straf ontvluchten noch ontschuylen,

Niemant en ken die plaach dan sluyten buytens huys,

Versteeckt u schoon in 't naarst', in 't diepste vande kuylen,

Het volcht u, en belast u met zijn sware kruys.

En al dat quaat verhoet zo wy de Goden minnen:

[p. 434]

En onderdanich zijn dien d'hemel ons tot hooft

Op aarden heeft gestelt, dus macklijck mocht ghy winnen

Het heyl, en waart ghy niet van sinnen heel berooft.

Daar is geen lichaam daar men op der aard' de Goden,

(Terwijl s' onsienlijck zijn) zo kennelijck in siet,

Als 't lichaam van 't gherecht, dat elck tot Gods gheboden,

Dat is tot deuchden treckt, en quade daan verbiet.

Daarom oproerich mensch, begeerdy wel te leven,

Zo buycht gewillich voor het wereltlijcke swaart,

Dan sullen u de Goon de rijcke seghen gheven,

Daar in ghy tot het eyndt van 't leven zijt bewaart.

pausa.

1342. II my zo prachtich.
1351. I nu wel ach!

1384. II Godlasterlicke woorden.

1421. II de Goden.
1438. III ghy 't ong'luck.
1442. III Hoe ned'righ.

1458. II, III d'onverwonnen eer.
1463. II, III En willich lyf en ziel de Goon ten offer.
1481. II, III 'kverlaat haar.

1507. III dat hy aan my, syn mededogen.
1516. II III 'k en ken met.

1559. II, III Tot meerder quelling

1590. III wel oordeelt.
1611. II, III godlooslyck ghesproten.

1621. II Artreus.

1678. II, III door Ooreloogh.

1696. III Pausa ontbreekt.
1707. III die wil.