Verstaanbare vertaling van de bijbel
Bijbelfragmenten, in de vertaling van Pé Hawinkels. 180 p., uitg. Gooi en Sticht, Hilversum. Prijs f 25,-.
Job. Prediker, vertaling Pé Hawinkels. 231 p. Uitg. Ambo, Baarn. Prijs f 19,50.
Zomer 1977 overleed, 34 jaar oud, Pé Hawinkels. Een plotselinge dood, die abrupt en vroegtijdig een einde maakte aan een veelbelovende letterkundige loopbaan binnen ons taalgebied.
Hawinkels had een opvallende reputatie opgebouwd, als dichter, muziekcriticus en columnist - maar in het bijzonder als vertaler. Een onvoorstelbare belezenheid, in de gehele wereldliteratuur, legde geen belemmeringen op aan zijn geheel eigen, uiterst genuanceerde beheersing van de Nederlandse taal. Integendeel. Hij vertaalde Shakespeare, Nietzsche, Thomas Mann en Sophocles.
‘Vertalen was voor Hawinkels een ambachtelijk bezig-zijn, hetgeen hij deed met een creativiteit zonder weerga’. Met deze karakteristiek wordt de uitgave ingeleid van de vertaling waarmee hij bezig was op het moment van zijn dood - vertalingen van ‘bijbelfragmenten ter voorlezing in liturgische diensten’. Dit werk zal onvoltooid blijven, maar uit wat wel tot stand kwam, is nu een keuze gemaakt en in druk verschenen. Het heet kortweg Bijbelfragmenten.
Die keuze werd gemaakt door de bijbelexegeten, die de vertaler Hawinkels terzijde stonden - Pius Drijvers voor het Oude Testament, en Piet van Boxel, Frank van Helmond en Harrie Manie voor het Nieuwe Testament.
In hun Voorwoord tot deze uitgave schrijven zij: ‘Niet de taaltheoreticus of de exegeet, maar de taalkunstenaar Pé Hawinkels vertaalde deze bijbelfragmenten. Hij schreef Nederlandse teksten om naar te luisteren. Als taalkunstenaar maakte hij de taal in de creativiteit, die hem eigen was... Het scheppen van een adequate taal heeft de vertaler steeds gebaseerd op de meest oorspronkelijke betekenissen van het originele vocabulair’. Omdat Hawinkels geen theoloog was, zijn er in zijn vertaling geen theologische noties en reflexies binnen geslopen. Zodoende kan deze vertaling ‘voor hen, die niet met theologisch jargon vertrouwd zijn, verstaanbaar geacht worden’.
Wie deze bijbelvertaling, al luisterend, ‘aan den lijve’ wil ondergaan, kan daartoe het beste een presentatie ervan bezoeken - zoals bijvoorbeeld door Henk van Ulsen, die het boek Prediker voordraagt, onder de titel De mens heet mens. De voordracht van het boek Job heeft hij in voorbereiding.
Begin november bracht Ambo beide vertalingen in één uitgave op de markt. Pius Drijvers tekent voor het commentaar en de verklarende aantekeningen bij de tekst. In feite is deze uitgave een herdruk van de al eerder verschenen vertaling - van Prediker in 1969, van Job in 1971. Zij waren de ‘voorlopers’ op de al genoemde Bijbelfragmenten.
Drijvers schrijft hierover: ‘Het ontstaan van de Prediker- en Job-vertaling was een gebeurtenis op zich. Pé Hawinkels was niet, zoals bij bijbelvertalingen gebruikelijk, de literaire redacteur van een door een bijbelgeleerde vertaalde tekst. De rollen waren hier omgekeerd’. De bijbelman leverde Hawinkels de losse woorden, in hun originele betekenis. Die werden door hem bestudeerd. Daarna herschiep hij ze tot Nederlandse taal. Juist nu in onze tijd velen - eindelijk los van kerk en traditie - hun eigen toegang zoeken tot de bijbel, zijn zulke on-theologische vertalingen als van Hawinkels bij uitstek welkom.
N. VAN GELDER
Auteursrechtelijk beschermd
