Antigone van Sophocles in levend Nederlands
Pé Hawinkels heeft een prachtige vertaling gemaakt van het drama Antigone van de oude Griekse dichter Sophokles. Eindelijk eens een weergave, die aan een antiek kunstwerk nieuw leven geeft en de moderne lezer kan boeien. Hij heeft het oudbakken taaltje, dat in de klassieke woordenboeken steeds herdrukt wordt en in de eindexamenvertalingen hoge cijfers scoort, van de tafel geveegd. Zijn personen spreken modern Nederlands met heel de gevarieerde woordenschat van vandaag.
Het is een genoegen de oorspronkelijke tekst naast deze te leggen en zich door de knappe vondsten te laten verrassen. Toch is dit werk meer dan een technische prestatie: aan de poëtische vorm van het origineel is ook volop recht gedaan. Ook hier in een eigentijdse vorm, die afzag van de oorspronkelijke metriek, die alleen bij het Griekse taaleigen past. Om een idee te krijgen van deze poëtische weergave in volkomen eigentijdse idioom leze men maar eens het beroemde koor, waarin Sophokles de prestaties en het falen van het mensengeslacht bezingt.
Dit veel vertaalde fragment biedt voorbeelden ter vergelijking genoeg. De vertaling is filologisch niet helemaal vlekkeloos. En dat kan ook niet anders, omdat Hawinkels eigenlijk een verkeerd begrip heeft van Sophokles' bedoelingen met dit drama. Kort gezegd komt de inhoud hierop neer:
Antigone, een Thebaanse prinses, heeft twee broers. De een is op de hand van Kreoon, de vorst van Thebe, de ander wil hem ten val brengen. Bij een revolutiepoging sneuvelen beide broers. Kreoon laat de een met statie begraven, de ander moet onbegraven blijven. Antigone trotseert dit bevel en begraaft haar in ongenade gevallen broer. Voor de Grieken, die dit stuk in 441 voor Christus zagen opvoeren, was de piëteit van de zuster, die de ziel van haar broer rust wilde geven door een begrafenis coûte-que coûte, het boeiend in dit stuk. Voor Hawinkels echter tekende Sophokles de strijd tussen de idealistische enkelinge Antigone en Kreoon, de domme, bekrompen handhaver van ‘law and order’. Maar dit probleem speelt helemaal niet in het Athene van die dagen en zeker niet bij Sophokles, die helemaal ‘aan de goede kant’ stond.
Hawinkels' zicht op de tekst is hier en daar door deze verkeerde opvatting beïnvloed. Hij heeft zelfs met de tekst gesmokkeld om Sophokles zijn gedachten op te dringen. Desondanks blijft het een zeer bijzondere vertaling van een prachtig stuk.
DR M.F.A. BROK
Auteursrechtelijk beschermd
