|
| |
| |
| |
Derde bedryf.
Eerste tooneel.
Wat wisselvallige denkbeelden, vol van smart.
Welk een bekommering beklemt myn troost'loos hart!
Waar toeftge, ô zoete rust? ontlast my van de zorgen,
Die my doorpynen van den avond, tot den morgen:
'k Zoek u in de eenzaamheid; maar ik ben naauw alleen,
Of 'k word door duizenden gedachten weêr bestreên.
't Angstvallige gemoed tracht alles te gelooven;
Dan is 't rampzalig, dan zyn rampen weêr te boven.
Niets houde ik zeker: ja, op ieder oogenblik,
Verkeert myn vrees in hoop, dan weêr myn hoop in schrik.
Als 'k aan Severus denk, vind ik my 't meest verlegen:
'k Hoop op zyn deugd, maar vrees zyn minnenyd daar tegen.
'k Ben voor myn Bedgenoot beducht: hy zal misschien
Zyn Medeminnaar hier met nydige oogen zien.
Een hart, dat teêr bemint, vreest voor geweld en listen.
Ach! hunne ontmoeting zal veranderen in twisten.
De een zal den anderen bezitten zien, het geen
Hy aan zich zelve toegeeigent had voorheen:
En de andre vreezen, dat men 't hem weêr zal onttrekken.
Dus zar 't in de eene spyt, en de andre zorg verwekken.
Hunn' harten zullen, zelf op de allerminste schyn
Van achterdenken, op het felst beleedigt zyn.
Zo ver zal d'argwaan en de gramschap hen vervoeren.
Wat mag ik my door die verbeeldingen ontroeren?
Houde ik hun deugd verdacht! zie 'k die te magtloos aan,
Om die oned'le drift te kunnen wederstaan?
Zyn zy geen meester van zich zelf? zyn hun gedachten
Niet te edelmoedig, om die lafheid te betrachten?
Zy zullen, zonder nyd, elkander zien op 't feest.
| |
| |
Ik weet ... maar ach! dat zien bekommert my het meest.
't Volk is hier vruchteloos myn Bedgenoot genegen,
Indien Severus daar den Adelaar stelt tegen?
Zo lang myn Vader, die het opperste gebied
Voert van Armenië, die Gunsteling ontziet,
En 't Huwlyk rouwt, daar 'k, op zyn keur, ben in getreeden.
Dus ruimt de hoop weêr plaats voor myn angstvalligheden.
Gy, Hemel, in wiens magt alle onze neiging staat,
Maak dat myn vrees weerom in yd'le rook vergaat.
| |
Tweede tooneel.
Paulina, Stratonice.
Zyt gy het, Stratonice? ach! wat staat my te hoopen?
Hoe is 't met Polieukte op 't feest toch afgeloopen?
Sprak hy Severus in den Tempel?
Wat 's dit! ik speur in u veel tekenen van rouw.
Zaagt gy hen handgemeen, of onderling ook twisten?
Spreek op, wat is 'er gaans?
Dit zwygen dreigt my met een schrikkelyk gevaar.
Gy hoorde nimmermeer afgryselyker maar.
Wy zien, helaas! wy zien nu de uitkomst van uw droomen:
| |
| |
Die edelmoedige en doorluchtige van aard,
Is noch Paulina, noch het levenslicht meer waard.
Die Held, die zulk een eer van 't Volk wierd toegedraagen,
Dien gy, op Vaders keur, en eigen welbehaagen,
Wel eer verkooren hebt tot uwen Bruidegom,
Is nu een vyand van den Staat, en 't Godendom;
Ja, een meineedige en vervloekte Tempelroover,
Een Muiter, die zich geeft aan altaarschennis over,
Een pest voor 't Volk, een Schelm vol alle godloosheid.
Ach! dat was genoeg gezeid.
't Was juist niet noodig, dus in schelden uit te vaaren.
Wat naam zou 'k geeven aan die Godenlasteraaren?
Zo hy een Kristen is, noemt gy hem zo met recht;
Maar denkt gy niet, dat gy zyn Echtgenoot dit zegt?
Hy geeft u rede om hem te vloeken en te haaten.
Een, die de Goôn verlaat, zou wel zyn Vrouw verlaaten.
'k Moet hem beminnen, schoon hy me andre reden gaf:
Dewyl myn pligt geenzins hangt van de zynen af.
Indien hy al zyn hart een ander op ging draagen,
Zou 'k door dat voorbeeld van zyn huwlyk zyn ontslaagen?
Neen, zyne trouwloosheid ontslaat my daar niet van.
'k Haat hem, als Kristen; maar ik min hem, als myn Man.
Maar, ach! wie weet hoe groot de toorn is van myn Vader.
Hy vloekt afgryslyk op Nearkus, dien Verrader.
| |
| |
Ja, die Schelm heest hem misleid.
Dit is de vrucht, helaas! van hun gemeenzaamheid.
Hy 's door dien Huichelaar, die pest van Melyteene,
Uit uwen arm getroont, naar 't Kristen Doopbad heene.
Dit is 't geheim, dat hy u niet ontdekken wou.
Een zucht vermag veel van een Dochter, of een Vrouw.
Ik zal myn Bedgenoot wel uit zyn dwaaling trekken,
Of mynen Vader tot meêdogenheid verwekken;
Doch zo myn traanen niets vermoogen op hun hart,
Zal ik te raâ gaan met myn wanhoop en myn smart.
Vertel my midd'lerwyl, wat u is wedervaaren.
Wanneer ik daar aan denk, zo reizen my de haeren.
Gy hoorde nimmer zulk een gruwel. 'k vrees. Mevrouw,
Dat zelf 't verhaal daar van een misdaad weezen zou;
Doch ik zal 't u, wyl gy 't begeert, in 't kort vertoogen.
Zo dra zich 't volk had voor de altaaren neêrgeboogen,
En de Opperpriester zich naer 't Oosten toegericht,
Bespeurden wy terstond in 't goddeloos gezicht.
Hun oneerbiedigheid: Zy stookten hunne tanden,
Zelf met het diepst geheim der plechtigste Offerhanden,
Ja, sloegen blindelings aan 't last'ren van de Goôn.
Elk morden over dien ondraagelyken hoon:
Dat zy 't Feest deeden zulk een' vuilen schimp en spot aan.
Bidgy, zei Polieukte, een houte en steene God aan....
Laat my van 't overig verhaal ontslaagen zyn:
Wat Lastergal zy niet al braakten op Jupyn:
Bloedschande was het minst, daar zy hem meê betichten.
Zy riepen: hoort, gy Volk, laat uw verstand verlichten:
Die Godt, die met ontzag van ons word aangebeên,
Is Meester en Monarch van dit Heelal alleen.
Het is een eeuwig en een onafhangk'lyk Weezen,
Dat geen verandering, noch toeval heeft te vreezen.
Het is een Godt, die van de Kristnen word geviert,
| |
| |
Die 't lot der wapenen, door zynen macht, bestiert.
Daar Decius, die nu ten Rykstroon is gezeten.
Zyne overwinningen alleen aan dank moet weeten.
Hy is barmhartig en rechtvaerdig te gelyk,
Den Kwaaden tot een straf, den Goeden tot een wyk.
Gy bid gedrochten aan, die u niet helpen konnen.
Hier op valt de eene, door die razerny verwonnen,
Op 't heilig Altaar aan, en grypt het Offervat,
Dat wyn en wierook te gelyk op de aarde spat;
Terwyl zich de andre ('t geen 't verschrikk'lykst is van allen
Geensins onrziet, op 't beeld van Jupiter te vallen;
En 't voor zyn voeten neêr te werpen, met geweld.
Het Volk, door dit gezigt afgrysselyk ontstelt,
Wanneer 't den Tempel, door die Godenlasteraaren,
Zo deerlyk zag onteert, met zyn gewyde Altaaren,
Dacht op dit oogenblik te zinken in den grond.
Uw Vader Feliks, die zich mede op 't Feest bevond....
Maar daar 's hy zelf. hy zal u 't overig vertellen.
| |
Derde tooneel.
Feliks, Paulina, Stratonice.
HOe zich zo Godd'loos, in myn byzyn, aan te stellen!
'k Zweer, hy zal sterven, die Verraâr.
Duld, dat uw Dochter toch uw kniên omhelzen mag.
Myn Dochter, ik spreek van Nearkus, dien Verrader:
Uw Bedgenoot treft my het harte noch wat nader,
Schoon hy niet waard is, dat ik hem myn Schoonzoon noem,
't Mag van myn hart niet, dat ik hem tot sterven doem.
| |
| |
'k Verwachte dit ook van uw goedertierenheden.
Zyn misdaad geeft my tot dit vonnis dubb'le reden.
U is niet onbekent wat booze gruweldaân,
Wat God'loosheid hy in den Tempel heeft begaan.
Gy hebt het moog'lyk wel verstaan, door uw Vertrouwde.
Het was niet vremd, dat hy Nearkus straf aanschouwde.
Wanneer Nearkus in zyn tegenwoordigheid,
En 't aanzien van het volk, word na de dood geleid,
Zal zulk een schouwspel hem wel andre zinnen geeven.
De vrees voor 't sterven, en daar by de zucht tot leeven
Heeft zulk een groote kracht, dat zy het stoutst gemoed,
Op 't nad'ren van de dood, terstond weêr aarz'len doet.
Men werkt veel meer uit door een voorbeeld, als door dreigen.
Hy zal zich daar door tot gehoorzaamheid wel neigen.
Bekommer u des niet: 'k verzeker u, dat hy
Wel haast bedaaren zal in zyne razerny.
Zo meent gy hem dan door dit voorbeeld te vertsaagen?
Ten minsten zal hy zich niet zo hardnekkig draagen.
Een kranke troost, helaas! Daargy my mede vleit,
Dat ik moet hoopen op zyn lichte omzett'lykheid!
Ach! 't is met hem gedaan: hy zal voorzeker sterven.
Zo 'k geen genade, als door zyn inkeer, kan verwerven.
Is 't geen genade, dat hy zich, in dezen nood,
Door inkeer, of berouw kan redden van de dood?
Hy 's zo wel schuldig, als Nearkus, die Verrader.
Ik kreuk het heilig recht, uit liefde van een Vader:
En maak me, om zynentwil, by 't Roomsche Hof verdacht.
| |
| |
Myn Dochter, 'k had van u meer dankbaarheid verwacht.
Wat gunst geniet ik, daar ik voor zou dankbaar weezen?
Ik ken de Kristnen: 'k weet, dat zy de dood niet vreezen.
Zo Polieukte geen vergiffenis verwerft,
Als op die voorwaarde, is het zeker dat hy sterft.
Het staat alleen aan hem, te sterven, of te leeven.
Laat hy die zich zelve geeven.
'k Heb ze in zyn hand gestelt.
Hem overgeeven aan die blinde razerny!
Ik geef hem over aan de wetten, die 'k moet achten.
Is dit de gunst die van een Vader staat te wachten!
Dat hy zo veel doe voor zich zelf, als ik.
Hy wil zulks zyn: dewyl hy zyne dwaaling mint.
Roep die niet aan: de Goden
Begeeren zelf, dat ik dien Lasteraar zal dooden.
'k Weet, dat het Godendom niet onbarmhartig is.
Dat hy die bidde en smeek e om zyn vergiffenis.
| |
| |
Die heeft my hier 't gezag gegeven,
Om zyne vyanden te straffen aan het leven.
Ja, alle Krist'nen zyn 't.
Hy is myn Echtgenoot; ik bid, dat geu verpynt.
Het heilig recht wil, in geen Tempelschenderyen,
Noch aanzien van persoon, noch oogeluiking lyen.
Die is nergens na zo groot
Indien hy sterft, myn dood
Ik kan zulks niet beletten:
Ik ben verplicht het recht des Keizers voort te zetten.
De Goôn en wetten zyn myn waardiger, als 't bloed.
Ach! zo bekreunt ge u 't niet, schoon gy hem sneuv'len doet!
Myn Dochter, gy hebt niet voor zyne dood te vreezen.
Hy zal tot 't uiterste niet zo hardnekkig weezen.
De Krist'nen vallen wel wat yvrig in 't begin.
Ach! denk geenzins, dat hy zyn Godtsdienst tweemaal in
Een dag verloch'nen zal: neen, Vader, die gezindheid
| |
| |
Valt daar toe te yv'rig en standvastig in haar blindheid.
Ook is het geen geloof, dat hy, als zuigeling,
In zyne onnozelheid, van 's moeders borst ontfing,
Maar uit een eigen keur van zelf heeft aangenomen:
Des zyt verzekert, dat hy niet de dood zal schroomen;
Maar dat hy, willig en on wankelbaar, als all'
De blinde Krist'nen, voor zyn dwaaling, sterven zal.
Dat Volk stelt glorie in 't verachten van de Goden:
Zy kussen yverig de hand, die hen wil dooden,
Als of die daar de poort des Hemels door ontsloot.
Moord, brand, vervolg hen met de afgryzelykste dood,
Zy zullen zich verheugd ter wreedste straf zien doemen,
En die het schand'lykst sterft den grootsten Mart'laar noemen.
Wel aan, 'k zal Polieukte in zyne wenschen, dan
Spreek my daar niet meer van.
Ik bid u, laat u door uw Dochter toch beweegen.
| |
Vierde tooneel.
Feliks, Paulina, Albinus, Stratonice.
Die heeft zyne straf gekreegen.
Hoe droeg zich Polieukte, op 't aanzien van zyn straf?
Die brandde, om hem terstond te volgen in het graf.
Hy wierd in 't allerminst niet door zyn dood bewogen:
| |
| |
Hy zag die aan, myn Heer, gelyk met nydige oogen.
Ik heb zulks al voorspelt. ik bid u anderwerf,
Myn Vader, zo gy niet begeert, dat ik ook sterf....
Uw min toont zich voor dien Ontrouwen te ongeduldig.
'k Ontfing hem van uw hand, myn liefde is gansch onschuldig:
'k Trad met hem, op uw keur, in 't huwelyks verbond.
Ik smoorde een vlam, die zelf geen Koningin misstond.
Laat die gehoorzaamheid, die ik u droeg voor dezen,
Nu tot een werktuig van uw medelyden weezen.
Wyl ge alles toen op my vermogt, door uw gezag,
Duld, dat ik nu ook iets op uw gemoed vermag.
Verg myn geduld niet meer.
Wat hoor ik! groote Goden!
Daar 's geen genade, als die ik u heb aangeboden.
Gy zult niet vord'ren, door uw zuchten en gebeên:
Gy spilt uw traanen slechs, en ook den tyd met een.
'k Wierd, door u, in 't beg in tot schreijen haast bewogen;
Maar myne plicht weêrhield de traanen in myne oogen.
Ik zal hem spreeken. Ga: berei u meê daar toe:
Doet voor dien Kristen dan zo veel, gelyk ik doe.
Maak, dat uws Vaders toorn niet hooger komt te stygen.
Zoek zyn behoud'nis van hem zelve te verkrygen.
Laat me al leen. 't is vrucht'loos dat gy schreit:
't Verwekt my meer tot toorne, als mededogendheid.
Ga, smeek uw Bedgenoot; die staat u meer te vreezen.
Gy zult meer vorderen, my minder lastig weezen.
| |
| |
| |
Vyfde tooneel.
Feliks, Albinus.
HOe droeg Nearkus zich in dien rampzaal'gen staat?
Gelyk een Bruigom, die verheugt ter trouwfeest gaat,
Geduldig, zonder 't recht in 't minst te wederstreeven,
Rykhalzend naer de dood, afkeerig van het leven,
Standvastig, vol van moed, ontziende vuur, noch dolk.
In 't kort, hy stierf, gelyk als al het Kristen Volk.
Als ik gezegt heb; onverslaagen,
Ja, stouter, als hy ooit voor heen zich heeft gedraagen.
Hy wenschte, dat hem mogt gebeuren 't zelve lot.
Men kon bezwaarelyk hem krygen van 't schavot.
Elk beklaagt u: en met reden.
Albien, gy weet niet door wat zorg ik word bestreeden;
Wat al hartstochten in myn droef gemoed ontstaan:
Ik word door liefde en haat gelyk'lyk aangedaan:
'k Voel, dat myn hart word onophoudelyk bewogen,
Door droef heid, hoop en vrees, door wraak en mededogen.
'k Acht Polieukte, ja 'k bemin hem; maar ik haat
Zyn dwaaling, daar hy zich zo door verleiden laat.
'k Moet hem bek laagen; ik zou hem wel gunstig weezen;
Maar 'k heb dan Decius en 't Godendom te vreezen;
Die dreigen me allebei, zo 'k hem in 't leven spaar.
In 't kort, myn vrind, myn ampt, of leven loopt gevaar.
| |
| |
Vorst Decius, die zyn geslacht kent en vermogen,
Zal door de ving'ren zien dat Vaderlyk meêdogen.
Gy weet, hoe streng en scherp 't gebod des Keizers is:
Dat zulk een gruweldaad duld geen vergiffenis.
En schoon ik Polieukte al wou genade gunnen,
Zou 'k dan die misdaad wel in andre straffen kunnen?
Schryf aan den Vorst, zo gy daar zwaarigheid in ziet:
Dat die u last geeve, of hy sterven zal, of niet.
'k Vrees, dat Severus daar myn val door zou bewerken.
Hoe edelmoedig ik dien Held ook aan mag merken,
'k Verzeker u, dat hy de verontwaardiging,
Die hy geleden heeft, door myne weigering,
Noch niet verbannen heeft uit zyn geheugenissen;
Dewyl hy daar alleen myn Dochter door moest missen
Hy zou myn traagheid, in het straffen van die daad,
Afschildren, als of die uit inzigt sproot van staat,
Om my meer aanzien by den Armenier te geeven.
Ook zal hy moogelyk zyn hoop weêr doen herleeven,
En denken, dat hy licht, na Polieuktes val,
Zyne oude Minnares in de armen krygen zal.
Nu oordeel eens, tot welk een staat ik ben gekomen.
Wat van Severus niet zal werden ondernomen,
Als hy ten tweedemaal zyn hoop verydelt ziet.
Zal ik u zeggen, wat my vaak te binnen schiet,
Wat laf besluit zomtyds my zou vermeest'ren konnen?
't Is haat'lyk, ik beken 't, ik heb het ook verwonnen,
Hoe sterk het tegendeel my dreigde met gevaar.
Gy weet dat Polieukte een stut en steunpilaar
Van myn gezag verstrekt; doch zo hy kwam te sterven,
Zoude ik noch grooter stut en steunpilaar verwerven,
Die my verheffen zou in hooger top van eer.
Maar liever stort' het vuur des Bliksems op my neer,
| |
| |
Eer ik myn hart zo laat door staatzucht overwinnen,
Dat ik daar eer en plicht door ban uit myne zinnen.
'k Weet, dat uw hart daar toe veel te edelmoedig is.
'k Ga naar zyn gevangenis;
'k Zal zien, of hem de dood niet zal vervaarlyk weezen:
Zo niet, zal ik hem door zyn Vrouw zien te beleezen.
Maar als hy evenwel hardnekkig blyft, myn Heer:
Weet ik het zelf? ach! vraag my toch niet meer.
Ik weet niet, hoe ik dit het oorbaarste aan zal leggen.
Myn Heer, ik vind my zelf verplicht, om u te zeggen,
Dat heimelyk het Volk reeds mort: het zal geenzins
Gedoogen, dat het bloed van dien doorluchten Prins,
Het eenigste overschot, uit Koningen gesprooten,
Door handen van een Beul onwaardig word vergooten.
'k Zag by het Rechthuis reeds een t'saamgerot getal:
'k Vrees, dat men op de poort geweld gebruiken zal,
Men moet zulks geenzins gehengen.
'k Zal hem terstond hier in verzek'ring laaten brengen.
Haal hem zelf af: my dunkt, dat zulks het veiligste is.
Stil 't morrend volk, met hoop van zyn vergiffenis.
Wel aan, zo hy volhard in zyne razernyen,
Zal ik in 't heim'lyk hem zyn straf daar voor doen lyen.
Einde van het derde Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij