|
| |
| |
| |
Darde bedryf.
Eerste tooneel.
Maximus, Eufórbus.
JA, hy heeft zélf aan my hun vlam ontdékt, hoe téder
Dat hém Emilia bemint, én hy haar wéder;
Maar zonder 's vaders wraak moet zyne hoop vergaan,
En daarom is 't, dat hy 't verraad ons doet bestaan.
'k Verwonder my niet meer, hoe hy door kragt van réden,
Augustus heeft belet van zyne troon te treeden.
Het eedgespan verbrak, indien hy 't deed; én gy
Zoud al uw vrinden straks zien op des Keizers zy.
Zyd enen, Cinna, mét een yver ingenoomen,
Die voor zich zélven wérkt én veint het al voor Romen
Te weezen; ik, ach! wie zou zulk een ramp vermoên?
Dien myn méêminnaar, én dacht Rome dienst te doen.
Ja, 'k min zyn meestrés, mét zórgen
Hield ik tót héden toe myn minnevlam verborgen.
Dat vuur, nóch onbekénd, eer dat het uytborst, wou
Zich door een braave daad waerd maaken haarer trouw:
Maar door my zélf word zy me ontroofd, ik zal verstrékken
Het wérktuig myns verdriets, én zyn besluit voltrékken.
Ik vorder zyne zaak tot myn verdérf, én hoon;
En 'k leen hém myne hand om my daar mê te doôn.
Wat komt de vrindschap my in ongeluk bedélven!
't Gevaar is klein, indien gy zórg draagt voor u zélven.
Wilt u van een besluit, dat u vermoord ontslaan.
| |
| |
Win een meestrés, én klaag uw médeminnaar aan,
Augustus, die gy dus behouden zult het leeven,
Zal u nooit weigeren Emilia te geeven.
Zoude ik myn vrind verraân?
Een oprécht minnaar ként geen vrinden, voeg daar by,
Dat gy réchtvaerdig moogt een snood verraâr verdérven,
Die zyne meester wil, om zyn meestrés doen stérven.
Vergeet de Vrindschap, zo als hy de weldaân.
My van geen voorbeeld, dat ik als een kwaad wil vlieên.
Men mag mét récht voor zulk een schélmstuk raad verschaffen:
En word nooit schuldig door een schuldige te straffen.
Een daad daar Rome wéêr zyn vryheid door geniet.
Vrees alles van een geest, zo schélmsch, die, als gy ziet,
Niet heeft alleen 't belang van 't vaderland voor oogen.
Het zyne, én niet de roem doet hém na vryheid poogen;
Hy minde Augustus, was hy nooit verlieft geweest;
En is ondankbaar, maar niet van een ed'le geest.
Waant gy de grond van zyn gemoed te weeten? onder
't Gemeen belang verburg hy u zyn min, wat wonder,
Zo onder déze drift hy door zyn loos beleid,
't Vervloekte vuur verbérgt van zyn heers zuchtigheid.
't Kon zyn, dat na de dood des Keizers, hy zal blaaken,
Om Rome in placts van vry tot zyn slavin te maaken,
Hy u zyn onderdaan alreeds te zyn vertrouwd,
Of dat op uw verderf hy zélf zyn voorwérp boud.
Hoe kan ik, zonder ze al te noemen, hem beklaagon?
Dat waar te deerlyk al de t'zaamgezwoornen waagen!
| |
| |
Te schélmsch verraden, al wie mét ons saamen spant,
Alleen uit liefde, én drift tót heil van 't Vaderland.
Ik kan zo laf een daad niet op myn ziel verwérven.
Zo veele onschuldige om een schuldige doen slérveu.
'k Durf alles tégen hém, maar 'k vrees voor hén 't wéêr al.
Augustus is vermoeid zo wreed te zyn, én zal,
(Wyl hy verdrietig is, van steeds zo straf te leeven)
Wanneer de Hoofden zyn gestraft, genade geeven
Aan de andere, én vreest gy voor hun straf, gy kunt bekwaam
De Keizer kundschap doen uit huuner aller naam.
Vergeefs zyn onze réên, én dwaas te willen dénken,
Dat my die schoone na zyn dood haar min zal schénken.
't Is 't réchte middel niet, om te behaagen aan
Dat zoet gezigt, haar lief, én minnaar te verraân.
Voor my, 'k acht weinig óf August my haar wil geeven:
Ik wénsch my door haar keur zo hoog te zien verheeven,
En niet uit dwang; Ja 'k stél 't bezit van haar zeer kleen,
Als ik niet deelen moog in haer genégenheên.
Kan ik haar waerdig zyn door dry wérf haar te hoonen?
'k Verrâ haar minnaar, stoor haar wraak, én doe verschoonen,
Die zy uit wraakzucht reeds de doodsteek had bereid.
Wat hoop zoude ik nôch voên op haar genégenheid?
Dit is het geen, dat my, récht uitgezeid, doet vreezen;
Maar hier in zal 't bedróg u nodig kunnen weezen.
Zie dat haar iemaud dan misleide in dat geval,
En wacht voor 't óvrig wat de tyd beschikken zal.
Zo tót zyne onschuld hy zyn médestandster noemde,
En dat Augustus haar mét hém ter straffe doemde.
Kan ik hém eisschen, tot een loon voor myne daad,
Het leeven, van die ons verpligt tót dit verraad?
| |
| |
Gy zoud wél spreeken van zo veel er lei gevaaren,
Die zonder wonderdaân geheel onmooglyk waaren
Te ontkómen; échter 'k hoop, gunt gy me sléchts wat tyd....
Ga heen, maar maak, dat gy terstond hier wéder zyt.
'k Zie Cinna, én ik zoek uit hém nóch iets te trékken,
Dat ik u daadlyk zal mét myn besluit ontdékken.
| |
Twéde tooneel.
Cinna, Maximus.
GY schynt in diep gepeyns?
't én is niet zonder reên.
Wilt gy me de oorzaak van uw kwéllingen ontléên?
Het zyn Emilia, én Cézar die myn pynen
Verwekken; de eene komt voor my zo goed verschynen,
En de andere zo wreed. Behaagden 't aan de Góôn,
Dat Cézar béter zórg in 't werk stélde, én tót loon
Wat meer bemind wierd, óf my niet zo zeer bezinde:
Dat zyne goedheid trof het hart van myn beminde;
Haar óver won, gelyk zyn gonst my kracht'loos maakt.
Van duizend knagingen voel ik myn' ziel geraakt,
Die voor myn oogen al zyn wéldaân my vertoonen;
Die wéldaân, die ik zo ontrouw hém ga beloonen,
Mét doodelyk verwyt my ieder oogenblik
Vermoorden; Ja ik beeld my in, niet zonder schrik,
Hém t'élkens noch te zien in onze handen laaten
Het opperste gebied van al de Roomsche staaten.
Dat ik hém hoor ons raad af vraagen, én nóch meer,
Na veel bedankingen, verzien mét staat, én eer.
Ik kén zyn réden niet uit myne zin verdryven.
| |
| |
Myn Cinna, door uw'raad zal 't ryk myne blyven;
Maar 't myne om u daar van te maken deelgenoot.
En 'k schérp het staal waar méde ik hém de borst doorstoot.
Veel eer...maar, ach! 'k aanbid Emilia; myne eeden
Verbinden me aan haar haat, die haat, die zy mét réden
Hém toedraagt, maakt hém my ook haatelyk, ik hoon
Op de eene, én de and're wys myne eer, én al de Góôn.
'k Word eedverbreeker, óf een's Vorsten beul geheeten,
Van de een, óf de andere word myne ontrouw my verweeten.
Gy had voor heen nooit die bewéging in uw' geest,
Maar zyt standvastiger in uw besluit geweest.
Geen knaging, óf verwyt kon u aan 't harte taaken.
Men voelt zulks niet, dan als de slag begint te naaken;
En nimmer ként men récht zo groot een trouwloosheid,
Als wén de hand zich tót de daad van 't wérk bereid.
De ziel, zo vér daar van beheerscht, in 't onderwinden,
Zal zich wéêr blind'lings aan zyne eerste inbeelding binden:
Maar wélk een geest word dan door onrust niet vertukt?
Of eer, wat geest word niet door zulk een last verdruk?
En 'k meen, dat Brutus zélf, toen 't wérk stond door te breeken,
Zich meer als eens bedacht, om 't stuk te laaten steeken;
En dat, eer hy die daad, aan hém zo doodlyk, deed,
Hy meer in zyne ziel, dan ééne wroeging leed.
Zyn deugd was al te groot om zyne ziel te krénken
Mét ongerustheid, én zich zélve te verdénken
Van groote ondankbaarheid; hoe hém de dwingeland
Meer eerde, én minde, hoe hy zich te meer gekant
Vond tégens hém, wilt gy hém vólgen, doe ons blyken,
Dat ge in al uwe daân geheel hém wilt gelyken;
En vést uw vroeging op een veel geréchter grond,
| |
| |
Die laffe raad waar mê gy zulk een heil terstond
Wéêrhield, wanneer hy ons in vryheid wilde zétten.
Gy, gy kwaamt héden dat alleenig maar belétten;
En Brutus had gewis van Cézar die ontfaân;
Ja nooit in zyn gemoed gedoogt óftoegestaan,
Dat hém een kleen belang van wraak, óf min zouk wéllen,
Om zyne vryheid in zo groot gevaar te stéllen.
Hoor niet meer na. de stém eens dwinglande, die u mint,
En mét u deelen wil het opperryks bewind.
Hoor liever, hoe u toegeroepen word van Romen,
Kom, Cinna, geef my weer, 't geen gy my hébt ontnoomen;
En stélde gy 't belang van uw' meestrés voor 't myn',
Laat tóch des dwinglands niet gestéld voor 't myne zyn.
Myn vrind, wilt tóch myn ziel niet mét meer rampen plaagen.
Die laf, nóch échter zich wil édelmoedig draagen.
'k Weet, wat ik héb misdaân aan Romen, én beloof,
Haar wéêr te geeven 't geen ik haar daar door ontroof.
Maar wilt die téd're zucht van vrindschap my vergeeven,
Die zonder het gemoed te raaken, niet verdreeven
Kan worden; én laat my terwyl ik hier verwacht
Emilia, eens vry uitstorten myne klacht.
Myn smart verveelt u reeds, én myn ontroerde zinnen,
Vereisschen de eenzaamheid om wéder rust te winnen.
Gy wilt aan 't voorwérp van uw liefde doen verstaan
Augustus gonsten, én uw zwak gemoed; wél aan,
Des minnaars onderhoud wil geen getuigen lyden;
Vaar wél, ik ga dan om u dienst te doen tert zyden.
| |
Darde tooneel.
Geef, geef een waerder naam aan 't édele bewind
Der deugd, waar door myn ziel zich thans ontsteeken vind:
| |
| |
Wyl de eer zich tégens my daar door heeft willen zetten,
En myne ondankbaarheid, én snood besluit belétten.
Maer, neen, vaar voort, én noem 't een zwakheid van gemoed,
Wyl 't zich by myn meestrés zo zwak bevinden doet.
Myn liefde een eer aan die 't voor alles hoort te weeren,
Ja zich ontziet daar van mét roem te triomfeeren.
Het vreest de zeege, als 't maar myn min het minst bestryd;
Wat zy verkies ik bést? wat dient hier 't meest gemyd?
Wat zal in déze zaak my 't naaste aan 't harte raaken?
Hoe kwalyk kan een éêl gemoed de deugd verzaaken!
Wat vrucht, dat ik hier door verhoop, die van myn min,
Of van de wraak, óf wélk een eere dat ik win
Door het bevryden van myn Vaderland, 't is héden
Al kracht'loos, om daar door myn zélven te overréden;
Indien men dat door een verraad verkrygen moet,
En van zoo braven Prins verstorten 't édel bloed;
Die boven myn waardy my acht; die alle dagen
Meer schatten, meerdere eer zo mild my op komt draagen;
En in 't bestieren van zyn ryk vólgt myne raad.
O snô verradery! ô slag! ô wreede daad!
Niet waerdig van een ménsch te worden ondernoomen!
Duur! duur in eeuwigheid, ô slaverny van Romen!
Verga vry myne min! verga, verga myn hoop,
Eer dat myn hard u door zo snood een schélmstuk koop!
Hoe! komt hy my niet naar myn wensch gelukkig maaken?
En geeft my 't geen ik hém wil door zyn dood ontschaaken?
Moet ik hem moorden op dat ik zyn gift geniet?
En rooven hém het geen hy my vrywillig biedt?
Maar, ô myne eed! door u strékt myn verbintt'nis nader!
O haat van myn Prinslés! geheugen van een vader!
Myn trouw, myn haat, myn arm, 't is al aan u verplicht;
Ik kan niets buiten u, naar uw begeeren richt
Ik al myn doen. Ay ga, dat bid ik, wel te raade.
Emilia, het staat aan u hém zyn genade
Te geeven; uwe wil bestiert zyn noodlót; want
| |
| |
Diesteld zyn leeven, én zyn dood in myne hand.
O Goôn! die haar als u aanbidd'lyk maakt, wilt maaken
Dat myn gebéden haar, gelyk u móogen raaken;
En wyl ik my niet van haar magt ontslaan kan, laat
Haar hart zich buigen na mynzin, en myne raad.
Daar komt die wreede zo vol luister herwaards treeden.
| |
Vierde tooneel.
Emilia, Cinna, Fulvia.
DE Góden zyn gedankt, myn vrees was zonder réden;
Geen van uw' vrinden zyn bezweeken in hun'trouw,
Des was 't vergeefs, dat ik daar voor u spreeken wou.
De Keizer kwam zyn vrouw de zaak te kénnen geeven;
En gaf my, die van vrees bezweek, op nieuws het leeven.
Staat gy my toe de gaaf daar hy my méê vereerdt?
Of wilt gy dat myn ziel nóch 't heil daar van ontbeert?
Maar eer in de uwe, ô Góden!
Ik bén de zélfde nóch, myn hart u aangebooden,
Is onveranderd: en als dat zich óvergeeft,
Aan Cinna, geeft het niets, als 't geen hy reeds al heeft.
Gy kunt nóchtans... ô Góôn! durf ik nóch klaarder spreeken?
Wet kan ik? én wat vreestge?
Ik beeve! ik zuchte! en réken
Zo onze harten maar een oogmerk hadden, dat
Gy wél de réden van myn droef heid had gevat;
Zo dat ik zékerlyk uwe ongunst zal verkrygen.
Maar 'k durf niet spreeken, én, helaas! ik kan niet zwygen.
| |
| |
Wél, ik zal gehoorzaam zyn,
'k Ga u mishaagen, gy my haaten, wélk een pyn!
Ik min u, ô Prinsés! én dat de Góôn my straffen,
Zó déze drift my niet komt alle vreugd verschaffen;
Indien ik niet bemin zo hévig, als ooit van
Een grootsch gemoed zo schoon een voorwérp eiffchen kan.
Maar, ziet tot wélk een prys gy my uw min wilt schenken:
Ach! in myn grootst geluk tracht gy myne eer te krenken.
't Is genoeg, 'k versta de zin.
'k Zie uw beklag, én onstandvastighéden in.
Ze gnnst des dwing'lands komt my uw' belófte ontrooven;
Uw' min én eeden zyn voor zyn onthaal verstooven;
En uwe geest, te licht geloovig, meent dat hy
Het al vermoogende, ook vermoogen heeft om my
Aan u te geeven; gy wilt my veel eer ontfangen
Van hém, als van my zélf die groote gonst érlangen.
Maar dénk niet, dat ik u zo toebehooren zal.
Hy kan wél door zyn magt doen sidderen 't heel al:
Een kóning bonzen uit zyn troon; én zyne Ryken
Wég geeven; aarde én zé doen voor zyn woên bezwyken;
Des waerels schikking zélf verand'ren na zyn zin;
Maar hy heeft magt op my, nóch myne wedermin.
Dat is een gift, die ik alleen uw gonst toe réken,
Mêvrouw; 'k verzéker u, ik zal myn trouw nooit breeken.
Het médelyden dat myn zies gevoelt, maakt niet
Dat ik myne eed verbreek; al watge my gebied,
Ik zal u dienen, én al myne drift besteeeden
Om uw belangen te volvoeren, én myne eeden.
Ik kon gelyk gy weet, ook zonder zonde, óf schand,
U doen ontbeeren die doorluchtige ófferhand.
Augustus de oppermagt, én 't heerschen zich ontslaande,
| |
| |
Nam wég dat oogenblik de réden dien die men waande
Te hébben tot zijn'dood, dan waaren straks verspreid
De saam gezwoorene, én uwe haat misleid.
Uw opzét was mislukt zyn ziele, reeds aan 't schroomen,
Héb ik hérstéld, op dat hy dit niet zoude ontkómen;
En ik héb, om hém u te óff'ren, hém gekroondt.
Om hém my te óff'ren, die gy wilt dat word verschoont
Door my? verraâr, gy wilt dat ik uw' hand wéêr houde,
Dat hy nóch leeve, én ik hém minne! dat ik zoude
De buit zyn voor die hém durft spaaren; én een loon
Verstrékken voor uw raad, die hém vést in zyn troon.
Ay, doem my niet, had ik die raad hém niet gegeeven,
Zo had gy héden geen vermoogen op zyn leeven;
En ondanks zyne gonst zo geeve ik myn bedryf
Aan liéfde op, én wil dat hy stérve, of aan u blyf
Verpligt voor 't leeven; ai gedoog dat kleene téken
Van myne érkéntenis, door pligt in my ontsteeken.
Terwyl ik wénsch, Mevrouw, dat gy uw' toorn verwint,
En hém beminnen moogt, gelyk hy u bemint.
Een deugdelyke ziel zal zich naauwkeurig wachten,
Dat iemand haar mét récht kan voor ondankbaar achten,
Of ontrouw; ja zy haat de schande, schoon zy wéêr
Geluk geeft, én wil niets ten kósten van haare eer.
'k Stél roem in zulk een schande, én acht verraderye
Eene éd'le zaak omtrént een snoode dwinglandye;
En als men daar door stuit de Bronaar onzer smart,
Zo is 't ondankbaarst het meest édelmoedig hart,
Gy noemt al deugd, 't geen u uw' haat bréngt in den znn.
Ik noem zulks deugden, waerd aan eene Romein inne
Eenwaar Romein, mevrouw....
| |
| |
Een die hém dienstbaar houdt; én zal veel meer de hoon
Van slaaf te zyn geacht, als zélf het stérven vreezen.
Slaaf van Augustus is mét eere slaaf te weezen:
Wy zien de kóningen, mêvrouw, vaak op een rey
Verzoeken hulp én gonst van slaven, zo als wy.
Hy doet der kóningen grootachting voor ons zwichten.
Hy geeft ons magt, na ons begeeren, haar te richten.
Wy van hun schattingen verrykt, zien ons bevryd
Van 't slaafsche juk het geen de grootste kóning lyd.
Onwaarde grootsheid, daar gy my van durft vermaanen
Verhévener te zyn als kóning, doet u waanen.
Nóch iets te weezen; zég, wat kóning, uit wat ryk
Des waerelds, zo verwaand, die zich in magt gelyk
Mét een Roomsch burgeracht. Antonius, in minne
Zich zelf vergeetende om een vreemde koninginne,
Trok daar door waerdig op zyn hals onze aller haat.
De kóning Attalus, die van de gansche raad
Van Roomen zich mét récht de vrygemaakte noemde,
Toen hém heel Azién alléén haar kóning roemde
Te zyn, heeft hy zyn kroon meer als die naam gëacht;
Gedénk aan de uwe dan, hou haare waerde in kracht;
En zynde in éd'le moed een waar Romein gebooren,
Weet dat de Hémel hen alléén maar heeft beschooren
't Gebi^en der vorsten, én om zonder Heer te zyn.
De Hémel heeft ons klaar doen blyken, niet in schyn
Dat hy de ondankb're straft, én moorders nooit bezinde,
Wat dat men ook volvoere, óf zich des onderwinde.
Als hy een troon verhéft zo wreekt hy zyne val;
En voegt zich by de geen die hy verhoogd, ja zal
Lang mét de straf, die in het einde tréft, hem dreigen;
Maar komt hy tot de slag, zo is 't den bliksem eigen
Te straffen die de val troon veroorzaakt heeft.
| |
| |
Zég eer, dat gy u aan de dwingland óvergeeft,
Als dat gy stéllen zoud de bliksem om te straffen,
Die hier tierannen op der aard hun loon verschafsen.
Ik spreek u des niet meer, ga, dien deidwinglandy,
En geef u óver aan een lasse slaverny.
En op dat gy gerust moogt stéllen uw geweeten,
Kuntge uw' geboorte, én 't loon voor zyne dood vergeeten.
Ik zal myn zélf voldoen, én zonder uwe hand
Wél wreeken konnen, én myn vader, én myn land.
Ik had alreeds die eer door 's dwinglands dood verkreegen;
Maar liefde kante zich met alle kracht hier tegen,
Die deed me uw' wil alleen involgen, én tót nu
My zorgen voor myn lyf, alléén ter gonst van u.
In dien ik in het hóf had na zyn lyf gedongen,
Ik was gesneuveld, van zyn wacht rondom besprongen;
En door myn dood waart gy ook uw' gevangen kwyt.
De liefde hield me, om u, in 't leeven; én, ô spyt!
Ik héb vergeefs gewilt my voor uw' min be waaren,
Op dat ge u myner waard zoud maaken door gevaaren.
Vergeef 't my, groote Goôn! bén ik bedroogen, door
Myn waan, toen ik voor my Pompéus neef verkoor;
Zo myne geest zich liet door valsche schyn verleiden,
En van dat édel bloed geen slaaf kon onderscheiden.
Ik min u échter, wie ge ook wezen moogt: indien
Ik myne min wil voor des Keizers leeven biên,
Daar zullen duizenden my hunne hulp toe leenen,
Zo ik na zyne dood my wil mét haar vereenen.
Maar dénk niet, dat my ooit een ander zo verwérf.
Leef voor uw dwingeland, terwyl ik de uwe stérf.
Ik zal myn dagen mét de zyne haast verkorten;
Terwyl uw' lafheid niet, door 't bloed van hem te storten.
Durft myner waerdig zyn. Kom, zie my in zyn bloed
En 't myne baden mét een onverschrokken moed;
My stérven van de deugd zerzéld; én stervénd zéggen
Tot u, wanneer ik my, vernoegd, zal nederleggen,
Beschuldig 't noodlot niet, gy zyt het die myn dood
| |
| |
Veroorzaakt hébt, ik ga tén graave, daar myn groot
Gemoed door u toe is gedoemd, én daar na 't leeven
Ik de eer méê draagen zal die ik u dacht te geeven.
Ik stérve, én héb myn land bevryd, myn wraak volbragt,
Maar leefde de uwe nóch had gy het goed gedacht.
't Is wél, gy wilt het, 'k zal het stuk niet laaten steeken;
'k Zal Romens slaverny, én uwen vader wreeken.
Ik zal Augustus 't loon voor zyne dwinglandy
Beschikken; maar hy is min dwingeland, als gy.
Rooft hy ons na zyn wil ons goed, ons lyf, én vrouwen,
Hy heeft de ziel nóch vry van zulk een juk gehouwen.
Maar de al te wreede magt van uwe schoonheid, dwingt
Zélf ziel, én wil dat niets uw slaverny ontspringt.
Gy doet my pryzen 't geen gewis my zal onteeren.
Gy doet my haaten mét gewéld myn ziels begeeren;
Gy doet, gy doet me een bloed verstorten, daar ik 't myn',
Wél duizendmaalen aan verschuldigd meen te zyn.
Gy wilt het, ik volvoer 't, myn woord is wég gegeeven;
Maar, als het is volbragt, zal déze hand het leeven
Uws minnaars óff'ren aan des Keizers éd'le geest,
En toonen dat myn kwaad gedwongen is ge weest.
Ik zal door déze daad, my van uw' wraak befchooren,
Myne eer hérstellen, alzo haast alsze is verlooren.
| |
Vyfde tooneel.
Emilia, Fulvia.
GY hébt zyn ziel in wanhoop reeds gebragt.
Dat hy my niet beminne, of zyne pligt betracht.
Hy zal, ten kósten van zyn lyf, gehoorzaam weezen:
| |
| |
Vólg hém terstond; ach! ik begin te vreezen.
Ach! Fulvia, hébt gy médoogen met myn smart,
Wisch hém tóch dat besluit van stérven uit het hart.
Dat gy ter gonst van hém de vórst laat leeven?
Die wét was aan myn haat te lastig voorgeschreeven.
Dat hy de wraak volvoer aan de aardstieran,
En my, óf wél de dood daar na verkiezen kan.
Einde van 't Derde Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij