|
| |
| |
| |
Twéde bedryf.
Eerste tooneel.
Augustus, Cinna, Maximus, Gevólg van Hóvelingen
DAt ieder een vertrék; dóch Cinna blyve alleen
Mét Maximus, gy, wilt my beide nader tréên.
Dit groot gebied, daar aarde én zé zich van voelt drukken,
Déze opperheerschappy daar 't alles voor moet bukken,
Déze onnepaalde magt daar ik bén aangeraakt,
En door gevaar van 't lyf my eigen héb gemaakt,
In 't kort, al wat in my een Hóveling zal pryzen
Mét haatelyk gevly, én achting te bewyzen,
Is eene schoonheid fléchts wiens glans ons oogverblind,
En als men die récht ként zeer hatelyk bevind.
De staatzucht, wén zy is verzaad, zal ons mishaagen,
En een tégenzucht gestadig mét zich draagen;
Gelyk als onze geest, die onophoudlyk woelt,
En nimmer stil, steeds heeft een oogwit daar ze op doelt.
Dóch naauwelyks voldaan zal ze in zich zélven keeren,
En in de troon gezét, zo tracht zy die te ontbeeren.
Ik wénschte om 't Keizerryk, 'k verkreeg het als gy ziet;
Maar toen ik daar het meest naar wenschte, kénde ik 't niet.
Ik héb in dat bezit, voor zoetighéên, verkreegen,
Onlydelyke zórg, beroering aller wégen;
Ontélb're Haaters, én de dood op ieder stond;
Geen ongestoord vermaak, én onlust zonder grond.
Déze oppermagt is hier uyt Sylla 't eerst gesprooten.
Myn Vader Cézar heeft na hem 't bezit genooten;
Maar zo verscheiden is die van hén aangevaart,
Dat de een verloor, het geen den ander heeft bewaard.
De een wreed, barbarisch, is gerust in staat gesturven,
En beeft de naam van een oprecht Romein verwurven.
Daar de ander, braaf van aart, in 't midden van de Raad,
| |
| |
Door een verwoede moord zyn lóflyk leeven laat.
Voorbeelden, magtig ons te leeren, én verlichten,
Indien men 's leevens loop zal naar een voorbeeld richten.
Vólg ik het een, zo maakt my 't andere bevreesd.
Voorbeelden zyn wél meer bedriegelyk geweest.
En 's noodlóts schikking daar wy worden van gedreeven,
Staat niet altyd in het voorlédene geschreeven,
't Geen de een strékt tót verdérf komt anderen te baat,
En daar zich de eene bérgt een ander vaak vergaat.
Zie daar myn vrinden, wat myn zórgen kan verwékken.
Gy, die me Agrippa, én Mécénas moet verstrékken,
Raad my in déze zaak tén bésten, én neemt gy
De zélve magt die élk van hén liên had op my.
Gy moet geen acht flaan op myn vergeduchte staaten,
Zo zwaar voor my, én daar my Rome om schynt te haaten,
Men handel my als vrind, én niet als Keizer, want
'k Stél Rómen, én de staat, én my in uwe hand.
Gy zult dry deelen van de waereld vryheid geven.
Of onder 't Keizerlyk gebied doen blyven leeven.
Uw' raad zy my een wét, én door dat middel, wil
Ik Keizer weezen, óf een burger, slécht én stil.
Schoon ik verzétsta, én de magt my voel ontbreeken,
'k Zal, zonder vleyery, op uw' beveelen spreeken:
En schoon ik weet waar na uw' meeste neiging hélt,
Ik heb om u te raân 't ontzag ter zy gestéld.
Gedoog het van een die uw' roem mét nydige oogen
Aanschouwt, die gy bevlékt, indien gy kunt gedoogen,
Dat eene inbeelding gryp in uwe zinnen stand,
Die doemen wil al 't geen gy zélfs eerst sloegt ter hand.
Men staat geen grootsheid af, die wéttig word geheeten,
't Bezit én wroegt niet, als 't mét récht sléchts word bezéten.
Hoe grooter schat het zy die we afstaan, hoe ze meer
Voor onréchtvaerdig uitgesproken word; myn Heer
Ik bid wil u tóch voor die schande, en oneer wachten.
Bevlék de deugden niet, die u ten zétel bragten.
| |
| |
Gy zyt hiet wéttig vórst, én 't is door geen verraad,
Dat gy verandert hébt 't bestieren van de staat.
Het récht des oorlogs, dat de waereld na de wétten
Van Rome luist'ren doet, kwam óver Rome u zétten.
Gy óver wond haar; maar het zyn niet altemaal
Tierannen, die een ryk verkryg‵en door het staal,
Zo de overwinnaar 't na behooren kan regeeren,
Doet hy zich wéttelyk van de onder daanen eeren.
Uw vader Cézar heeft alzoo gedaan, én gy
Moet; zo gy hém niet wilt verdoemen, doen als hy.
Maar, zo Augustus 't hoog bewind acht onréchtvaerdig,
Word Cézar een Tieran. én was zyn dood wél waerdig.
Gy maakt u schuldig réên te geeven aan de Góôn,
Van 't bloed, gestort tot wraak van hém, én om de troon
Te krygen; gy hoeft voor geen droevig lót te vreezen.
Een magtiger schyt voor uw heil bezorgd te weezen.
Men heeft tienmaal vergeefs u na het lyf geslaan,
En die 't bestonden zyn in de aanslag zelf vergaan.
Daar zyn wél moorders, maar geen Brutussen in 't leeven.
Al wie 't zich onderwind zal 't zich in 't énd ontgeeven.
Dóch; of u dit al staat te vreezen van 't geval,
't Is braaf te stérven als een heerscher van 't heel al.
Dit is het geen ik hier in 't kort op héb te zéggen:
En 'k meen dat Maaimus dit niet zal wéderléggen.
'k Bekén, Augustus mag dit ryk, zyn staat, mét récht
Behouden, daar zyn deugd de grond van heeft gelégt.
Dat hy rechtvaerdig aan 't bezit der troon geraakte,
Die hy ten kósten van zyn bloed zich eigen maakte;
Maat dat hy van de staf des Keizers, die zyn hand
Zo lastig valt, zich niet ontdaan kan als met schand;
Dat hy 't geheugehenis van Cézar dus zou schénnen,
En toestaan zyne dood, dat zal ik steeds ontkénnen.
Dit Romen, hoort aan u, myn Heer, hét komt u toe.
Elk een heeft vryheid dat hy met het zyne doe,
En dat behoude, óf zich ontsla, naar eigen oordeel,
Zoud gy niet kunnen? hoe! heeft dan 't gemeen meer voordeel?
| |
| |
'k Geloof niet, dat ge een slaaf geworden zyt der staat,
En grootheên, die gy hier bezit in overmaat.
Myn Heer, bezit die, maar word niet van haar bezéten;
Verwin haar, én ontwring u zelv' haar boeye, én keten;
Maak, dat de wareld zie wat zoet ge in staaten vond:
Dat ge alles, wat'er grootsch in zy, verachten kond.
Dit Rome gaf u uw' geboorte, én 't lieve leeven:
Uwe opperheerschappy wilt gy aan Rome geeven;
En Cinna rékent het een misdaad, die u hoont,
Om dat ge aan 't Vaderland u zélf mildaadig toont.
Een liefde tot zyn land noemt hy een innig knagen.
Zo word dan door uw' deugd uw' roem ter néêr geslagen
En 't voorwérp was récht waard by ons te zyn veracht,
Indien die deugd ons niet als schande, én oneer bragt.
'k Weet zo ge Rome komt zyn vryheid wéêr te geeven,
Dat ge in mildaadigheid het vér voorby zult streeven.
Maar kan men 't rékenen een onvergeeflyk kwaad,
Wanneer de érkentenis de gift te boven gaat.
Vólg, vólg, myn Heer, 't geen u de hémel in komt stórten.
't Gebied verachten, kan uw' glory niet verkorten.
Maar by de naneef zultge onstérflyk zyn vermaard,
Door 't afstaan van 't gebied, meer als door 't aangevaard
Te hébben. Het geluk kan ons 't gezag op draagen;
Maar dat verachten kan alléén de deugd behaagen:
En weinig zullen door éêlmoedigheid 't gebiên
Verwérpen, als zy zich daar toe verhéven zien,
Bezéf hier boven nóch, dat gy régeert in Romen;
En, wélk een naam, dat gy moogt hebben aangenoomen,
Men haat de een hoofdige Régeering én verwérpt
Zo wél des Keizers naam als 's Kónings; 't vólk geschérpt.
Noemt hém tieran die zich maakt heer der heerschappye.
Hém dienen, acht men slaafsch, hém minnen schélmerye.
Wie hém gedoogt, die is lafmoedig, en te zacht;
En om zich dés te ontslaan word alles deugd geacht.
Myn heer, gy hebt daar van de zékerheid bevonden.
Men heeft tien maal vergeefs uw' dood zich onderwonden:
Licht staat het de élfdemaal gereed om uitgevoerd
| |
| |
Te worden; én datge u nu innig voelt beroerd,
Is 't wérk der Góden, die gestadig voor u waaken,
En 't op geen and're wys u kounen kénbaar maaken,
Stél u niet meêr ten doel van 't twyffelend geval.
't Is braaf te stérven, als een heerscher van 't Heel al;
Maar de alderbraafste dood zal onze naam onteeren,
Indien men lévend kon zyn glory meer vermeeren.
Indien de liefde tot het land hier 't meeste géldt,
Zo moet 's lands wélvaard dan voor alles zyn gestéld:
En déze vryheid daar wy alle zo na haaken,
Is eene schat, die wy sléchts by inbeelding smaaken,
Meer hinderlyk dan nut; én die niet te achten zy,
By 't goed het geen ons geeft een 's prinssen haerschappy,
In 't ampt vergeeven zal hy zich na réden toonen.
Mét onderscheid het kwaad bestraffen, 't goede loonen.
Hy, onbevreesd voor een navolger, zal geensins
Zich haasten, maar volvoert het al, als wéttig Prins.
Maar daar het vólk regeert, zal 't oproer 't al vermannen.
De réden word terstond verjaagd, én wég gebannen.
Dan worden de Ampten aan staatzuchtigen verkócht.
Tot de opperheerschappy de oproerigen opgezócht.
Die kleene Vorsten, ziende één jaar hén slecht verheeven,
En na die tyd hun magt wéêr aan een ander geeven;
Doen door te grooten haast vaak alles kwalyk gaan,
Wat zy besluyten, op dat geen navolger aan
Hunuc eer deel hebbe, én van het goede 't geen zy zaayen,
Niet trekkende, gaanze in 's lands schatten ryklyk maayen.
Gerust, dat ieder een die misdaad licht verschoont,
Op dat hy hém daar na die zélve gunst betoont:
'r Is de allerérgste staat daar 't volk de wét mag stéllen.
't Is nochtans die, daar Rome alleen schynt na te héllen.
's Vólks haat, vyf eeuwen op het Kóninglyke bloed
Gedraagen, en daar in van jongs aan op gevoed,
Is veel te diep gevést, om ze uit hun hart te dryven.
| |
| |
Ja, Rome, Heer, wil in zyn kwaad hartnekkig blyven.
't Schépt daar behaagen in, wyl 't alle hulp ontvlied;
Gewoonte alleen bestiert hun wil, de réden niet;
En déze dwalinge, die Cinna tracht te doemen,
Is heilzaam, ja zo zeer, dat hy ze zélf moet roemen.
Door haar heeft Rome 't al gebragt in haar gewéld.
Haar voeten op de Nék der Kóningen gestéld.
Haar spaarlust t' élkens van de buit zien overloopen.
Wat staat er béter van de grootste prins te hoopen?
Nóch zég ik, heer, dat door de gansche waereld niet
Kan dienen eene wys van heerschen, maar men ziet
Dat élk die na zyn aard voor zich heeft uitgeleezen,
En die verandereng zoude onréchtvaerdig weezen.
Dit is 't bestier der Góôn, dat door hun wys beleyd,
By ieder na zyn aard, stélde een verscheidenheid.
De Macedóner wil dat hém een hoofd régeerre.
Het ovrig Grieken houd de vryheid hoog in eere.
Der Part, én Pérsen aart buigt willig onder een,
Maar 't Burgermeesterschap voegt Rome, ô Vórst! alleen.
't Is waar, door 's Hémels zorg is ieder een gegeeven
Een onderscheiden drift, myn heer, om na te leeven;
Maar 't is niet minder waar, dat zélf de schikking van
De Góden, door de tyd én plaats verand'ren kan.
Dit Romen heeft eerst by de Kóningen begonnen;
By 't Burgermeesterschap zyn roem,én magt gewonnen;
En nu ontfangt het van uw deugden zo veel goed,
Dat 't al de waereld van zyn heil verwond'ren doet.
Door u zien wy de staat in vréde, én rust vergrooten,
De Témpeldeuren van Gód Janus toegeslooten;
By 't Burgermeesterschap is dit maar eens geschied:
Dóch ook by Numa, twéde in 't Kóninglyk gebied.
Wanneer de Hémel wérkt tot staats veranderingen,
Zo zal zy nooit door bloed die zoeken in te dringen.
| |
| |
't Is eene schikking van de Góôn die nimmer faalt,
Dat hunne grootste gunst word aller dierst betaalt.
Hoe Bloedig streed men toen we ons van Tarquin verlosten;
En 't Burgermeesterschap, wat kwamt 't ons bloed te kósten.
Bestreed Pompéus, uw grootvader, dan de Góôn,
Toen hy de vryheid zócht te stéllen op de troon?
Was Rome van de Góôn daar méde begenadigd,
Zy hadden die wél door Pompéus hand verdadigd;
Maar neen, zy wilden dat zyn dood zou dienen, tot
Een eeuwig téken van dat groote wissellót;
En hadden déze roem 's mans deugden nóch beschooren,
Dat Romens vryheid in dien héld zou gaan verlooren.
Die naam van vryheid heeft haar langen tyd verblind,
Haar eige grootsheid die belét, dat zyze vind;
Na dat zy is meestrés ge worden van haar buuren,
Van al de waereld, én dat binnen haare muuren,
Eene óvervloed van schat én rykdom is gebragt,
Zy Burgers voortbréngt, meer als Kóningen in magt;
Sins doen de groote zich door géld in staat verhéffen,
Hun meesters dienen hén, én kunnen niet bezéffen,
Dat zy door kétenen van goud geboeid, de wét
Van zulke ontfangen, die élk meent dat hy ze zét.
Zo word de een nydig van den anderen bevonden.
Hun staatzucht straks verkeerd in bloedige verbonden.
Alzo wierd Syllas magt door Marius benyd;
En die van Cézar door Pompéus in zyn tyd.
Gy van Antonius; dus kan de vryheid strékken,
Alleen om burgert wist, én onheil te verwékken.
Wyl door wanorde die sléchts op verdérven oogt,
Deez' zyns gelyk, én die zyn meester niet gedoogd.
Myn heer, om Rome van dat onheil te verschoonen,
Zo moet het aan één hoofd, gehoorzaamheid betoonen;
Bemind gy Rome, én wiltge uw gunst aan haar geheel
Doen blyken, zo belét dat zich de staat verdeel.
| |
| |
Toen Sylla 't hoog gezag verliet, stond élk verleegen:
Straks schérpten Cézar, én Pompéus hunnen dégen:
En zyt verzékerd, dat zulks nimmer was geschied,
Had hy in zyn geslacht bevéstigd het gebied.
Heeft Cézars dood u niet Antonius gelaaten,
Mét Lépidus, die bei fél stonden naar uw staaten?
Nooit waar het Roomsche ryk vervult mét moord, én brand,
Had Cézar de oppermagt gelaaten in uw' hand.
Zo gy haar nu verlaat, zo heeftze wéêr te schroomen
Een kwaad, myn heer, daar van ze naauwlyks is bekomen.
En 't weinig bloed, 't geen zy nóch in haar and'ren heeft,
Word haar op nieuws beroofd, indien gy haar begeeft,
Dat liefde tot u land u raak mét médedoogen!
Gantsch Rome smeekt u door myn mond, ter aard geboogen.
Neem eens, neem eens, wat gy haar kóst, in uw beraad;
Niet dat zy waanen zou, dat gy te dier haar staat,
Ze is al te wél betaald van haar geleede kwaaden;
Maar een gegronde vrees houd haare ziel belaaden;
Want ny dig haars geluks, én moê der heerschappy,
Geeft gy haar 't geen zy niet bewaaren kan, zo zy
Een ander tot die prys daar weder in moet zetten,
En gy op uw belang meer wilt als 't haare létten.
Zo zy in wanhoop valt, als haar die gift geschied,
Durf ik niet zéggen, wat al ramp myn geest voorziet.
Bewaar u zélve tóch in haar een heer te laaten,
Waar onder wéêr begint het heil van haare staaten;
En tót haar meerdere verzékerheid, noem één,
Die na u Keizer zy, én op de troon zal tréên.
Beraaden we ons nies meer, my raakt dat médedoogen,
En Rome heeft, schoon ik myn rust min, my bewoogen;
Wat grooter ongeluk ik ook voor my bevroê,
Ik stém in myn verlies, indien ik haar behoê.
'k Moet dan de hoop van rust weer uit myn hart verdryven.
Myn Cinna, door uw raad zal't ryk het myne blyven,
Maar 't myne, om u daar van te maaken deelgenoot.
| |
| |
'k Zie dat gy élk voor my u w harts geheim ontbloot,
Dat in de raad, die uit uw beide is voorgekomen,
Sléchts acht op my, én niet myn staaten is genoomen,
Wylieder liefde toont voor my, én 't staats belang,
Zo wil ik dat ook élk daar voor zyn loon ontfang.
O Maximus! gy zult Sisilien regeeren.
Ga, doe dat vruchtbaar Land de Roomsche wétten eeren.
Dénk dat ge voor my heerscht; betracht uw eer, én plicht,
Dewyl ik bórg zal zyn voor al wat gy verricht.
Ik zal Emilia tot bruid u Cinna geeven.
Zy is in Julia myn dóchters plaats verheeven.
En zo ons ongeluk gewild heeft in de nood,
Dat door myn stréng bevél haar vader is gedood,
Myn mildheid, t'haaren gonst zo meenigmaal beweezen,
Geloof ik, heeft de smart van dat verlies geneezen.
Bezoek haar, ga, én zie dat gy haar hart verwint;
Gy zyt een man wél waard van haar te zyn bemind;
Door 't óff'ren van uw hart zult ge in het haare raaken:
Ik zal de Kaizerin de zaak bekénd gaan maaken.
| |
Twéde tooneel.
Maximus, Cinna.
WAt's uw besluit tóch na zo schoon een raad?
Het zélve 't geen ik had, én altyd hébben zal.
Een hoofd van 't eed gespan styft hier de dwinglandye!
Een hoofd van 't eedgespan wil dan de Tierannye
Ik wil Rome in vryheid zien.
Ons vry te maaken, én te wreeken; zal August'
| |
| |
Na dat hy heeft verwoed, door hélsche drift gedreeven,
Tot aan 't Altaar geroofd, geófferd bloed, én leeven
Der Room'ren; 't véld mét schrik, de stad mét doôn gevuldt,
Door énkel wroegen vry gescholden zyn dier schuld?
Ja, nu den Hémel tot zyn straf niets schynt te spaaren,
Zou nu een laf berouw zyn hoofd daar voor bewaaren?
Her waar aan and're lust, én moeds genoeg verschaft.
Om hém te vólgen bleef Augustus ongestraft.
Men wreeke Rome, en doe door schrik te rugge deinzen,
Al wie na zyne dood op 't hoog gezag moog peinzen;
Dat nooit het vólk meer zy een dwinglands onderdaan;
Zo Sylla waar gestraft. had Cézar min bestaan.
Maar Cézars dood, die ge als réchtvaerdig duit ten goeden,
Gaf onder schyn van wraak Augustus stóf tót woeden;
En Brutus, willende ons bevryden, is vergaan,
Was Cézar nooit gestraft, August had min bestaan.
De mislag, én de vrees van Cassius, die brachten
De staat weer onder 't juk des dwinglands, maar wy achten
Dat ons het Gódendom een grooter heil bereid,
Als Romen hoofden volgt van béterer beled.
't Is nóch te vroeg om mét die waan ons brein te vullen,
Dat wy voorzigtiger het werk bestieren zullen.
Intusschen waar 't geweest van kleen belang, een goed
Te aanvaarden, 't geen men zoekt ten kósten van zyn bloed.
Nóch min voorzichtig is 't, dat kwaad te willen heelen,
Eer 't récht gezuiverd is in de innerlyke deelen.
De zachtheid re oeffenen tot stilling van de pyn,
Verstrékt aan de oopen wonde een doodelyk fenyn.
Gy wilt ze bloedig, én zoud lichtlyk die ontbeeren.
Gy zonder moeite, én zoud die schandelyk begeeren.
| |
| |
't Is nimmer schande zich zyn kétenen te ontstaau.
't Geschied uit lafheid, zo 't uit deugd niet word gedaan.
De vryheid blyft altyd beminlyk, én voor Romen
Een onwaardeerd're schat.
Tezyn, van één die moê haar te onderdrukken is.
Haar hert is veel te groot, om zonder droeffenis,
Zich zélf te kunnen zien, van dien tieran verschooven,
Die haar voot heenen met zo groote drift kwam rooven.
Al wie zyn grootste roem stélde in opréchte trouw,
Haat hém te veel, dat hy zyn gift aanvaarden zou.
Is u Emilia een voorwérp om te haaten?
Mét leed zoude ik die schoone ontfaân van dien verwaaten.
Maat 'k zal wanneer ik héb gewrooken Romens kwaal,
Hém tót in de afgrond zélf trótzeeren; als dit staal
My haarer door zyn dood heeft kunnen waerdih maaken.
Dan wil ik, van zyn bloed noch warm, tot haar genaaken;
Haar trouwen op zyne asch; zo zult gy buiten nood,
De gift des dwingelands zien het loon voor zyne dood.
Maar, met wat schyn kunt gy tóch hoopen haar te winnen,
In 't bloed gevérfd van die ze als vader schynt te minnen?
Gy wilt haar mét gewéld niet dwingen, én bevlékt.....
Hier in 't Paleis, myn vrind, daar wierd men licht ontdékt.
Om dan voorzichtig van zo groot een zaak te spreeken,
Is 't beter élders, daar men veilig is, geweeken,
Kom gaan we, op dat ik straks met u in zékerheid,
Moog zien, hoe op het zachst die zaak dient aangeleid.
Einde van het twéde Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij