Wagen-spraeck

Kort Inhouden:

Loghensprekers en hebben geen sendinge, 6.vij. qualijck aenvechten verstyft de dolinge, 7.iij.

Of elck waerheydt mach spreken teghen een ghemeynte, 8.v.

Of men sulcx lyden magh in openbaren druck, 9.iij.

Die kercken hooren berispingh te lyden die anderen berispen, 9.v.

Of een ghemeen man gheoorloft is Kercken van dolingh te berispen, 18.v.x.

Of Luther ende Zwingel wettelyck gehouden om Kercken op te rechten, 11.ij. 12.v.

Van wie sy waren ghesonden, 11.x. 14.iiij.

Tis Christelycke onrust, die den dolenden tot goede rust vordert, 27.1.

Of men nu saligh mach worden sonder in een sienlijcke Kercke te zyn, 28.9.

Beter ist ontbeeren dan het hebben van valsche Kercken voor den onwysen, 30.x.

Al de levende stenen van d'onsienlycke kercke syn saligh, maer niet al die in een ware sienlycke Kercke syn, 32.vij.

Coornherts afbreken mach niemant, syn timmeren soude hem moeten ende anderen moghen schaden, 33.vj.

Waerheydt spreecken ende des werelts gonst behouden is onmoghelyck, 37.vj.

Wat waerheyt spreken is, 42.v.

Valsch wroegen der Predicanten, 44.iiij.

Predicanten bekladden anderen met heur vuyl, 45.8.

Alle waerheydt is den Schyn-heylighen hart, 48.1.

Calvyn doet syn best om der Gereformeerde Leere te doen kennen voor 'tgeen sy is, 51.xij.

Luther ende Calvijn schryven hart ende bitter vander Catholycken dolingen. 54.x.

Luthero bitter schelden ende lichtvaerdigh verdoemen, 55.iiij.

Luyther heeft de waerheyt ghemist, 59,ij.

Gereformeerde Predicanten volghen Luther wydelyck na int schelden, 59.iij.

Calvyn schelt meesterlyck den Catholycken heur Kercken leere, 60.ij.

Bewys van Coornherts schelden, 61,viij.

Coorherts haet op Calvyn, 68.vij.

Redene waerom Coornhert de Leere Calvini ende Bese noemt Godloos ende Duyvelsch, 71.x.

Min segghen dan waerheydt vande dolingen heeft min krachts ende en is gheen waerheydt, 71.x.

Bewys dat de Leere Calvyns ende Bese godtloos is ende Duyvelsch, 73.viij.

Watmen Godloos noemt, 73.viij.

Volharden in dolinghe is Duyvelsch. 77.viij.

De Manicheen poghende Gods goet te verschoonen, dichten een quade God, 81.1.

Der Manicheen dolinge verschoonlycker dan de Calviniaensche, 81.viij.

Die den quaden spaert, straft den goeden, 85.1.

[p. fol. ccccc lxxxj-r]

 

1.

Myne misgunstighen segghen my na dat ick poghe alle andere Kercken te verwerpen, sonder nochtans self een Kercke op te rechten, om 't volck tot een Atheismum te brenghen.

Neen ick poghe om die Gereformeerde Kercke, mits aenwijzende van haer ghebreecken te verbeteren, sonder self een Kercke op te rechten. Het eerst mach nut zijn, het laetste soude moeten schadelijc zijn. Want daer zijn te veel Kercken. Dus waer vermeerderinghe verderflijc, maer verminderinge door't vereenighen nut ende stichtelijc.

 

2.

Zy versieren dat al mijn schryven comt uyt hate, die ick soude draghen tot den dooden Calvijn. Nu en zijn sy geen alwetende herten-kenners, ick hebt ooc noyt gheseyt, veele minder gheschreven, want 't en is niet so. Hoe mogen sy't dan weten? Ghebreck van ware Liefde, die niet arghs en denckt, maeckt in henluyden dit arch quaet ende onwaerachtigh vermoeden.

 

3.

Sy wroghen my van dat ick mijne Schriften in druc late uyt-gaen. Is dat verboden? Sijn goede Boecken verboden, alst was onder't Pausdom? Neen, maer alle oproersche argherlijcke ende quade Boecken. Dat die mijne sodanighe niet en zijn, maar goedt, ben ic bereyt reden af te gheven: of straf te lijden soo't anders is. So moste het bewys van myne Boecken quaetheyt, na verhooringhe van my den voorgang hebben, ende niet het oordeel, veele minder d'Executie voor't ghehoor. Daer na sy onbescheydelijc arbeyden.

 

4.

Sy dichten my op dat ic haere Leere bevechtende, den Catholycken een grooten dienste doe. Dienst soude ic wel gaerne den Turcken ende Joden henluyden ten goeden, maer niemandt ten quaden, ic swyghe den Catholijcken. Maer so verkeert ben ic noch niet, dat ic poghen soude om henluyder bloetgierigheyt weder te helpen voorderen tot die macht om den vromen te vermoorden. Want dien dienst doende, waer ic waerdigh in mijn eyghen Inventie ghebrandt, ende met myn blaten van iemanden ontfermt te worden, sy souden't my ooc vryelijc wel loonen met een cleyn vuyrken. Neen, ick meyn het Nederlandt dienst te doen in 't hinderen (soo veel ic met Wettighe middelen sal moghen) van een ieuwe tyrannye over den conscientien. Dit doe ic nu met waerheyt of met loghen. Ist met waertheyt, waerom bedancken syluyden my niet? Ist met loghen, waerom beschamen sy my niet? Of soude henluyder gheleerde waerheyt (indien sy die hebben) mijne ongheleerde loghen (is die by my) niet moghen te schande te maken? Den Ghereformeerden dan, ende niet den Catholijcken doe ic met mijn schryven grooten dienste. Want vecht ic haer leere aen met waerheyt, het strect henluyden tot beteringhe. Doe icx met loghen, soo blijct haer Leere aenghevochten zijnde des te waerachtigher.

[p. cccclxxxj-v]

 

5.

Sy Calumnieren dat ick d'oude Ketterye Pelagij ende Celesty by de Kercke uyt des Heeren woordt ghecondemneert weder aen den dach helpen brenghen, niet uyt Pelagij of Celestij, maer uyter Propheten, Apostelen, ende Evangelisten schriften bewijse ic. Dat God den gheloovigen niet onmoghelycx en ghebiedt. So brenghe ick dan aen den dach niet Pelagij of Celesty Ketterye, maer ⁹⁶ der Godlijcker Schriftueren waerheydt. Waerheydt segghe ic, die d'oude Kercke doorgaens selve ooc heeft gheleert, dat's verde van ghecondemneert. Immers ooc Augustinus selve leert sulcx wel uytdruckelijc, ende dat noch ter plaetsen selve daer by strijdet jeghen den Pelagianen. Dus wroeghen die Wroeghers niet my, maer henluyden Augustinum, ja d'oude Kercke selve.

 

6.

Ende sy houden my voor een verstoorder ende vyandt vande Kercke Christi, die sy segghen haer Kercke te wesen. Hier inne treden sy 'tpadt der Catholijcken. Die beschuldigen van sulcx ooc den ghereformeerden. Weten dese dan niet dat henluyden minder moghelijc is, te bewijsen dat der ghereformeerden Kercke die ware Kercke Christi is, dan't den Catholijcken is dat haer Kercke sulcx zy? Immers die ghereformeerden hebben ooc gheen macht om schrift-matich te bewijsen, dat sy ghesonden zijn om Kercken te reformeren of op te rechten. Derhalven moghen die gerefomeerden my wel te recht noemen een berisper van een onware Kercke, maer geensins een verstoorder vande ware Kercke Christi.

Ende die seyt noch (met achterlatinghe van veele meer derghelijcke redenen). Ende op dat ick al die redene in 't corte besluyte: Laet der liefden soetigheydt onse gantse herte alsoo besitten, dat des haets Ketterheydt in ons gheen plaets en mach hebben. Maer sal yemandt segghen: met ghene redene en mach ick mijn vyandt lief hebben. In alle die Schrift seyt God tot dy, dat du sulcx vermoechste. Daer teghen seghstu, dattu niet en moechste. Aenmerct nu wie men behoort te ghelooven of dy? of Gode? Daeromme na dien die waerheydt niet en mach lieghen, soo laet nu die menschelijcke broosheyt hare ydele verontschuldiginghe varen, want hy niet onmoghelijcx en heeft moghen gebieden, overmidts hy rechtvaerdich is: noch hy en sal den mensche niet verdoemen om 'tghene hy niet en heeft mogen myden. Wat aerselen wy te vergeefs? Niemant en weet beter hoe veele wy vermogen, dan die self ons het vermogen heeft gegeven.

Dat zijn Augustini woorden, die wordt in desen nagevolcht, oock vande Gereformeerden selve vande welcke ick nu hier maer alleen twee sal genoegen, ⁹⁷ te weten met Marturo Barhar, ende met Calvino.

Martinus voornoemt seyt dat het nietjegen de natuere en is, den vyanden lief te hebben. Wat niet jeghen de natuere en is dat mach immers vande herboorene en overnatuerlijcke kinderen Godes geschieden.

96 August de
Pectorum meritis &
remisione
contra Pelagium
lib. 2. cap. 6.
ooc de natura &
grat. cont Pelagian.
cap. 42.v.7. fol. 161

97 Coment. in
Lev. cap. 19.18.

[p. fol. ccccclxxxij-r]

Ende Calvijn noch boven al d'andere (na syn ghewoonte) hoogh sprekende ⁹⁸op't ghebodt Christi van de vyanden lief te hebben, seydt dat Christus daer kenlijcken verclaert, dat niemant anders een Kindt Godes sal wesen, dan die daer lief heeft den ghenen die hem haten. Is dit segghen Calvini waerachtigh, soo moetmen houden dat gheen geloovige altoos een kint Gods, en mitsdien saligh en mach wesen: Of datter gheloovighe syn die haere vyanden lief hebben. Dat eerste sal niemant derren, maer dit laetste moet elc segghen.

Mach dan een geloovigh mensche synder vyanden lief hebben, jae sijnder gheweest (so voor is ghebleken uyter Heylighe Schrift) die haer vyanden lief hebben ghehadt in der waerheyt: Ende ist swaerder sijnen vyantlijcken vervolghers ende quaet-doenderds, dan den vrundtlycken Naesten, ja den goedt-dadighen lieven ende help-rijcken Godt lief te hebben: Ende hier in dit alder swaerste gebodt Godes volcomelyc te houden, so blyct datmen 't ghebodt Godes van de Liefde tot Gode ende den Naesten, als veele lichter om volbrenghen wesende, volcomelijc mach onderhouden.

98 Harmo.
Mat. 5.45.