Vijftigh lustighe historien oft nieuwigheden Joannis Boccatij

Calandrijn wert op een Meysken verlieft, Bruyn maeckte hem een Briefken, segghende dat het Meysken hem nae soude moeten volghen soo haest hy haer daer mede gheraken soude, het Meysken ginck met hem, daer werdt hy bevonden van zijn wijf, die maeckt een byster groot rumoer binnens huys.

De veertichste Historie.

Tot bespottinghe der dwasen, die al datmen hun vroedt wil maecken, ghelooven.

[p. 2C4r]

NIcolaes Cornaquijn een rijck Burgher van Florencen, hadde onder zijne andere Hoeven ende Landen oock een Hoeve tot Cametata: waer hy rijckelijck ende costelijck timmerde. Om dese timmeragie oock te verchieren met Schilderije, is hy met Bruyn ende Buffelmacho den coope eens gheworden, die welcke Nelio ende Calandrijn noch tot hun namen om dat het een groot werck was, ende begonden daer aen te wercken. Ende overmits daer noch een Camer was ghestoffeert met bedden ende ander nootlijck huysraet, oock mede een oude Maerte die't huys bewaerden, sonder dat daer eenige ander dienaers meer waeren, soo was een van des voorschreven Nicolaes soonen ghewoone daer altemet om zijns lusts willen met een meysken te comen, alsoo hy jonck ende noch te vrijen was, welck meysken hy daer eenen dach oft twee by hem hielt ende dan wederomme van daer schickte. Nu ghevielt eens onder anderen, dat hy daer een Meysken bracht genaemt Collette, de welcke in een huys tot Camaldoli onderhouden was van een Roffiaen ghenaemt Manion, diese te huere liet gaen. Dit was een schoone Vrouwe rijckelijc ende chierlijck ghecleedt, oock mede (nae dat zy van die Ambachte was) bevallijck van zeden ende seer wel ter tonghe. Dese was op een tijdt voor den Middaghe in haer ondersielken, metten ghestrenghelden hayre om haeren hoofde ghevlochten, uyt de Camere ghecomen aen den Putte die midden op de plaetse stont, om haer handen ende aensicht te wasschen, alwaer Calandrijn comende met eenen eemer om water, haer gevonden ende stillekens gegroet heeft. Maer sy, hem gheantwoort hebbende, began hem vast aen te sien, maer om dat hy in haeren ooghen een nieu mensche scheen te zijn, dan uyt eenich ander begheerte. Van ghelijcken began haer Calandrijn oock te aenschouwen: ende overmidts sy hem schoon dochte, eenich oorsake van merren te vinden: sulcx dat hy metten watere niet weder en keerde by zijn ghesellen: maer want hyse niet en kende, en dorste hy niet een woordeken tot haer segghen. Als sy nu Calandrijns aenschouwen ghewaere was geworden, began zy weder altemet op hem te sien ende sommige cleyne versuchtinghen te senden, om zijnder te spotten: dies Calandrijn terstont op haer so versot werdt, dat hy van daer niet en const gheraecken, voor dat zy van Philippo gheroepen werdt om by hem inder Cameren te comen. Calandrijn weder op zijn werck ghekeert zijnde, en dede niet anders dan blasen, t'welck terstont vermerckt wert van Bruyn, die altijdt met hem speelde, als de gheene die groote gheneuchte in zijn manieren van doene nam, dies hy tot hem seyde: Wat duyvel mach u gebreecken Calandrijn? my dunct ghy niet anders en doet dan blasen. De welcken Calandrijn geantwoort heeft segghende: hadde ick yemant lieve gheselle, die my een weynich hielpe, ick soude mijn dinghen wel doen. Hoe datte? sprac Bruyn, machment dan niemant seggen. Hier beneden (seyde Calandrijn) is een Jonge dochter, die schoonder is dan een goddinne, de welcke soo seer Amoureus van my is, dattet u al een groote saecke soude duncken te wesen t' welck nu terstont, als ick water ginck halen, van my gemerckt is. Bylo sprac Bruyn, siet wel voor u dat het Philipsens Vrouwe niet en sy. Dat sorge ick (antwoorde Calandrijn) want hy riep haer, ende trat terstont tot hemwaerts inder Cameren. Maer wat hebbe ick daer ooc mede te doen? ic en soude in sulcke saken niet alleen Philippe, maer Godt vanden Hemele selfs wel bedrieghen. Ick en wil u (mijn gheselle) de waerheydt niet verberghen: sy behaecht my soo gheheel wel, dat ickt u niet ghesegghen en can. Doen sprack Bruyn, ick sal besien wie sy is, ende indien het Philipsens vrouwe is, so wil ic

[p. 2C4v]

u sake met twee woorden wel bestellen, overmidts zy seer vry met my is. Maer hoe sullen wy dit aen legghen dattet van Buffelmacho niet vernomen en werdt: Voor Buffelmacho (sprack Calandrijn) en ducht ick niet: maer wy moeten ons wel wachten voor Nello: want dien is mijns wijfs Neve, ende soude al onse dinghen bederven. Ghy segt met allen wel sprack Bruyn. Nu wiste Bruyn wel wie dese Vrouwe was, want hy hadse daer sien comen, ooc mede wast hem van Philippo selfs gheseydt: daeromme hy terstondt als Calandrijn de hielen van 'twerck gelicht hadde om haer een luttel te moghen sien, alle die Historie teghens Nello ende Buffelmacho verteldt heeft: daer zy tsamen sloten alle t'ghene dat zy in dese vernuftinge behoorden te doen. Calandrijn weder op't werck ghecomen zijnde werdt al lijselijck van Bruyn ghevraecht, hebdyse ghesien? Helaes ja ick (sprack Calandrijn) zy heeft my gedoot. Ick wil gaen besien (seyde Bruyn) oft het de gene is die ick meyne: ende ist de selfde, zoo laet my dan daer voorts mede gewerden. Als Bruyn nu beneden gecomen zijnde, Philippum met de vrouwe gevonden hadde, heeft hy hen beyden al int lange verhaelt wat Calandrijn voor een man was, ende t'gene hy tot hem gesproken hadde: dies hy ooc met hen beyden eens gheworden is wat elckx van hun seggen ende doen soude, om haer luyden vermakelijckheydt uyt Calandrijns amoureusheyt te mogen scheppen. Daer nae is Bruyn wederomme ghegaen by Calandrijn, totten welcken hy seyde het is de selfde daer ic met u af sprack, ende daeromme moet de sake wijselijcken becleet zijn, want alle 'twater vande Riviere Arne en soude u niet moghen verschonen indien Philippes sulckx vername. Maer wat begeerdy haer van uwen wegen geseyt te hebben, oft ghebeurde dat ickse quame te spreken? Ho ho, sprac Calandrijn, inden eersten suldy haer seggen dat ick haer toe wensche duysen mudden vant fenijn daer der meyskens buyc af swelt, ende daer nae dat ick haer dienaer ben, ende oft haer yet belieft: hebt ghy my wel verstaen? Jae ick seer wel, sprack Bruyn, laet my metter saken begaen. Als des avonts de tijt om te gaen eten was ghecomen, dat dese Schilders werck latende, afgecomen waren beneden opte plaetse daer Philippe ende Collette waren, zo hebben sy daer wat willen merren om Calandrijn lief te doen: daer began Calandrjin op Collette te sien ende het nieuwelijckste gelate te toonen vander werelt, ende dat oock zo bedectelijck dat het lichtelijck van een blinde gemerckt soude hebben geweest. Aen d'ander zijde bruyckte zy oock al haer behendighe listen om hem te ontsteken.

Philippe, Buffelmacho ende d'andere daer en tusschen (zoo 't in ghesteldt was) hem ghelatende als oft zy onderlinghen spraken ende dit niet en mercten, schepten een lustighe vermaeckelijckheydt uyt Calandrijns manieren van doen. Ten laetsten moest Calandrijn, nae een wijle tijdts, niet sonder groot verdriet, van haer scheyden: ende tsamen gaende nae Florencen, sprack Bruyn tot Calandrijn. Soo vele moet ick u segghen dat ghyse niet anders dan 't ijs inder Sonnen doet verdwijnen ende smelten. By gantsch dagen, ist sake dat ghy u guyternije daer wilt brenghen, ende ghy van die amoureuse liedekens, die ghy condt, met haer singhen wilt, ghy sult maecken dat zy ter vensteren uyt sal springhen om by u te moghen comen. Doen seyde Calandrijn duncket u mijn gheselle, dunckt u dat ick die met my behoore te brenghen? Jae seker antwoorde Bruyn. Calandrijn sprac tot hem: Huyden en wilde ghy my niet gheloven als ick het u seyde, waerlijck mijn geselle, ick mercke dat ick badt can doent gene dat ick wil dan eenich ander Mensche, dien ick kenne. Wie anders dan ick soude sulcken vrouwe, als dit is, so haest op hem hebben connen doen verlieven? hoe souden sulckx dese jonghe

[p. 2D1r]

snotcalven soo haest konnen volbrengen, die nacht en dagh verby haers liefs deuren loopen slingeren, ende in duysent jaren nauwelijcx twee vlieghen, in een vat honighs en konnen vangen? Maer dan sal u eerst lusten als ghy my met mijn kleyn vyoolken sult sien: dan suldy schoon spel sien. Maer hoort my ter goeder trouwen: ick en ben soo out niet als u wel dunckt: dat heeft zy oock wel gemerct ja ghewislijck. Ick salt haer noch wel badt doen gevoelen als ic mijn pooten op haren rugge slae. By gants velten, ick sal haer sulcken spel maken dat sy my naeloopen sal als een versotte moeder na haer kint doet. Ho ho, sprac Bruyn: hoe sult ghyse begrabbelen. My dunct by naest dat ick u nu al sie bijten met u tandekens als luycsleutels in haer rooder mondeken ende haer wangekens die twee rooskens ghelijcken, jae dat ickse daer na allenskens van u sie op eten. Calandrijn dese woorden aenhoorende, meynde nu al daer inne doende te wesen: dies hy ginck al singende ende danssende, soo woestelijck dat hy waende uyt sijne huydt te springhen. Als de morghen ghekomen was, bracht hy zijn guyterije met hem, daer op hy tot groote luste vant gheselschappe, een waghen vol liedekens huylde: sulck dat hy (om kort te segghen) in sulcken sotternye gheraeckte, om dese vrouwe dickmael te sien, dat hy den gantschen dagh niet en wrocht, maer liep duysentmalen sdaechs, nu aen de vensteren, dan aen de deure, oock mede opte plaetse om haer te mogen sien: de welcke door Bruyns onderwijs hem daer ooc wel listelijcken toe aen te locken wiste. Aen d'ander zijde bracht oock Bruyn Calandrijn bootschappen over: daer hy hem ooc altemet van haren wegen antwoort op brachte. Ende als sy daer niet en was binnens huys ('t welck meest gheviel) soo bracht hy aen Calandrijn brieven van haer, inden welcken zy hem goeden hope gaf om tot zijn begeren te komen: hem te kennen gevende dat sy ten huyse van haren ouders was daer uyt sy op die tijdt niet gheraken en mochte. In deser wijse hadde Bruyn en Buffelmacho (die hier mede de handt aen hielt) de grootste ghenoechte vander werelt met desen armen Calandrijn: ende ontfingen van hem, gelijc oft sy sulcx begeert hadde, nu een yvooren kamme, dan een borsse oft een paer messen ende ander dierghelijcke beuselinghen: daer voor sy hem wederom uyt haren name brachten sommighe gheconterfeyte rincxkens, die niet met allen waert en waren: die Calandrijn nochtans hogelijcke achte. Hier en boven genoten sy ooc van hem menig goet ontbijten ende ander vrientschappen: op dat sy hem in zijn voornemen doch behulpelijck souden wesen. Als Calandrijn nu wel twee maenden lanck van hunlieden onderhouden was gheweest in deser manieren, sonder yet anders, dan voor gehoort is verworven te hebben, ende hy vermerckende was dat het werc, welck van hen ende sijnen geselle daer gemaeckt wert, haest voldaen soude wesen, soo began hy te dencken dat hy nimmermeer soude moghen komen tot zijn voornemen: indien hy daer gheen eynde af en maeckte voor en aleer henluyder aenghenomen werck aldaer geeyndet soude wesen: dies hy ooc stercker dan oyt te voren, die sake aen Bruyn began te besoecken. Als daerom Collette op eenen tijdt aldaer was, ende Bruyn met haer ende Philippe gesproken ende besloten hadde wat elck doen soude, sprack hy tot Calandrijn: Merckt ghijt wel mijn vrient ende gheselle? dese vrouwe heeft my wel duysent werven belooft u begheeren te volbrenghen, sonder daer tot noch toe yet ghedaen te hebben, ende laet my beduncken dat zy ons op den toome rijdet: deerom, gemerckt sy niet en doet alsoo zy belooft, sullen wijt haer nu doen volbrengen, Godt geve weer sy wil dan niet. Ey (sprack Calandrijn) laet dat doch haest gheschieden, dat bid ic u om Gods wille. Toen sprac Bruyn soudt ghy wel die stoutheyt in u hebben dat ghyse soudet dorven aenroeren met

[p. 2D1v]

een kleyn cedulken gheschrifts dat ick u sal geven? Ja ick met allen wel sprac Calandrijn. Tsa dan, seyde Bruyn, maeckt maer dat ghy my brenght wat schoon parckements, een levende vledermuys, drie greynen wieroocx, ende een ghewijdde keersse, laet my dan voort gewerden. Dien geheelen naevolgenden nacht wert van Calandrijn overgebracht om een vledermuys te mogen vangen. Ten laetsten als hy een ghevanghen hadde, bracht hy die metten anderen dinghen tot Bruyn: de welcke daer mede vertrocken is in een Kamer alleen: waer hy eenrehande beuselinghen met vreemde caracteren op een parckement geschreven heeft, 't welck hy Calandrijn brachte, seggende: Calandrijn weet dat vry voor seker dat sy u terstont volghen sal ende al doen dat u belieft, ist dat ghy haer gheraeckt met die woordekens gheschrift. Daerom indient van dage gebeurt dat Philippe erghens buytens huys gaet, so moet ghy (Godt geve door wat middel het zy) u by haer voegen ende haer met dit briefken aenroeren. Dat ghedaen zijnde, gaet int stroy binnen de schuere die dicht hier by is: want dat is de bequaemste plaetse die hier is, ghemerckt daer selden yemandt komt: dan suldy sien dat sy u daer volghen sal: ende weet oock wel, als sy daer wesen sal, wat u te doen staet. Dies wert Calandrijn de vrolijckste man ter werelt, ende sprack tot Bruyn, ho gesellen laet my nu voorts begaen, al wast nu alsoo dat Calandrijn hem hoede voor Nello, so hadde die nochtans van dese Historie metten anderen de gheneuchte oock ghemeen, als die daer de hant oock aen hielt om Calandrijn te bedriegen. Daerom is hy (so hem van Bruyn belast was) na Florencen tot Calandrijns huysvrouwe gegaen, ende sprack tot haer: V en is noch niet vergheten, lieve nichte Tesse, wat al slaghen ghy buyten uwen schulde van u man ontfinget, op dien dagh als hy hier in huys quam met die steenen van Mugnon: dit dunckt my nu tijt om van u gewroken te werden: ende en doedijs niet, soo en dencke ick u mijn leven voor gheen nichte oft vriendinne meer te achten. Hy is verlieft op een vrouwe daer buyten: die mede so verslingert is dat zy dicwils met hem om een hoecxken gaet: ende en is noch niet lange gheleden, dat sy malkanderen op deser uren dagh ghestelt hebben te versamen, daerom is mijnen sinne dat ghy hem daer op komt betrapen ende dat ghy hem nae sijn verdienste wel deurstrijckt. Soo haest het wijf dit hoorde, docht haer wel dat sulcx gheen boerte noch spel en was: maer flucx opghestaen zijnde, began zy te segghen: O ghy openbaer dief, doet ghy my dit? By gantsch daghen dat en sal soo niet doorgaen, sonder dat ick 't u verghelde. Alsoo greep sy terstont haer overkleet, nam ooc noch een vrouwe met haer, ende rasscher aengaende dan den ghemeenen tredt, is zy met Nello nae de hoeve gegaen. Terstont als Bruyn haer van verre sach komen, sprack hy tot Philippes, siet daer komt het gene dat ghy wel weet: voorts is Philippe van daer ghegaen daer Calandrijn ende d'andere wrochten, seggende: Werckt neerstigh, Meesters, ic moet nu terstont van hier gaen naer Florencen, ende is mede wech ghegaen, hem selven erghens in een secrete plaetse verberghende: alwaer hy sonder te moghen ghesien werden, al sien mochte dat Calandrijn bedrijven soude. Niet langhe daer naer, als hem Calandrijn liet beduncken dat Philippe nu al wat verre vander hant was, is hy af ghegaen op de plaetse daer hy Collette alleene vandt, ende began met haer te kouten. Sy wel wetende wat haer te doen stont, quam hem wat naerder ende toonde hem een weynigh schoonder ghelaet dan zy noch ghewoone was te doen, het welcke Calandrijn oock oorsaecke gaf dat hyse met sijn briefken aenroerde. So haest hy haer daer mede gheraeckt hadde, keerde hy hem om sonder eenigh woordt meer te segghen, ende nam sijnen wegh nae de schuere daer het stroy was. Daer-

[p. 2D2r]

waerts is hem Colette strackx naeghevolcht, de welcke binnen de schuere ghekomen zijnde ende de deure van dien gesloten hebbende, Calandrijn terstont omhelsde op 't stroy (dat daer opter aerden lach) ter neder wierp, schrijelinghs op zijn lijf ginck sitten, haer handen op beyde zijn schouderen stelde, soo dat zy hem by haer aensicht niet en liet ghenaken, ende hem aensach niet anders dan oft sy wat begheerlijck gheaenschouwet hadde, segghende: O mijn soete Calandrijn, mijn hertelijc lief, mijn hoop, mijn troost, hoe vierichlijck heeft my langhe verlanght om met u eens te wesen nae mijn begheeren? u bevallijck wesen heeft my mijn sinnen betovert, ghy hebt met u guyterije mijn herte uyt mijnen lijve getrocken. Maer ist oock mogelijck dat ick u hier hebbe. Calandrijn die hem selven nauwelijcx en kost verroeren, sprack tot haer: Och alderliefste laet my los dat ic u mach kussen. Daaer zy weder op sprack: Heere Godt, wat grooter haest hebt ghy? laet ick u eerst wat nae mijn lust aenschouwen: laet mijn ooghen wat gaen weyden in u aensicht dat soo soet is. Bruyn ende Buffelmacho waeren oock ghegaen daer Philippus was, dies zy alle drie dese verholentheydt hoorden ende saghen. Maer als nu Calandrijn al besich was om Colette met kracht te willen kussen, siet soo komt daer Vrou Tesse op 't flach aengaen met Nello: de welcke soo haest sy daer gekomen waren tot haer seyde, by gantsch doot, ic mercke dat zy by malkanderen zijn. Het wijf, die nu al half ontsint was, aen de deure vander schueren ghekomen zijnde, heeft daer so geweldigh aen gestooten dat die op gevlogen is. Flucx is sy daer op in gesprongen ende sach Calandrijn ter aerden liggen daer Collette op rijdende was: de welcke soo haest zy Tesse vernam, de vlucht ghenomen heeft ende liep daer Philippe was. Daer is vrou Tesse met ongekorte naghelen op Calandrijns aensichte ghevallen die noch niet opghestaen en was, ende bekrabde hem bloedelijck. Daer na greep zy hem by den hayre, ende hem herwaerdts ende gins sleypende began zy hem te segghen: Ey leelijcke schandelijcke hont als ghy zijt, sult ghy, ghy sinneloose grijsaert my dit doen? vervloeckt zy de liefde die ic u gedragen hebbe: ic wane ghy meynt dat ghy t'huys niet wercx ghenoegh en hebt, nu ghy op ander verlieft. Ey siet hier doch een schoon amoureus. Hier ezel kent ghy u selven niet? en kent ghy u selven niet? die u tusschen een persse schroefde, ende soude soo veel vochtigheyts uyt u niet drucken datmer een souce af soude mogen maken. Het en was nu by der doodt Tesse niet die u laestwerven met kinde maeckte, dat haer Godt schenden moet, so wie sy oock is: want men seecker wel mach dencken dat zy niet seer kostelijc en moet wesen, ghemerckt zy verlust was op sulcken schoonen Clenoot als ghy zijt. Als Calandrijn zijn Wijf sach, en wist hy niet oft hy leefde oft doodt was ende en was soo vroom niet dat hy eenighe werc teghens daer dorste bieden: maer also gecrabbelt gepluckhayrt ende gheklopt als hy was, raepte hy zijn bonet, ende stont op ende badt zijn wijf ootmoedelijck dat zy doch niet luyde en riepe: indien zy niet en wilde dat hy aen stucken gehouwen soude werden, gemerckt dese vrouwe, daer by sy hem bevonden hadde, de Huysvrouwe was vanden meester vanden huyse. Laet zijt dan wesen sprack Tesse, dat haer Godt een goet jaer moet gheven. Bruyn ende Buffelmacho met Philippe ende Collette ghenoegh ghelacht hebbende om dese bruyloft, zijn onder hen beyden daer by ghecomen om te vernemen wat dat gheruchte mocht beduyden: ende na langhe woorden het wijf te vreden ghestelt hebbende, rieden zy Calandrijn weder tot Florencen te keeren ende niet meer daer boven te komen: uyt vreesen dat hem yet erchs mochte opkomen indien Philippe hier yet wat af vernaeme. Alsoo is die arme ongheluckighe Calandrijn met

[p. 2D2v]

uytghepluckten hayre ende met een bekrabbelt aensichte wederom na Florencen ghegaen: ende so vroom niet wesende dat hy ymmermeer weder op de hoeve dorste komen, heeft hy een eynde ghemaeckt van zijn liefde, nacht ende dagh lastigh verwijt hoorende van zijn Wijf, nae dat hy voor zijn gesellen Philippe ende Collette een kortswijl ende lachernije gheweest hadde.