Vijftigh lustighe historien oft nieuwigheden Joannis Boccatij

Richard Menard wert slapende bevonden by sijn lief van haer Vader Messire Litio de Valbonne, dies hyse troude, ende leefden naemaels in goeder vreden ende vrientschappen met haer Vader.

De twee-en-twintichste Historie.

Verclarende de voorsichtigheyt van sommighe luyden, die meer arbeyden om te bedecken de oneere die hem door een ander geschiet is, dan die met straffen vermaert te maken.

[p. Q2v]

HEt en is noch gheen langhe tijt gheleden datter int Landt van Romanien was een seer eerlijc Edelman ende wel gheschickt Ridder genaemt Messire Litio de Valbonne: de welcke by gheluck in zijn ouderdoms beginsele aen sijn Huysvrouwe Vrou Jacquemine een eenige dochter wan, die in soodanigher schoonheyt opwies, datmen gheen bevallicker int Landt en mochte vinden. Ende overmidts zy gheen ander Kinderen en hadden dan haer alleen, beminden sy die waerdelijck, ende bewaerdense ooc met allen sorchvuldichlijck, verhopende een seer groot houwelijck daer mede te doene. Van gelijcken was daer oock te dien tijden een schoon Jongelinck van verscher verwen, wiens name was Richart, uyten gheslachte vanden Menards de Brettinore: de welcke soo dickwils int huys van dese Messire Litio verkeerde, dat hy selden van daer was: op wien Messire Litio ende sijn Huysvrouwe so luttel achterdachts hadde, als of hy heur eyghen Sone waer geweest. Dese dan t'alder uren dese Dochter aenschouwende, die schoon, bevallijck, vol goede seden ende nu al houbaer was, werdt daer half rasende op verlieft, ende dede nochtans zijn alder uyterste neersticheyt om zijn liefde te helen.

Nochtans was dit vande dochter gemerct: de welcke van gelijcken hem oock began te minnen. Als nu de jonghelinck menichmael van wille geweest zijnde de dochter hier met eenich woort af te vermanen sulcx altijt uyt vreese vertrocken hadde, heeft hy ten laetsten op eenen dach een bequam ure waer ghenomen, ende hem verstout tegens haer te seggen aldus: Ic bid u ootmoedelijc om Gods wil (O Catherina) en gedoocht doch niet dat ick door u minne sterve. Daer op heeft de dochter stracx geantwoort: gave Godt dat ghy geen oorsake en waert van mijn sterven. Dese antwoorde heeft Richarts lust ende stoutheydt seer vermeert: dies hy tot haer seyde: Nimmermeer en salt aen my ghebreken oft ick en sal t'allen tijden al doen dat u sal believen: maer het staet aen u middel te vinden om ons beyder begeeren volcomentlijc te vernoegen. Ghy siet wel Richard sprack de Dochter hoe seer nauwe ic gewacht werde, dies ick niet en weet te bedencken hoe ghy by my soud mogen comen: maar cont ghy yet versieren dat ick buyten mijnder schanden doen mach, zo meuchdijt mijn seggen ende ic salt dan ooc doen. Richaert die al van te voren verscheyden middelen daer toe over gheleydt hadde sprack terstont: Ick en weet daer geenen raet toe te versieren: dan mocht ghy zo veele doen dat ghy ginckt slapen op de gaelderije die aen uws vaders boomgaert is streckende: ic soude my onderwinden ongetwijffelt, al hoe wel dat seer hooghe is, daer by te comen: als ick maer en wiste dat ghy daer eenen nacht soudet slapen. Weet ghy zoo vele te doen dat ghy daer op cont comen, sprack Katharina: ic weet wel so veel te bestellen dat ic daer sal slapen. Richart beloofde dat te doen: ende dit gesproken zijnde, hebben zy malcanderen eens schamelijck steelwijs een mondeken geboden ende zijn van daer gevlucht. Den navolgenden nacht de welcke int laetste vanden Mey was, began de Dochter by haer Moeder te clagen dat zy dien voorgaenden nacht overmidts de groote hitte niet en hadde connen geslapen. De Moeder sprack tot haer: Wat segdy nu dochter? isser nu so groten hitte? bylo dat is anders: ten is noch niet seer heet. Moeder sprack zy, waert dat ghy mijn Vader sulcx seydet ghy soudet hem ter avontueren de waerheydt seggen: ende daer en boven condy wel dencken dat de jonge dochters wermer zijn van bloede dan de welbejaerde Vrouwen. Dat is also dochter seyde haer moeder: maer ic en cant weder niet coel oft werm maken nae mijn behagen, so ghyt (moghelijck) geerne saecht. Men moet den tijt nemen also de tijdt vanden jare die brenget. Het

[p. Q3r]

sal ter avontueren desen aenstaenden nacht wat coelder zijn, zo dat ghy beter sult mogen slapen. Dat moet Godt geven seyde Katharina: maer men ist niet ghewoone te sien dat de nachten coelder werden alsmen verder inde somer comt. Wat soudy dan willen, sprac de moeder datmen u doe? waert mijns Vader ende u gelieven, seyde zy, ic soude geerne een beddeken doch spreyden op de Galderije by mijns Vaders camer aende boomgaert daer mochte ick in mijn ruste ligghende den Nachtegael hooren singen ende soude daerom de coelheydt dier plaetsen veel beter wesen dan in onse camer. Wel aen, seyde de moeder, spreeckt daer niet meer af, ick salder u Vader van segghen ende sullen dan doen so hem believen sal. Messire Litio dese dingen door sijn Wijf verhoort hebbende heeft haer met onwaerden (als die nu al out was) geantwoort wat Nachtegael ist in wiens sanc zy slapen wil? ic salse wel inder crekelen sanc doen slapen. Als Katherine dit vernomen hadde en bleef sy dien navolgenden nacht niet alleen sonder slapen liggen ende dat meer van spijte dan van hitte, maer zy en het ooc haer Moeder niet eenen oogenblic slapen, haer niet anders dan van hitte beclagende. Daerom de Moeder als den morgen ghecomen was tot Messire Litio ghegaen is, dien zy aen sprack aldus: Ghy maect seker luttel wercx van onse dochter: wat isser doch aen bedreven oft zy op de Galderije slaept? zy en heeft van al dese nacht niet met alle gerust van over groote hitte: maer gevet u zoo wonder dat het haer, die noch niet dan een kindt en is, eenen lust soude zijn den Nachtegael te hooren singhen? kinderen begheeren altijdt kintsche dingen. Messire Litio dit hoorende gaf haer dese antwoorde, gaet henen dan in Godts name, doet haer daer sulcken bedde maken alst u believen sal. Laet daer oock Gordijnen om hangen, zo mach zy daer slapen ende den Nachtegael soo veel dat haer lusten sal oock hooren singen. Dit oorlof heeft Katherine haest vernomen, die daer terstont een beddeken dede stellen: ende van meeninghe zijnde om dien nacht aldaer te slapen heeft sy zoo vele ghedaen dat zy Richart int ghesichte creech: den welcken zy het teecken gaf, dat daer toe by hun beyden inne gestelt was: die daer uyt oock wel vermercte wat hem te doene stont. Messire Litio des avonts wetende dat zijn Dochter te bedde was, sloot een deure toe die aende Galderije stondt ende ginc van gelijcken slapen. So haest en vernam Richart niet dat elckerlijc sliep oft hy en is met een leeder, die hy daer toe bereyt hadde, gheclommen op eenen muere, ende van daer noch op eenen anderen muer by zijn tunderinge, niet sonder groote arbeyt oft pericule (indien hy gevallen waer geweest) sulcx dat hy geraecte aen de galderije: alwaer hy sonder eenich gherucht van sijn lief met grooter vreuchden ontfangen wert. Nae menich lieflijc cusken zijn zy tsamen te bedde gegaen daer zy by nae alle den nacht over in duysent vreuchden lagen, ende den Nachtegael menich werven deden singen. Ende want de nachten in desen tijt vanden jare cort, daer teghen deser twee geliefkens lusten groot waren, sulcx dat den dach nu al aen quam eer zy daerom dachten, ooc mede want zy beyde werm waren, zo om de hitte vanden tijdt, als om de sotheden van hen beyden bedreven, zijn zy sonder eenich dexel opt lijf te hebben ontslapen in sulcker wijsen dat Richart omhelst lach in beyde armen van Katherine, ende bleven also sonder te ontwaken te samen liggen, tot dat het hooch dach was. Messire Litio was opgestaen, de welcke denckende dat sijn dochter op de gaelderije sliep, de deure daer af sachtelijck geopent ende in hem selfs geseyt heeft: ick moet nu gaen besien hoe de Nachtegael desen nacht ons Katherina doch heeft doen slapen. Daerom hy nu voort bedde gecomen zijnde het Gordijn lijselijck op gelicht heeft, ende sach daer den Jongelinck in zijn Dochters armen liggen.

[p. Q3v]

Terstont wert hy Richart kennende ende tradt rasch van daer in sijns Wijfs camer die hy aenriep seggende: flucx Wijf staet oppe, comt besiet ons Dochter die zoo lustich was nae den Nachtegael, de welcke van haer zo verlaet is, dat zy hem gevangen heeft. Hoe is dat moghelijck, sprack de vrouwe. Ghy sult het sien, sprack Messire Litio, ist dat ghy u wat spoet om daer te comen. De goede vrouwe cleede haer metter haest, ende volchde haer man al sachtelijc. Voort bedde gecomen zijnde, hebben zy de gordijne opgeheven: daer mijn vrouwe Jacquemijn claerlijc mochte sien hoe dat haer dochter den Nachtegael gevangen hadde na den welcken zy zo lustich was geweest om hem te hooren singen. Als nu de vrouwe mercte dat sy van Richart dus seere bedrogen was heeft zy willen roepen ende hem lasterlijcken toespreken: maer Messire Litio sprack tot haer: Hoet u wijf, zoo lief als ghy my hebt dat ghy ymmers niet een woort en spreect: want hy gewislijck haer eygen wesen sal nu zy hem genomen heeft. Richardt is een goet Edelman ende een rijck sone, dus en sie ick niet beters dan dat wyse aen hem houwelijcken wil hy behouden ontcomen hy sal ons dochter eerst moeten trouwen dan sal hy bevinden dat de Nachtegael in sijn eygen, ende niet in eenen vremden corf is geweest. Daer mede wert de moeder gestilt, doen sy merckte dat haer Man geen meerder gramschappe hier om en toonde: oock mede om dat zy wel sach dat haer Dochter goeden nacht gehadt, wel geslapen ende den Nachtegael gevangen hadde, dies zy voort stille sweech. Niet lange na al dese woorden is Richardt wacker geworden: de welcke nu siende dat het al licht dach was hem selven genoech voor doot hielt; dies hy Katherina aensprack, seggende: Ach leyder alderliefste wat sullen wy nu gaen maken? het is nu al hooch dach, ende wy zijn hier verrascht. Onder dese woorden tradt Messire Litio weder aent bedde, streeck de Gordijnen wijt open ende sprack tot hem: wy sullent met allen wel maken. Als Richard hem sach, dachte hem t'herte uyt sijnen lijve geruct te werden ende hem selfs oprechtende heeft hy tot hem gesproken. Och Heer zijt my doch om Gods wille genadich. Ic bekenne de doot wel verdient te hebben als een verrader ende booswicht: dus meuchdy met my u believen doen: doch bidde ic u dat ghy (ist mogelijc) mijns lijfs genadich wilt zijn, ende dat ick niet en sterve. Richart (sprac Messire Litio) de liefde ende het goet betrouwen dat ic tot u droech, en hebben dit niet aen u verschuldet. Maer nu de sake aldus staet dat u jeucht u verleyt heeft om so grote misdaet te bedrijven: so wil ick dat ghy, om u doot ende mijn onere te voorcomen Katherina sult trouwen voor u geechte huysvrouwe, ende dat eer ghy van hier sult geraken: op dat zy al haer leven lanc u eygen mach blijven, alzo zy te nacht geweest is. In deser wijsen meuchdy mijn jonste ende u behoudenisse verwerven, maer wildy dat niet doen zo meuchdy u ziele wel in Gods handen bevelen. Terwijlen dese woorden gevielen liet die arme Katherina den Nachtegale los uyt haren armen, berchde haer onder de afgewoelde deken, began deerlijc te schreyen ende haer vader om genade te bidden voor Richart. Ooc bat zy Richart dat hy doch wilde verwilligen, 'tgene dat haer vaders wille was. Maer hier en was niet vele biddens van noode aengemerct zijn bedreven misdaet met de begeerte om die te beteren aen d'een zijde, de hope van ontgaen met de vreese voort sterven aen d'ander zijde, ende hierenboven noch zijn vierige liefde ende verlangen om sijn alderliefste als zijn eygen te mogen gebruycken, hem sonder eenich beraet willichlijc deden seggen dat hy bereyt was om al te doen dat den vader beliefde. Daerom heeft Messire Litio eenen rinck vande moeder genomen, metten welcken Richard Katharina in henluyder tegenwoordicheyt troude, al eer zy van daer scheyden. Dit gedaen wesende, gingen Missire Litio ende zijn Huysvrouwe van daer seggende tot de jonghe luyden: Rust nu te samen zoo

[p. Q4r]

lange u sulcx believen sal, want u (ter avontueren) dat meerder van noode is dan het oprijsen. Als de vader ende moeder uyter cameren waren, hebben die minnekens elckander minnelijcken met vreuchden omhelst: als die uyt den uytersten noot tot heurder herten wensch gecomen waren: sulcx dat haer ongehoopte vereeniginge na zo groten pericule de blijtschap noch hondert fout scheen te vermeeren. Des middaechs alzo zy van den bedde op gestaen waren, heeft Richart langhe met Messire Litio van deser saken ghesproken, ende beschict dat hy sijn Bruyt na't behooren in bywesen van vrienden ende maghen onlancx daer na troude: de welcke hy met grooter feesten tot sijnen huyse bracht, daer eenen eerlijcken ende rijckelijcken Bruyloft was ghehouwen: dies hy langhen tijdt noch daer nae zijn believen, in vreden ende weelden met Katharina voor Nachtegael heeft ghevloghen.