Vijftigh lustighe historien oft nieuwigheden Joannis Boccatij

Drie Jonghe mannen beminnende drie ghesusters, zijn ghevlucht in Candien, alwaer de ousten van haer dryen haer Lief doode uyt jalousien, de welcke door de twee Susters in't leven behouden werdt overmidts liefde die zy den Hertoghe van Candien betoonde. Daer na werdt dese tweede Suster gedoot van haer eyghen Boei oft Lief, ende is metter oudtster Suster ontvloden: met welcke moort de derde Suster met haer Lief belast werdt: de welcke ghevangen zijnde alsulc beleden. Maer beduchtende voort sterven, bekochten zy heur hoeders met gelt, ende zijn ghevlucht tot Rodes, daer sy in armoede storven.

De vierthiende Historie.

Ende stelt voor ooghen wat pericule spruytende is uyt der gramschappe ende spijt vanden ghenen die bemindt ende van zijn lief veronghelijckt werdt.

MArsilien in Provencen aender zee ghelegen, in een oude vermaerde stadt, die eertijts vele meer bewoont was met rijcke ende machtige Cooplieden dan zy nu is, onder alle welcke daer oock een was genaemt Nernald Chiade, een man van nederen state, maer vol ghetrouheydts, een oprecht Coopman: in landen ende ghereede penninghen, rijck sonder eynde. Dese hadde by sijn huysvrouwe veel kinderen, daer onder oock waren drye Dochters, ouder van jaren dan zijn sonen: waer af de twee oudtste Dochters tweelinghen waeren, oudt ontrent vijfthien jaren, maer de derde en was maer veerthien jaren oudt: ende en bleven dese dochteren nerghens anders na onghehouwet, dan na de wederkomste heurs vaders die met koopmanschappe ghetrocken was in Spaignien. Een van dese tweelinghen was genaemt Nynette, de tweede Magdalena, ende de derde Bertelle. Van Nynette was amoureus (soo seere als moghelijck is) een jonck man ghenaemt Restaignon, die arm, maer nochtans van edelen bloede was: oock mede beminde de Dochter hem. Dese twee hadden heur saecken soo fijn konnen beleeden, dat sy sonder yemants weten de vruchten van heur liefde plucten: het welcke nu al een wijle gheduert hadde, alst gheviel dat Magdalena ende Bertelle oock twee vryers ghekreghen dat jonghe ghesellen waren: waer af die eene genaemt was Foulques ende d'ander Huguet, die beyde groote rijckdommen van heur Ouders ghe-erft hadden. Restaignon dit vernemende deur sijn lief Nynette, die hem sulckx ontdeckt hadde, wert denckende om door dese zijn armoede te boeten: dies hy met hun kennisse ghemaeckt hebbende nu den eenen, dan den anderen, dan beyde ghelijck verselschapte om heur liefkens ende oock de zijne te gaen besoecken. Als hem nu dochte dat hy ghenoegh kennisse ende vrientschappe met hunluyden hadde, heeft hyse op eenen tijt tot sijnen huyse gebracht, daer hy tot hunlieden seyde. De hante-

[p. L4r]

ringe, vrienden, die wy onderlinge hebben, mach u lieden ghenoegh versekeren hoe groot de jonste is die ick u lieden draghe: ende is sulckdanigh dat ick ter liefden van u lieden al soude willen doen dat ick soude konnen oft mogen voor my selfs ghedoen. Ende want ick u lieden hertelijcken beminne, is mijn voornemen u te verklaren 't gene dat my inden sinne gevallen is: om daer inne dan gelijckelijck sulcx uyt te besluyten als u lieden oorbaerlijck beduncken sal. Indien u woorden niet logenachtigh en zijn, ende na dat ick kan bemercken uyt u wercken die ghy nacht ende dagh nu pleeght, soo brant ende verdwijnt ghy lieden door liefde die ghy draeght tot de twee jonghe dochteren die ghy bemint, ende ick om de derde Suster: om welck vier te blusschen (ist dat u belieft te verwilligen in 't gene ick segghen sal) ick my sterck make een middel te vinden die u aenghenaem ende lustigh sal zijn, ende soude dese wesen. Ghy zijt beyde seer rijck, dat ick niet en ben. Maer wildy uwer beyder goeden in een versamen ende my daer inne voor een derden deel deelachtigh maken, ende overlegghen in wat Landt ter wereldt wy met dat goedt in lusten willen gaen leven: ick verseeckere u dat de drye ghesusters met een groot deel van haers Vaders goeden ons volghen sullen, soo waer ons believen sal de selfde te leyden: soo moghen wy daer dan alle drie elck met de zijne, als drye ghebroeders ende als de vrolijckste menschen ter Wereldt gaen leven. Nu staet het aen u lieder selfs beraet oft ghy u selven in desen verdriete vertroosten wilt dan niet. De twee jonghelinghen die onmachtigh vierighlijcken brandende waeren, siende dat sy nu tot den wensch van heur liefde mochten gheraecken, ende deden geen groote moeyte in 't beraden wat sy behoorden in de sin te doen, maer seyden terstont dat zy beyde daer bereydt toe waeren, soo wanneer alsulcx geschieden mochte. Restaignon dese antwoorde hebbende, vant hem binnen luttel daghen daer nae by Nynette, daer hy met allen qualijcken by komen mochte, ende heeft haer (als hy daer wat by gheweest hadde) vertelt allen den aenslach die hy metten twee jonghelinghen ghemaeckt hadde arbeydende met veel redenen om haer tot dit voornemen willigh te maken: maer dat en viel hem niet seer moeylijcken om doen, ghemerckt haer begheerte noch grooter was om ghestadelijck ende sonder yemandts quaedt vermoeden in zijn geselschappe te mogen wesen. Daeromme heeft sy vrymoedelijck gheantwoort dat haer sulckx met allen wel behaeghde, ende dat oock haer Susters in desen al 't gene dat haer beliefde, doen souden: seyden hem oock daer benevens dat hy (soo haest hy mochte) alle dinghen besorghen soude die hem daer nootdruftig toe schenen te wesen. Restaignon wederomme ghekomen zijnde by Foelques ende Huguet, die hem gestadelijcken aensochten om 't voornemen te voorderen dat hy met hunlieden ghemaeckt hadde, heeft hunlieden gheseyt dat dese saecke aende zijnde van heur vriendinne al bestedt was. Als zy nu onderlingen ghesloten waren in Candien te trecken, hebben sy onder 't dexel van te willen koopmanschappen, heur landen ende erven verkocht, ende alle haer goeden aen baeren ghelde ghemaeckt: ooc mede hebben sy een schip gekocht datmen Fregate noemt, ende dat op voordeel met alle geweer voorsien: den tijdt voorts verwachtende die hunlieden gestelt was. Aenden anderen kant heeft Nynette haerder ghesusteren sinne wel ghenoegh wetende, den haren oock in 't hooft ghebracht: die haer lieden soo wel beviel dat sy nemmermeer zoo langhe en hoopten te leven dat sy den tijt van sulcx te volbrenghen, souden moghen aenschouwen. Als nu den nacht dat sy t' scheep souden gaen, ghekomen was, namen de drye ghesusters een groot cof-

[p. L4v]

fer van haren vader twelc sy met gelt ende met Juwelen vulden: ende zijn daer mede heymelicken alle drie uytten huyse gegaen, tot dat sy quamen by haer vryers die haerder verwachtende waren. Alsoo zijn sy strackx t'scheepe gegaen, deden de riemen int water slaen ende voeren sonder erghens te vertoeven tot dat sy den naevolghende nacht tot Genuen quamen. Daer hebben dese nieuwe Vryers de aldereerste vruchten haerder liefden ghepluckt. Maer als sy hun daer ververscht ende hun nootdruft genomen hadden, hebben sy haren voorgenomen wegh voorts gevordert: ende zijn also van haveu tot haven, sonder eenigh teghenspoet binnen acht dagen in Candien gekomen. Daer zijnde kochten zy landen ende erven, maecten (om dicht by der stadt te wesen) schoone ende lustighe wooningen ende begonsten daer te leven met groote ghesinne, met veel honden, voghelen ende peerde, als Edellieden, altijt bancketerende ende hoverende met haer minnekens inde meeste genuchte der werelt. Als sy daer alsoo in dier manieren leefden soo ist gevallen (somen dagelijcx noch mach sien datmen de dingen sadt wert diemen te vele overvloedigh heeft, hoe aenghename die ooc eerst geweest moghen sijn) dat Restaignon van zijn Nynette, die hy boven alle dat ter wereldt was bemindt hadde, began te walgen, alsoo hy die nu in zijn gewout hebbende, sonder yemants quaet vermoeden te willen ghebruycken mochte, sulcks dat sijn liefde tot haerwaerts faelgheerde. Daeromme hy tot eender feesten groot behaghen gekregen hadde in een jonge dochter van dien lande die schoon ende edel was, die welcke hy neerstelijcken vervolghde ende began om haren wille wonderlijcke feeste ende hoofsheyt te verdrijven. Nynette dit vernemende, began soo jeloers van hem te werden dat hy niet eenen voet weeghs en mocht treden zy en vernam dat, sulcks dat hy hem ende ooc haer selven met betijdingen ende met toorn uytter maten zeere quelde. Maer ghelijck der dingen overvloedigheyt dickwils een walginge, ende het weygheren der begheerde dinghen te meerder begeerte maeckt: also dede oock Nynettes gramschappe de vlammen van Restaignons nieuwe minnen te vyeriglijcker branden. Oft nu Restaignon zijn nieuwe lief te wille gekreegh dan niet, is onseker: maer Nynette al gheloovende datmen haer daer af seyde hielt alsulcks voor geheel seker: dies sy in sulcke sware gedachten, ende van die gedachten in soo grooten gramschappe, oock ten laetsten in soo rasende verwoetheydt gevallen is, dat haer groote liefde tot Restaignon in so fellen hate verkeerde, dat zy (alsoo uyt toorn verblindt zijnde) van sinne wert dat ongelijck dat haer van Restaignon scheen gedaen te wesen, metter doot te wreecken. Daerom heeft sy gevonden een oude Grieckinne die konstigh was in fenijnen te maken: de welcke sy met giften ende beloften soo verde ghebracht heeft dat zy haer eenen dootlijcke dranck bereyde, die sy sonder haer eenighsins meer hier inne te beraden, Restaignon op een tijdt te drincken gaf, als hy verhidt was, ende hem daer voor niet en hoede. De cracht van desen fenijne was soo groot dat hy al voor dat den morgen quam daer af gestorven is. Als nu sijn doot van Foulques, Huguet, ende van heur beyder vrienden vernomen was, sonder vant vergheven te weten, hebben sy hem met Nynette treurichlijcken beweent, ende eerlijcken doen begraven. Een wijle daer na ist ghevallen dat de oude Vrouwe die dit vergiffenisse gemaeckt hadde, gevangen werdt om eenighe ander misdaeden deur haer bedreven: de welcke inder pijninghen onder ander boose stucken die zy beleet, dit feyt oock gantschelijck ontdeckt heeft, also dat geschiet was: waeromme oock de Hertoghe van Candien sonder yemant een woort daer af te segghen, het huys van Folques op eender nacht rontsomme in't heymelijcke dede besetten: al waer Nynette sonder eenigh

[p. M1r]

gheruchte oft wederstandt ghevanghen wert, ende sonder haer eenighe pijniginge te laten aen doen, terstont al dat men weten wilde van Restaignons doot began te seggen. Nu hadden Foulques ende Huguet int heymelijck vanden Hertoge vernomen, ende haer vriendinnen oock van hunluyden, waeromme dat Nynette gevangen was: het welcke hunluyden grootelijcken verdroot, maer deden nochtans henlieder uyterste neersticheyt om haer te verlossen van verbrandt te werden: daer toe men haer (so zy luyden meynden) veroordelen soude, als die sulcx wel verdient hadde: maer hun luyden dochte dat alle hun moeyte verlooren soude zijn, overmidts die Hertoghe voorghenomen hadde Justitie daer over te doen. Magdalena was een schoone jonghe vrouwe, die over langhe vanden Hertoghe aenghesocht hadde gheweest, sonder dat sy hem erghens inne belieft hadde. Dese began te dencken dat zy haer suster wel van verbrandt te werden, soude moghen verlossen, indien zy den Hertoge te wille wilde wesen: dies sy met eenen heymelijcken ende onsichtighen Boode hem liet segghen dat zy bereyt was zyn believen te volbrengen, by also verde hy oock twee saecken volbrengen wilde, het eene was, dat zy haer Suster daer door by lijve moche behouden, ende datmense haer vry leveren soude: het ander was dat dit verholen moeste blijven. De Hertoghe dese boodtschap ontfanghen hebbende, die hem aenghenaem was, bedacht hem langhe in hem selven oft hyt oock doen soude: ten laetsten heeft hyt bewillicht, ende seyde dat hy dies te vreden was. Om die nu wel te beleden, heeft de Hertoch met het believen van Magdalena, eenen nacht te voren Foulques met Huguet mede gevangen doen setten, hem gelatende als oft hy de sake noch wat beter ondersoecken wilde. Voorts maeckte hy de maniere van Nynette in eenen sac te steken, om haer din aenstaende nacht te doen verdrincken: maer is dien nacht heymelijcke daer mede ghegaen ten huyse van haer Suster Magdalena: die hyse weder leverde voort loon van dien nachte. Des anderen daeghs smorghens int scheyden, badt hy haer dat sy dien nacht, de welcke de eerste oorsake van haer vrientschappe was geweest de laetste doch niet en soude laten blijven: ende heeft haer daer beneven belast haer Suster erghens in een plaetse verde vander handt te schicken: op dat hy dies gheen schande en beginck, oft ghenootsaeckt soude worden van nieus strenghelijck teghens haer te handelen. Foulques ende Huguet hadden verstaen dat Nynette die nacht in eenen sack ghesteken ende verdroncken was, d'welck sy alsoo te zijn geloofden, ende zijn des anderen daeghs ontslaghen. Maer als zy nu thuys ghecomen ende neerstigh waren om haer liefkens te vertroosten, soo wert Fouques ghewaren dat Nynette binnen sijne huyse was, niet tegenstaende Magdalena met haren uytersten vlijte arbeyde om die te helen, dat zy niet ghesien en soude werden. Hier inne wert hy uyter maten seer verwondert ende gheraecte terstont in quaet vermoeden, als die eertijdts wel verstaen hadde dat Magdalena vanden Hertoghe seer bemint wert, dies hy haer vraeghde hoe dat zijn mochte dat Nynette daer int huys was. Magdalena dede hem een lanck verhael om hem dat te verduysteren: daer hy (als die loos ende schalck was) niet vele geloofs inne en stelde: dies hy haer ten laetsten bedwanck om de waerheydt hier af te seggen: de welcke zy hem na veel lange woorden al te samen verclaert heeft. Hier inne wert Foulques also seer bedroeft dat hy van toren ghenoech verwoedt zijnde, zijn swaert uyter scheyde trock, ende heeft Magdalena (niet tegenstaende zy te vergeefs om genade badt) daer mede doot geslagen. Daer na bevreest zijnde voor des Hertogen toren ende Justitie, heeft haer daer al doot inden cameren laten

[p. M1v]

liggen, ende is gegaen in d'ander camer daer hy nu wiste dat Nynette was, totten welcken hy met een geveynst vrolijc gelaet gheseyt heeft: laet ons stracx derwaerts gaen, daer u suster besloten heeft dat ick u sal brengen, op dat ghy niet wederomme en geraeckt in des Hertoghen handen. Dit heeft Nynette ghelooft, de welcke vol ancxsten zijnde, ooc mede begeerlijck om van daer te geraecken, haer selven (sonder ander oorlof aen haer Suster te nemen) nu al inder nacht opten wech begheven heeft met Foulques: de welcke met dat selfde weynich gelts dat hy te samen mochte schrapen met haer gegaen is aender zee-strant, van waer zy in een Barcke wech voeren, sonder datmen oyt vernomen heeft waer zy bevaren oft aengecomen zijn. Als den morgen ghecomen, ende Magdalena alsoo dootgeslagen bevonden was, so waren daer sommige die welcke door haet ende nijt die zy tot Huyguet droegen, al dit terstont gebootschapt hebben aen den Hertoge, die terstont overmits zijn vierighe minne tot Magdalena, half rasende geloopen is ten huyse van Huyguet: die hy stracx met zijn lief mensch ghevanghen heeft doen leggen. Ende alhoewel dese niet met allen van Magdalenes doodt, noch van Foulqules ende Nynettes vertrec en wisten, waren zy nochtans door pijnen ghenootsaeckt te belijden dat zy met Fulques oock schuldich waren aen den doot van Magdalena: daeromme zy lieden duchtende door sulcke belijdinghe inden doodt te gheraecken, hebben met grooter listen (niet sonder oorsaecke) heur bewaerders omghecocht om een groote somme van penningen die sy binnen heuren huyse tegens eenigen noot die heur op soude moghen comen, heymelijcken verborghen hadden: ende zijn by nacht met heur bewaerders t'schepe ghegaen zoo haestelijcken dat zy gheenen tijdt en hadden yet van heur goeden mede te dragen, ende zijn alsoo nae Rodes gevloden: alwaer zy noch een deel tijdts daer nae in grooter armoeden ende ellenden leefden. Also heeft dese sotte minne van Restaignon en de haestighe gramschappe van Foulques hen allen gelijck ghebracht in sulcken ellendicheydt als ghy nu gehoort meucht hebben.